Czytania na obchody ku czci świętych

Duszpasterze niejednokrotnie zadają sobie pytanie, jakie czytania wybrać w danym dniu, gdy przypada liturgiczne wspomnienie świętego, a w Lekcjonarzu przedstawione są różne opcje. Zasada pierwszeństwa lectio continua ma swoje wyjątki, uzasadnione bezpośrednim związkiem czytań „własnych” z osobą świętego.

Ogólne wprowadzenie do Lekcjonarza Mszalnego (OWLM) podaje normę dotyczącą czytań na obchody ku czci świętych:

83. Na obchody ku czci świętych podane są czytania własne, o ile takie rzeczywiście istnieją, tzn. mówiące o samej osobie świętego albo o tajemnicy, o której odprawia się mszę Świętą. Te teksty, choćby to był tylko dzień wspomnienia, powinny być czytane zamiast czytań bieżących przewidzianych w lekcjonarzu na dni powszednie.
Niekiedy podane są czytania przystosowane, to jest takie, które ukazują albo szczególny rys życia duchowego, albo wyrażają działalność świętego. W tych wypadkach nie wydaje się niezbędne stosowanie tych czytań, chyba że przemawia za tym wzgląd duszpasterski. Często również są podane czytania zamieszczone w części wspólnej, aby wybór był łatwiejszy. Są to jednak tylko propozycje: zamiast czytania przystosowanego lub po prostu zaproponowanego można wybrać jakieś inne czytanie spośród czytań wspólnych. (...)

Norma ta rozróżnia czytania własne, czytania przystosowane i czytania wspólne. Od razu zaznaczmy różnice między nimi, koncentrując się przede wszystkim na drugiej grupie (czytania przystosowane), bo one sprawiają czasem problem.

A. Objaśnienie pojęć: własne, przystosowane, wspólne

Czytania własne

Na nieliczne wspomnienia Świętych (dokładnie 8) podaje się czytania własne (łac. lectiones propriae), tzn. mówiące o samej osobie świętego lub tajemnicy, o której odprawia się Mszę świętą. W tym przypadku rubryka w dniu świętego wyraźnie mówi: "czytanie (Ewangelia) tego dnia jest własne (własna)". Te czytania mają pierwszeństwo i przerywają "lectio continua". Lista czytań własnych podana jest niżej.

Czytania przystosowane

W niektóre dni ("niekiedy", łac. aliquando) podaje się tzw. czytania przystosowane (łac. lectiones appropriatae). Są to czytania, które, jak tłumaczy w 1967 r. Kongregacja, nie znajdują się w "Czytaniach wspólnych" (non sunt de Communi)[1], natomiast ukazują rys życia duchowego albo działalność jakiegoś świętego. Czytania te nie mają w łacińskim Ordo Lectionum Missae swojego numeru, zawierają zatem tylko początek tekstu ("incipit") a po nim wielokropek, np. I czytanie w dniu św. Hilarego, 13 stycznia: „Lectio I: I Io 2, 18-25 « Qui confitetur Filium, et Patrem habet ». Filioli: novissima hora est...” W polskim Lekcjonarzu czytania przystosowane na wspomnienia Świętych polskich są wydrukowane w całości. Czyni się tak ze względów praktycznych: tych perykop nie ma w tekstach wspólnych, dlatego gdzieś trzeba je było wydrukować. Redaktorzy kalendarzy liturgicznych lub celebransi mogą mieć przypuszczenie, że skoro teksty zostały wydrukowane w całości, to oznacza, że czytania te są tak ważne, iż należy je tego dnia odczytać, a tymczasem powód ich wydrukowania jest zupełnie inny.

Czytania przystosowane z zasady nie przerywają "lectio continua", chyba że istnieje racja duszpasterska (OWLM nr 83). Taką racją duszpasterską nie jest jedynie upodobanie celebransa do jakiegoś świętego, o czym czytamy dalej w num. 83 dokumentu: „Kapłan odprawiający z udziałem ludu powinien się troszczyć przede wszystkim o duchowe dobro wiernych i strzec się narzucania im swoich upodobań.” Czytania przystosowane mogą teoretycznie przerwać „lectio continua” we wspomnienia lub nawet w dni powszednie, ale tylko wtedy, gdy istnieje potrzeba duszpasterska. Taką potrzebą duszpasterską może być np. potrzeba wygłoszenia homilii związanej z postacią świętego lub jego charyzmatem, obecność grupy wiernych związanych duchowo z postacią świętego itp.

Dodatkowym motywem ograniczającym wybór czytań przystosowanych jest zdecydowana preferencja dla „lectio continua”, czyli czytań danego okresu, których nie może opuszczać „zbyt często bez dostatecznego powodu”. W 1967 r. Kongregacja w nocie "Quedam quaestiones" jako przykład podawała czytania na święto św. Franciszka Ksawerego (3 grudnia) i objaśniała: jeśli Ewangelia z dnia powszedniego dobrze koresponduje ze Świętym (czyli oddaje ducha misyjnego), nie ma potrzeby zamiany tekstów.

Gdy w jakimś miejscu wypada święto lub uroczystość ku czci danego świętego, wtedy jego czytania przystosowane stają się własnymi. Zgodnie z num. 84 OWLM w uroczystości i święta „zawsze należy stosować czytania zamieszczone w tekstach własnych (Proprium) lub wspólnych (Commune)”.

Lista czytań przystosowanych podana jest niżej.

Czytania wspólne

Wszystkie pozostałe przypadki to czytania podane spośród Czytań wspólnych, gdzie pod datą obchodu podaje się wybrane stamtąd czytania jako sugestie dla łatwiejszego wyboru (a więc nie muszą być dokładnie te). Te czytania, podobnie jak czytania przystosowane, z zasady nie przerywają "lectio continua" (chyba, że podobnie jak wyżej wspomniano, jest święto lub uroczystość).

B. Wykaz czytań własnych ("lectiones propriae")

• 26 stycznia (Św. Tymoteusza i Tytusa): I czytanie (2 Tm 1, 1-8: "Żywa wiara Tymoteusza" lub Tt 1, 1-5: "Tytus synem Pawła we wspólnej wierze").
• 1 maja (Św. Józefa Rzemieślnika): Ewangelia (Mt 13, 54-58: "Jezus jest synem cieśli")
• Sobota po urocz. N. Serca Pana Jezusa (Niepokalanego Serca NMP): Ewangelia (Łk 2, 41-51: "Maryja rozważała wszystko w swoim sercu")
• 11 czerwca (Św. Barnaby): I czytanie (Dz 11, 21b-26; 13, 1-3: "Barnaba, człowiek dobry i pełen Ducha Świętego")
• 29 lipca (Św. Marty, Marii i Łazarza): Ewangelia (J 11, 19-27: "Ja mocno wierzę, że Ty jesteś Mesjasz, Syn Boży" lub Łk 10, 38-42: "Marto, Marto, martwisz się i niepokoisz o wiele"); w Polsce dodano własną aklamację Alleluja
• 29 sierpnia (Męczeństwo św. Jana Chrzciciela): Ewangelia (Mk 6, 17-29: "Ścięcie Jana Chrzciciela")
• 15 września (NMP Bolesnej): Ewangelia (J 19, 25-27: "Jak cierpiała i bolała, jakże drżała, gdy widziała Dziecię swe wśród śmierci trwóg" lub Łk 2, 33-3: "Twoją duszę miecz przeniknie")
• 2 października (Św. Aniołów Stróżów): Ewangelia (Mt 18, 1-5.10: "Aniołowie ich w niebie wpatrują się zawsze w oblicze Ojca mojego").

C. Wykaz czytań przystosowanych ("lectiones appropriatae")

• 3 stycznia (Najśw. Imienia Jezus): I czytanie (Flp 2, 1-11: "Bóg darował Mu imię ponad wszelkie imię"), Psalm resp., Alleluja, Ewangelia (Łk 2, 21-24: "Nadano Mu imię Jezus")
• 13 stycznia (Św. Hilarego): I czytanie (1 J 2, 18-25: "Kto uznaje Syna, ten ma i Ojca")
• 17 stycznia (Św. Antoniego): Ewangelia (Mt 19, 16-26: "Jeśli chcesz być doskonały, idź, sprzedaj, co posiadasz")
• 19 stycznia (Św. Józefa Sebastiana Pelczara): I czytanie (Pwt 6, 3-9: "Będziesz miłował Boga twojego z całego swego serca"), Psalm resp., II czytanie (Ef 4, 1-7.11-13: "Bóg ustanowił różne posługi dla budowania Ciała Chrystusowego"), Alleluja, Ewangelia (J 15, 9-17: "Nie nazywam was sługami, nazwałem was przyjaciółmi). [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 11 lutego (NMP z Lourdes): I czytanie (Iz 66, 10-14c: "Skieruję do niej pokój jak rzekę")
• 22 lutego (Św. Wincentego Pallottiego): I czytanie (Iz 58, 6b-8. 10-11: "Twoje światło wzejdzie jak zorza"), Psalm resp., II czytanie (1 Kor 13, 1-8.13: "Miłość podstawą apostolstwa"), Alleluja, Ewangelia (Łk 10, 1-9: "Wasz pokój spocznie na nim")[dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 23 lutego (Św. Polikarpa): I czytanie (Ap 2, 8-11: "Znam twój ucisk i ubóstwo")
• 24 kwietnia (Św. Jerzego): I czytanie (Ap 21, 5-7: "Zwycięzca odziedziczy życie wieczne", Psalm resp., II czytanie (Rz 5, 1-5: "Chlubimy się z ucisków"), Alleluja, Ewangelia (Łk 9, 23-26: "Kto straci swe życie z mego powodu, ten je zachowa"[dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 1 maja (Św. Józefa Rzemieślnika): I czytanie (Rdz 1, 26 - 2, 3: "Czyńcie sobie ziemię poddaną" lub Kol 3, 14-15: "Cokolwiek czynicie, z serca wykonujcie, jak dla Pana, a nie dla ludzi")
• 2 maja (Św. Atanazego): Ewangelia (Mt 10, 22-25a: "Gdy was prześladować będą w tym mieście, uciekajcie do innego")
• 4 maja (Św. Floriana): I czytanie (2 Tm 2, 1-13: "Trudzić się po żołniersku"), Psalm resp. [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 20 maja (Św. Bernardyna ze Sieny): I czytanie (Dz 4, 8-12: "Nie ma zbawienia w żadnym innym imieniu"), w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• Sobota po urocz. N. Serca Pana Jezusa (Niepokalanego Serca NMP): I czytanie (Iz 61, 9-11: "Ogromnie się weselę w Panu", Psalm resp., Alleluja. [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 11 czerwca (Św. Barnaby Apostoła): Ewangelia (Mt 10, 7-13: "Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie")
• 17 czerwca (Św. Brata Alberta Chmielowskiego): I czytanie (Iz 58, 6b-11: "Dziel swój chleb z głodnym"), Psalm resp., II czytanie (1 Kor 1, 26-31: "Bóg wybrał to, co niemocne"), Alleluja, Ewangelia (Mk 10, 17-30: "Sprzedaj wszystko, co masz i rozdaj ubogim. Potem chodź za Mną") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 22 czerwca (Św. Paulina z Noli): I czytanie (2 Kor 8, 9-15: "Chrystus, będąc bogatym, dla was stał się ubogim, aby was ubóstwem swoim ubogacić"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• 28 czerwca (Św. Ireneusza): I czytanie (2 Tm 2, 22b-26: "Sługa Boży powinien być łagodny względem wszystkich, z łagodnością pouczać"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• 30 czerwca (Św. Pierwszych Męczenników Kościoła Rzymskiego): Ewangelia (Mt 24, 4-13: "Będziecie w nienawiści u wszystkich narodów z powodu mego imienia"); w Polsce podano przystosowaną aklamację Alleluja.
• 5 lipca (Św. Marii Goretti; w Kalendarzu ogólnym 6 lipca): I czytanie (1 Kor 6, 13c-15a. 17-20: "Wasze ciała są członkami Chrystusa"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• 6 lipca (Bł. Marii Teresy Ledóchowskiej): I czytanie (Iz 58, 6b-10: "Dziel swój chleb z głodnym"), Psalm resp., Alleluja, Ewangelia (J 4, 34-38: "Siewca cieszy się razem ze żniwiarzem") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 12 lipca (Św. Brunona z Kwerfurtu): I czytanie (Iz 52, 7-10: "Cała ziemia zobaczy zbawienie Boże"), Psalm resp., II czytanie (1 Tes 2, 2b-8: "Dać nie tylko naukę Bożą, lecz nadto dusze"), Alleluja, Ewangelia (J 15, 9-17: "Nie nazywam was sługami, ale nazwałem was przyjaciółmi") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 13 lipca (Św. Pustelników Andrzeja Świerada i Benedykta): I czytanie (Syr 2, 7-11: "Bojący się Boga, wierzcie, ufajcie, miłujcie"), Psalm resp., Alleluja, Ewangelia (Mt 6, 1.5-8: "Modlitwa w ukryciu") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 18 lipca (Św. Szymona z Lipnicy): I czytanie (2 Kor 5, 14-20: "Bóg zlecił nam posługę jednania"), Psalm resp., Alleluja, Ewangelia (Łk 14, 25-33: "Kto nie wyrzeka się wszystkiego, co posiada, nie może być uczniem Jezusa") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 26 lipca (Św. Joachima i Anny): I czytanie (Syr 44, 1.10-15: "Imię ich żyje w pokoleniach"), Psalm responsoryjny, Alleluja, Ewangelia (Mt 13, 16-17: "Prorocy pragnęli widzieć Jezusa" lub Łk 10, 38-42[2])
• 31 lipca (Św. Ignacego z Loyoli): I czytanie (1 Kor 10, 31 — 11, 1: "Wszystko czyńcie na chwałę Bożą"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• 1 sierpnia (Św. Alfonsa M. Liguoriego): I czytanie (Rz 8, 1-4: "Prawo Ducha daje życie w Chrystusie"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• 4 sierpnia  (Św. Jana Marii Vianneya): Ewangelia (Mt 9, 35 — 10, 1: "Jezus lituje się nad tłumami"); w Polsce podano przystosowaną aklamację Alleluja.
• 14 sierpnia  (Św. Maksymiliana Marii Kolbego): I czytanie (Mdr 3, 1-9: "Bóg przyjął ich jak całopalną ofiarę"), Psalm resp., II czytanie (2 P 1, 2-11: "Dary Boże wezwaniem do świętości"), Alleluja, Ewangelia (Mk 1, 14-20: "Uczynię was rybakami ludzi") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 17 sierpnia  (Św. Jacka): I czytanie (Iz 61, 1-3a: "Pan mnie namaścił i posłał głosić dobrą nowinę"), Psalm resp., II czytanie (1 J 3, 13-18: "Oddać życie za braci"), Alleluja, Ewangelia (J 15, 9—17: "Nie nazywam was sługami, ale nazwałem was przyjaciółmi") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 27 sierpnia (Św. Moniki): Ewangelia (Łk 7, 11-17: "Matka w myślach ofiarowała Augustyna jakby leżącego na marach, aby Bóg rzekł: Młodzieńcze, tobie mówię, wstań" [por. św. Augustyn, Wyznania, VI, 1[3]]); w Polsce podano przystosowaną aklamację Alleluja.
• 29 sierpnia (Męczeństwo Św. Jana Chrzciciela): I czytanie (Jr 1, 17-19: "Mów wszystko, co ci rozkażę. Nie lękaj się"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp., Alleluja
• 15 września (NMP Bolesnej): I czytanie (Hbr 5, 7-9: "Chrystus stał się sprawcą zbawienia wiecznego[4]"); Psalm responsoryjny, Alleluja.
• 30 września (Św. Hieronima): I czytanie (2 Tm 3, 14-17: "Wszelkie Pismo jest przez Boga natchnione i pożyteczne do nauczania"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• 1 października (Św. Teresy od Dzieciątka Jezus): I czytanie (Iz 66, 10.12-14c: "Skieruję do niej pokój jak rzekę"), Psalm responsoryjny. [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 2 października (Św. Aniołów Stróżów): I czytanie (Wj 23, 20-23: "Anioł strzeże w czasie drogi"), Psalm responsoryjny, Alleluja.
• 4 października (Św. Franciszka z Asyżu): I czytanie (Ga 6, 14-18: "Świat stał się ukrzyżowany dla mnie, a ja dla świata"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• 5 października (Św. Faustyny Kowalskiej): I czytanie (Oz 2, 16b. 17b. 21-22: "Poślubię cię sobie na wieki"); Psalm resp., Alleluja, Ewangelia (Mt 11, 25-30: "Tajemnice królestwa objawione prostaczkom")[dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 12 października (bł. Jana Beyzyma): I czytanie (Iz 56, 1. 6-7: "Cudzoziemców rozweselę w moim domu modlitwy"); Psalm resp., Alleluja. [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 13 października (bł. Honorata Koźmińskiego): I czytanie (Iz 61, 1-3a: "Pan mnie namaścił i posłał głosić dobrą nowinę ubogim"); Psalm resp., II czytanie (2 Kor 4, 7-15: "Nosimy w naszym ciele konanie Jezusa"), Alleluja, Ewangelia (J 15, 1-8: "Kto trwa w Chrystusie, przynosi owoc obfity")[dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 15 października (Św. Teresy od Jezusa): I czytanie (Rz 8, 22-27: "Duch przychodzi z pomocą naszej słabości[5]"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• 16 października (Św. Jadwigi Śląskiej): I czytanie (Syr 26, 1-4. 13-16: "Dobra żona jest darem Boga"); Psalm resp., II czytanie (1 Tm 5, 3-10: "Wdowa złożyła nadzieję w Bogu"), Alleluja, Ewangelia (Mk 3, 31-35: "Kto pełni wolę Bożą, ten jest Mi bratem, siostrą i matką") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 17 października (Św. Ignacego Antiocheńskiego): I czytanie (Flp 3, 17 - 4, 1: "Nasza ojczyzna jest w niebie"); w Polsce dołączono przystosowany Psalm resp.
• 20 października (Św. Jana Kantego): I czytanie (Syr 3, 30 - 4, 10: "Nie bądź małoduszny"); Psalm resp., II czytanie (Jk 2, 14-17: "Wiara, jeśli nie byłaby połączona z uczynkami, martwa jest sama w sobie"), Alleluja, Ewangelia (Łk 6, 27-38: "Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 22 października (Św. Jana Pawła II): I czytanie (Iz 52, 7-10: "Cała ziemia zobaczy zbawienie Boże"); Psalm resp., Alleluja, Ewangelia (J 21, 15-17: "Paś baranki moje, paś owce moje") [dotyczy lekcjonarza polskiego]
• 13 listopada (Św. Pierwszych Męczenników Polski): I czytanie (Rz 8, 31b-39: "Ani śmierć, ani życie nie zdoła nas odłączyć od miłości Boga"), Psalm resp., Alleluja, Ewangelia (Mt 10, 28-33: "Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało").
• 16 listopada (Rocznica poświęcenia rzymskich bazylik św. Ap. Piotra i Pawła [w Kalendarzu Ogólnym 18 listopada]): I czytanie (Dz 28, 11-16. 30-31: "Przybycie Świętego Pawła do Rzymu"), Psalm resp., Alleluja, Ewangelia (Mt 14, 22-33: "Panie, każ mi przyjść do siebie po wodzie!").

Nota bene: nie wymieniliśmy tutaj dawnych wspomnień, które posiadały czytania przystosowane ("lectiones appropriatae"), ale w międzyczasie zostały podniesione do rangi święta (Św. Katarzyny Sieneńskiej 29 kwietnia, Św. Benedykta 11 lipca, Św. Marii Magdaleny 22 lipca).