Drugie wydanie polskie Lekcjonarza mszalnego

Sobór Watykański II mówi, że Chrystus „jest obecny w swoim słowie, bo gdy w Kościele czyta się Pismo Święte, On sam przemawia. Jest obecny, gdy Kościół modli się i śpiewa psalmy” (KL 7). Wprawdzie Sobór nie wspomina o lekcjonarzu, ale poleca, „aby obficiej zastawić wiernym stół słowa Bożego” i „szerzej otworzyć skarbiec biblijny, tak by w określonej liczbie lat odczytać ludowi ważniejsze części Pisma Świętego” (KL 51).

Pierwsze wydanie Lekcjonarza mszalnego (zarówno w języku łacińskim, jak i polskim) było oparte na Ordo Lectionum Missae z 1969 roku. Ta księga zawierała Wprowadzenie ogólne, sigle biblijne czytań oraz skorowidze wszystkich tekstów zastosowanych w Lekcjonarzu.

Natomiast po ukazaniu się Nowej Wulgaty przygotowano drugie wydanie Lekcjonarza (w języku łacińskim), oparte już na nowym wydaniu Ordo Lectionum Missae, które ukazało się w roku 1981.

W 2010 roku Komisja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski podjęła prace nad przygotowaniem drugiego polskiego wydania Lekcjonarza mszalnego. To nowe wydanie postanowiono opracować na podstawie Ordo Lectionum Missae z 1981 roku. Teksty biblijne zaczerpnięto z piątego wydania Biblii Tysiąclecia.

Nowe Wprowadzenie

W Lekcjonarzu mszalnym (t. I: okres Adwentu, okres Narodzenia Pańskiego) znajduje się nowe Wprowadzenie do drugiego wydania Lekcjonarza mszalnego (1981 r.). Zostało ono bardziej rozbudowane, szczególnie jeśli chodzi o część teologiczną. Cały I rozdział został poświęcony ukazaniu znaczenia słowa Bożego w celebracji roku liturgicznego. Pokazuje także eklezjalny wymiar słowa Bożego oraz jedność z liturgią eucharystyczną (nr 1-10). Trzeba zaznaczyć, iż w nowym Wprowadzeniu został zmieniony układ działów oraz numeracja.

Niektóre działy w nowym Wprowadzeniu zostały bardziej rozbudowane. Tak na przykład w numerze 69 został dodany punkt 1 i 3 dotyczący układu czytań na dni powszednie (por. Wprowadzenie z 1972 r., nr 4), albo do działu Dobór czytań na niedziele i święta (nr 66-68) dołączono numer 68, którego nie było w poprzednim Wprowadzeniu z 1972 roku (por. nr 3). Natomiast z tegoż działu zostało usunięte wyjaśnienie, który rok ma być A, B lub C. W dziale Możliwości wyboru niektórych tekstów numer 78 został uzupełniony o zalecenie dokonywania wyboru czytań w porozumieniu z tymi, którzy wykonują posługę w liturgii słowa (por. Wprowadzenie z 1972, nr 8). Numer 82 został rozszerzony co do stosowania czytań, które są wyznaczone na dni powszednie (por. Wprowadzenie z 1972 r., nr 8).

W dziale Opis lekcjonarza numer 97 został uzupełniony o krótki opis tematyki czytań na Niedzielę Palmową Męki Pańskiej na procesję (por. Wprowadzenie z 1972 r., nr 13). Również w tym dziale dodano jeszcze numer 99 opisujący tematykę czytań Świętego Triduum Paschalnego oraz numer 102 przedstawiający charakter czytań uroczystości Wniebowstąpienia i Pięćdziesiątnicy (por. Wprowadzenie z 1972 r., nr 14).

W nowym Wprowadzeniu został umieszczony także nowy rozdział, który przedstawia obowiązki i posługi w sprawowaniu liturgii słowa (nr 38-57).

Tytuły ksiąg (nagłówki)

Nowy Lekcjonarz mszalny został oparty na piątym wydaniu Biblii Tysiąclecia, stąd zastosowano nazwy ksiąg biblijnych z tego wydania. Na przykład zamiast Czytanie z Księgi Joba jest Czytanie z Księgi Hioba. Stosując się również do nowego Wprowadzenia do drugiego wydania Lekcjonarza mszalnego (nr 122c), zmieniono tytuł w księdze mądrościowej, czyli zamiast Czytanie z Księgi Syracydesa został zastosowany tytuł Czytanie z Mądrości Syracha.

W drugim wydaniu Lekcjonarza mszalnego nie stosuje się w tytule ksiąg, przy zapowiedzi, słowa Początek. Na przykład Słowa Ewangelii według Świętego Jana, a nie Początek Ewangelii według Świętego Jana.

Nowe zasady pisowni i język czytań

Postanowiono wprowadzić pisownię zaimków wielką literą, na przykład u Izajasza, odnoszących się do Chrystusa-Mesjasza, żeby lepiej ukazać kontekst liturgiczny.

Opracowując drugie wydanie Lekcjonarza mszalnego, wzięto pod uwagę nowe zasady pisowni słownictwa religijnego (por. Pisownia słownictwa religijnego, red. R. Przybylska, W. Przyczyna, Tarnów 2011). Została więc wprowadzona zmiana co do zapisów niektórych słów wielką literą. Na przykład Święty, czyli Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Koryntian albo Słowa Ewangelii według Świętego Jana. Termin Szatan piszemy wielką literą tam, gdzie występuje jako nazwa własna, na przykład [Jezus] przebywał na pustyni czterdzieści dni, kuszony przez Szatana (Mk 1,13), ale kiedy Jezus mówi do Piotra: Zejdź Mi z oczu, szatanie (Mk 8,33), termin ten piszemy małą literą, ponieważ jest to przenośnią.

Uwspółcześniono również sam język czytań. Dzięki temu występuje w nim mniej archaizmów, aczkolwiek nie zostały one usunięte całkowicie. Na przykład było: Biada mi, matko moja, żeś mnie porodziła (Jr 15,10), poprawiono na: Biada mi, matko moja, że mnie urodziłaś (por. t. IV, s. 239). Inne przykłady: Nie okłamujcie się nawzajem, boście zwlekli z siebie dawnego człowieka z jego uczynkami, a przyoblekli nowego (Kol 3,9) zmieniono na Nie okłamujcie się nawzajem, bo zwlekliście z siebie dawnego człowieka z jego uczynkami, a przyoblekliście nowego (por. t. IV, s. 265, 474); Komu więc przypadnie to, coś przygotował? (Łk 12,20) obecnie brzmi: Komu więc przypadnie to, co przygotowałeś? (por. t. IV, s. 266; t. V, s. 218); ongiś bluźniercę (1 Tm 1,13) zmieniono na: dawniej bluźniercę (t. IV, s. 283; t. V, s. 20).

W starej wersji pozostawiono natomiast tekst Boże mój, Boże mój, czemuś Mnie opuścił? (Mt 27,46; Mk 15,34, por. t. II, s. 219, 223, 231). Tego tekstu nie zmieniono także ze względu na to, że w tej postaci występuje on jako refren psalmu responsoryjnego (por. t. II, s. 209, 538).

Wszystkie teksty czytań zawarte w Lekcjonarzu mszalnym są w formie prozy. Wyjątek stanowią tylko Pieśń Zachariasza, Pieśń Maryi i Pieśń Symeona. Zaś przekład tych tekstów został wzięty z Liturgii godzin, t. I.

Modlitwa Pańska występująca w tekstach czytań została podana w tej formie, która występuje w piątym wydaniu Biblii Tysiąclecia (Mt 6,9-13: por. t. II, s. 40; t. III, s. 428; Łk 11,2-4: por. t. IV, s. 227; t. V, s. 153).

Psalmy responsoryjne i aklamacje

W psalmach responsoryjnych dokonano innego podziału na wersety. Wynika to z faktu, że taki podział podaje Ordo Lectionum Missae, bądź z racji, żeby w jednej zwrotce była tematyczna ciągłość.

Wymieniono również niektóre refreny. Dla przykładu można tutaj podać refren z Ps 148,12a.13a: Chłopcy i dziewczęta, chwalcie imię Pana. Refren ten był nieco zabawny i został zmieniony na: Niech imię Pana wszyscy wychwalają (Ps 148,13a). Innym przykładem jest refren z 1 Kor 16,22b; Ap 22,20b: Marana tha! Przybądź, Panie Jezu! Obecnie jest refren: My ludem Pana i Jego owcami (Ps 95,7bc). Zmiana ta była podyktowana tym, że poprzedni refren miał dziesięć zgłosek, a z zasady powinien być jedenastozgłoskowy dla ułatwienia śpiewu. Ponadto zawierał on dwa wyrazy o tej samej treści. Również we wszystkich tomach Lekcjonarza mszalnego wprowadzono refreny jedenastozgłoskowe.

Wersety psalmów, które nie mieszczą się w jednej linijce, zostały przeniesione do drugiej na zasadzie wcięcia lub akapitu, aby psałterzysta łatwo mógł zauważyć, że ta druga linijka jest dalszym ciągiem pierwszej.

Np. t. IV, s. 48:           ⁴⁶ Wielbi dusza moja Pana *

                                   ⁴⁷ i raduje się duch mój w Bogu, Zbawicielu moim.

                                    ⁴⁸ Bo wejrzał na uniżenie swojej Służebnicy. *

                                       Oto bowiem odtąd błogosławić mnie będą

                                                      wszystkie pokolenia.

albo t. V, s. 154:

                                   ¹ Szczęśliwy człowiek,

                                                     który nie idzie za radą występnych, †

                                     nie wchodzi na drogę grzeszników *

                                     i nie zasiada w gronie szyderców,

                                   ² lecz w Prawie Pańskim upodobał sobie *

                                     i rozmyśla nad nim dniem i nocą.

Aklamacje, które nie mieszczą się w dwóch linijkach, też zostały przeniesione do drugiej lub czwartej z tak zwanym wcięciem lub akapitem.

Np. t. II, s. 211: por. Flp 2,8-9:

                                   Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci,

                                               i to śmierci krzyżowej.

                                   Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko

                                               i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

Nowością jest też dodanie sekwencji Chwal, Syjonie, Zbawiciela na uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (t. III). W tym tomie uległ także zmianie tytuł części drugiej: z Uroczystości Pańskie w okresie zwykłym na Święta Pańskie w okresie zwykłym. Wynika to z faktu dodania do tej części Lekcjonarza mszalnego święta Jezusa Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana. Chociaż wszystkie inne obchody zawarte w części drugiej są w randze uroczystości, to jednak ustalono dla nich wspólną nazwę święta.

Ogólne informacje

Do każdego tomu zostały dodane 2 melodie do śpiewania lekcji i 5 melodii do śpiewania Ewangelii.

Drugie wydanie Lekcjonarza mszalnego ukazało się w trzech formatach: B 5, czyli w dotychczasowym, A 4 — w wielkości ewangeliarza i A 5 ‒ pomniejszonym.

Wszystkie prace związane z drugim wydaniem Lekcjonarza mszalnego, t. I do V, ukończono w październiku 2013 roku, a 17 marca 2015 roku zostały one zatwierdzone przez Stolicę Apostolską.

Konferencja Episkopatu Polski postanowiła, iż nowy Lekcjonarz mszalny można stosować od 1. niedzieli Adwentu, czyli od 29 listopada bieżącego roku. Bp Adam Bałabuch, Przewodniczący Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, podkreślił, że ta decyzja ma charakter zalecenia, a nie nakazu.

Obecnie są w trakcie przygotowania pozostałe tomy Lekcjonarza mszalnego, czyli t. VI do IX: t. VI ‒ Czytania w Mszach o świętych, t. VII ‒ Czytania w Mszach obrzędowych, t. VIII ‒ Czytania w Mszach okolicznościowych i wotywnych, t. IX ‒ Czytania w Mszach za zmarłych.

opr. ab/ab