Liturgia egzorcyzmów

cz. II, cz. III

Słowo "egzorcyzm" wywodzi się z języka greckiego: "eksorkizein" i oznacza: "wypędzać złe duchy". Egzorcyzm - to obrzęd liturgiczny należący do sakramentaliów, czyli świętych znaków ustanowionych przez Kościół na podobieństwo sakramentów, mający na celu wyjęcie człowieka lub rzeczy spod wpływu szatana.

Egzorcyzm nawiązuje do wypędzania złych duchów z opętanych rozkazem Jezusa Chrystusa. Początkowo w starożytnym Kościele egzorcyzm stosowano wobec opętanych, w III wieku wobec pochodzących z rodzin pogańskich katechumenów oraz dzieci mających przyjąć chrzest. Podczas egzorcyzmu przed chrztem namaszczano olejem całe ciało. Posługiwano się wtedy różnymi rytami i tajemniczymi formułami lub stosowano nałożenie rąk i modlitwę. Ojcowie Kościoła domagali się zrezygnowania z tajemniczych rytów, polecali natomiast wypowiadanie imienia Pana Jezusa. Imię Boże ma moc zwycięstwa nad złym duchem. Stąd też używano słowa przy egzorcyzmach, które wypowiadał Chrystus lub Apostołowie. Uroczysty obrzęd egzorcyzmu mógł sprawować biskup lub starszy kapłan w asyście kapłanów i diakonów, prywatnie natomiast każdy chrześcijanin (W. Głowa).

Biskupi zgromadzeni na Soborze Watykańskim II zapowiedzieli potrzebę zreformowania liturgii, w tym też sakramentaliów (KL 79), do których należą egzorcyzmy.

Papież Jan Paweł II, realizując w tej kwestii polecenie Vaticanum II, polecił wydać na nowo opracowaną liturgię egzorcyzmów. Dlatego też Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów ogłosiła 1 X 1998 r. odnowione "Egzorcyzmy i inne modlitwy błagalne" po krytycznym rozpatrzeniu tych obrzędów zawartych w tytule XII przedsoborowego "Rytuału rzymskiego". W Księgarni św. Jacka w Katowicach wydano w roku 2002 księgę Rytuału: "Egzorcyzmy i inne modlitwy błagalne", których polski przekład zatwierdziła wspomniana Kongregacja 12 V 2001 r.

Na łamach naszego pisma pragniemy zapoznać z nauką Kościoła o egzorcyzmach (wprowadzenie teologiczne i pastoralne; skrót = WTP), przedstawić liturgię egzorcyzmu oraz niektóre teksty modlitewne do prywatnego odmawiania.

1. Zwycięstwo Jezusa Chrystusa i władza Kościoła nad złymi duchami

W całej historii zbawienia występują dobrzy aniołowie, którzy realizują Boży plan zbawienia, "niosąc Kościołowi nieustannie tajemniczą i potężną pomoc" oraz duchy upadłe, czyli diabelskie, które sprzeciwiając się Bogu, Jego zbawczej woli i dziełu dokonanemu przez Chrystusa, starają się wciągnąć człowieka we własny bunt przeciwko Bogu. Kościół wyznaje wiarę, że istnieje tylko jeden prawdziwy Bóg, Ojciec, Syn i Duch Święty, który jest jedynym Początkiem wszystkiego, Stworzycielem wszystkich istot widzialnych i niewidzialnych. Wszystko, co stworzył Bóg było dobre i tym wszystkim Bóg opiekuje się i tym kieruje. Również "diabeł (...) i inne demony zostali przez Boga stworzeni jako z natury swej dobrzy, ale sami z własnej winy stali się źli". Byliby stworzeniami dobrymi, żeby we właściwy sposób skorzystali z danej im wzniosłości i wolności; odpadli od Boga, najwyższego Dobra, z którym zawsze powinni być złączeni.

My ludzie, stworzeni na obraz i podobieństwo Boga, zostaliśmy obdarzeni wolnością. Jednakże za podszeptem Złego ludzie źle skorzystali ze swojej wolności, popełnili grzech, buntując się przeciw Bogu. Dlatego też miłosierny Bóg posłał na świat swojego Syna, aby nas uwolnił "spod władcy ciemności i przeniósł do swego królestwa" (por. Ga 4,5). Pan Jezus podczas swojego ziemskiego życia doświadczał pokus szatańskich na pustyni. Szatan także usiłował odwieść Zbawiciela od złożenia Ojcu za nas ofiary ze swojego życia, posługując się tymi, którzy wołali, aby zszedł z krzyża i uwolnił samego siebie. Jezus Chrystus odniósł jednak zwycięstwo nad szatanem, "nad pychą starodawnego wroga", przez swoją śmierć poniesioną na krzyżu i chwalebne zmartwychwstanie.

Podczas swojej misyjnej działalności Pan Jezus udzielił Apostołom oraz innym uczniom władzy wyrzucania złych duchów z ludzi opętanych, trapionych przez szatana. Obiecał też przysłać od Ojca Ducha Świętego, który przypomni Apostołom wszystko, czego nauczał Zbawiciel i da moc przeciwko szatanowi. Jednym ze znaków obecnej wśród chrześcijan mocy Bożej, będzie praktyka wyrzucania złych duchów (por. Mk 16,17).

Stąd też już Kościół czasów apostolskich korzystał z otrzymanej od Chrystusa władzy wyrzucania demonów i przezwyciężania ich wpływu. Także i dzisiaj Kościół gorąco modli się "w imię Jezusa", aby został uwolniony od Złego (por. Mt 6,13). W imię Jezusa i w mocy Ducha Świętego Kościół na różne sposoby rozkazuje złym duchom, aby nie utrudniały dzieła głoszenia Dobrej Nowiny i oddały Bogu władzę "nad światem i nad poszczególnymi ludźmi". Mówimy wówczas o egzorcyzmach, "gdy Kościół publicznie i na mocy swojej władzy prosi w imię Jezusa Chrystusa, by jakaś osoba lub przedmiot były strzeżone od napaści Złego i wolne od jego panowania" (WTP 1-7).

2. Egzorcyzmy w uświęcającej posłudze Kościoła (WTP 8-12)

Chrzest, bierzmowanie i Eucharystię nazywamy sakramentami chrześcijańskiego wtajemniczenia. Przygotowanie do przyjęcia tych sakramentów można nazwać drogą chrześcijańskiego wtajemniczenia. Ustanowiono ją w tym celu, aby "wyraźnie ukazać i rzeczywiście rozpocząć duchową walkę z władaniem diabła" (por Ef 6,12). Dlatego też podczas trwania katechumenatu, czyli czasu przygotowania do przyjęcia wyżej wspomnianych sakramentów, odprawiano nad kandydatami egzorcyzmy w formie prostej, mniej uroczystej, zwane egzorcyzmami prostymi. W zanoszonych wówczas do Boga modlitwach błagano, aby katechumeni zostali uwolnieni od skutków grzechu i od wpływu szatana oraz aby otworzyli się na przyjęcie darów Jezusa Chrystusa, naszego Zbawiciela. Podczas ceremonii chrzcielnej kandydaci sami wyrzekają się publicznie szatana i wyznając wiarę w Chrystusa w ten sposób Złemu przeciwstawiają się. Także podczas liturgii chrztu dzieci ma miejsce modlitwa egzorcyzmu nad niemowlętami, ponieważ "będą narażone na pokusy tego świata i będą musiały walczyć przeciwko zasadzkom szatana" oraz prośba, aby łaska Chrystusa strzegła je "nieustannie na drodze życia". Podczas tego obrzędu rodzice i chrzestni wyrzekają się we własnym imieniu szatana oraz wyznają wiarę w Chrystusa, w której to wierze ich dzieci będą ochrzczone. W ten sposób rodzice chcą wobec Kościoła pokazać, że z Bożą pomocą będą chronić swoje dzieci od grzechu, wpływów szatana, że dzieci doprowadzą do przyjaźni życia z Chrystusem, a chrzestni im w tym dopomogą.

Kościół pragnie nam uświadomić, że chociaż w sakramentach wtajemniczenia zostaliśmy dziećmi Bożymi, odrodziliśmy się w Chrystusie, to jednak winniśmy czuwać poprzez modlitwę i prowadzić życie "trzeźwe", zgodne z wyznawaną wiarą, bo zawsze jest czujny nasz przeciwnik, "diabeł, jak lew ryczący krąży szukając, kogo pożreć" (1 P 5,8). Szatanowi winniśmy się przeciwstawiać mocą naszej wiary w Jezusa Chrystusa. Kościół też modli się za nas, szczególnie podczas Eucharystii, abyśmy byli "wolni od wszelkiego zamętu", który może sprawić w naszym życiu szatan. Nasz Kościół jest przekonany, że dzięki przyjmowanym sakramentom, szczególnie zaś częstemu sakramentowi pokuty i pojednania otrzymamy moc do osiągnięcia pełnej wolności dzieci Bożych.

Zdarza się czasami, że za dopuszczeniem Boga niektóre osoby, należące do ludu Bożego, są szczególnie dręczone i opętane przez diabła. Wtedy Kościół błaga Chrystusa i ufając Jego mocy stara się na różne sposoby przyjść z pomocą dręczonemu lub opętanemu, aby został z tych opresji uwolniony. Pośród tych form pomocy wyróżnia się egzorcyzm uroczysty, zwany wielkim lub większym. Dlatego też "egzorcyzm mający na celu wypędzenie złych duchów lub uwolnienie od ich demonicznego wpływu, mocą duchowej władzy, jaką Jezus powierzył Kościołowi, jest błaganiem lub żądaniem należącym do dziedziny sakramentaliów, a zatem świętym znakiem oznaczającym skutki przede wszystkim duchowe, osiągane przez modlitwę Kościoła" W egzorcyzmach większych Kościół zjednoczony z Duchem Świętym zanosi błagania, aby przyszedł On z pomocą w walce ze złymi duchami, aby one nam nie szkodziły (cdn).

opr. aw/aw