Symbolika (X)

Obrzędy liturgiczne składają się z czynności (np. polanie chrzczonego wodą), którym towarzyszą słowa. Słowo występujące w liturgii zawsze uważano za znak główny, podstawowy i zasadniczy. Słowo stosowane w obrzędach liturgicznych ma różne formy. Niektóre z nich wspomnimy.

Aklamacje

Aklamacja - to krótkie zawołanie. Aklamacje miały szerokie zastosowanie, np. przy wyborach (w starożytności chrześcijańskiej duchowni i świeccy aprobowali przez aklamację kandydata na biskupa; w ten sposób też wybierano opata we wspólnotach zakonnych według reguły św. Benedykta lub papieża przez aklamację kardynałów), na synodach lub soborach, gdzie przez aklamację zatwierdzano ustalone dokumenty.

Aklamacje występują też w liturgii. Są to krótkie formuły - okrzyki, którymi zgromadzenie liturgiczne wielbi Boga lub potwierdza jakąś czynność albo modlitwę liturgiczną celebransa. Do najczęściej używanych aklamacji liturgicznych należą: amen, Alleluja, Deo gratias, godne to i sprawiedliwe (słowa te stosujemy w dialogu prefacyjnym), zmiłuj się nad nami, święty, święty, święty, hosanna, maranatha (przyjdź, Panie Jezu) i inne. Z biegiem czasu duża pierwotnie liczba aklamacji liturgicznych zmniejszyła się na skutek nieznajomości przez wiernych języka stosowanego w liturgii, a także z powodu mało aktywnego ich udziału we Mszy Świętej. Aklamacje należące niegdyś do zgromadzenia wiernych zaczęli wypowiadać ministranci. W ramach posoborowej odnowy liturgii postanowiono na Soborze Watykańskim II przywrócić wiernym aklamacje do nich dawniej należące (W. Schenk). Omówimy tylko niektóre aklamacje.

Amen wywodzi się z języka hebrajskiego i znaczy: zaiste, tak jest, niech tak się stanie. Słowa tego używał często Chrystus w głoszonej przez siebie Dobrej Nowinie: „Zaprawdę, zaprawdę mówię wam” (amen, amen, dico vobis). W liturgii aklamacja wiernych - amen - potwierdzająca modlitwę celebransa lub będąca wyznaniem wiary (np. w Kościele katolickim w eucharystyczną obecność Chrystusa przed przyjęciem Komunii Świętej) występuje w oryginalnej formie we wszystkich wyznaniach chrześcijańskich, a także u mahometan. Do liturgii aklamacja: amen weszła już w I wieku chrześcijaństwa.

Alleluja jest słowem hebrajskim i znaczy: wysławiajmy Jahwe. Jest to radosne wezwanie do wysławiania Pana, do okazania mu wdzięczności i uwielbienia. Do chrześcijańskiej liturgii aklamacja: Alleluja została przyjęta z tradycji synagogalnej. Alleluja stosujemy w liturgii mszalnej, sakramentów i sakramentaliów oraz w Liturgii Godzin przez cały rok liturgiczny z wyjątkiem okresu Wielkiego Postu. Najbardziej uroczyste Alleluja wykonuje się we Mszy Świętej śpiewanej z udziałem wiernych podczas śpiewu przed Ewangelią. Wtedy to „Alleluja jest i ma być spontanicznym okrzykiem uwielbienia i wdzięczności. Bo oto Pan jest z nami! Przychodzi w słowie, które nie przeminie” (J. Grześkowiak). Św. Augustyn mówił: „Co znaczy Alleluja? Chwalcie Pana! Jedynie aniołowie chwalą Pana bez przerwy: nie łakną, nie pragną, nie chorują, nie umierają. I my wypowiadaliśmy Alleluja, Alleluja śpiewaliśmy je tu rano, i gdy przybyliśmy tu niedawno temu, rano, śpiewaliśmy również Alleluja. Nas więc również dosięgła woń Bożej chwalby i owego odpoczynku (...)”.

Deo gratias (Bogu niech będą dzięki) jest najkrótszą łacińską formułą modlitwy dziękczynnej będącą także aklamacją w liturgii Kościoła łacińskiego wyrażającą dziękczynienie. W Afryce Północno-Zachodniej stosowana była w okresie wczesnochrześcijańskim jako formuła pozdrowienia chrześcijańskiego. Tą formułą posługiwał się św. Paweł Apostoł: „Lecz Bogu niech będą dzięki za to, że pozwala nam zawsze zwyciężać w Chrystusie i roznosić po wszystkich miejscach woń jego poznania” (1 Kor 2,14). „Deo gratias” wypowiadali męczennicy chrześcijańscy po usłyszeniu wyroku śmierci, także wypowiadano tę formułę, zgodnie z regułą zakonną, w klasztorach benedyktyńskich otwierając drzwi ubogim (J. Ścibor).

Obecnie wypowiadamy aklamację: „Bogu niech będą dzięki” jako odpowiedź na usłyszane w czytaniu biblijnym (we Mszy lub w innej liturgii) słowo Boże. Tę aklamację wypowiadamy podczas Liturgii Światła w Wigilię Paschalną jako odpowiedź na słowa diakona niosącego paschał: „Światło Chrystusa”. Również w liturgii święceń diakonatu i prezbiteratu po słowach biskupa” „Z pomocą Pana Boga i naszego Zbawiciela Jezusa Chrystusa wybieramy tych braci naszych do stanu diakonów (prezbiterów)” zgromadzeni wierni mówią: „Bogu niech będą dzięki”.

Chwała Tobie Chryste - aklamację tę wypowiadamy po usłyszanej Ewangelii w odpowiedzi na aklamację: „Oto słowo Pańskie”. Pragniemy w ten sposób uwielbić Pana obecnego w swoim słowie i podziękować Mu za głoszoną nam przez Niego podczas liturgii Dobrą Nowinę.

Modlitwy przewodniczącego liturga

Mamy tu na myśli przewodniczącego zgromadzenia liturgicznego, przede wszystkim Mszy Świętej - biskupa i prezbitera. Chcemy tu zwrócić uwagę na modlitwy, czyli oracje (kolektę, nad darami i po Komunii), modlitwę eucharystyczną i prefację.

Modlitwa (kolekta i po Komunii) ma swoistą budowę. Najpierw kapłan zaprasza wszystkich do cichej modlitwy: „Módlmy się”, następnie jest chwila ciszy na prywatną modlitwę. Potem kapłan podsumowuje te ciche modlitwy, odmawiając lub śpiewając tekst kolekty względnie modlitwy po Komunii. Tekst tych modlitw jest zawsze skierowany do Boga, po czym następuje motyw prośby ze wspomnieniem przypadającego święta, wspomnienia lub dnia powszedniego. Modlitwy te do Boga Ojca są zanoszone przez Chrystusa w Duchu Świętym. Modlitwa nad darami przedstawia Bogu przeznaczone na eucharystyczną ofiarę dary chleba i wina, a także zawiera prośbę, abyśmy z nich właściwie skorzystali.

Modlitwa eucharystyczna jest najważniejszą modlitwą we Mszy Świętej. Istotną treścią tej modlitwy jest dziękczynienie i uwielbienie Boga za dzieła zbawienia dokonane w historii świętej (T. Sinka). W obecnym mszale mamy 10 modlitw eucharystycznych, w tym 3 są przeznaczone na Msze Święte z udziałem dzieci.

Prefacja jest pierwszą częścią modlitwy eucharystycznej. Jej myślą przewodnią jest dziękczynienie Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu. Każda prefacja podaje nam, za co mamy Bogu dziękować. W naszym mszale (korzystamy z niego codziennie) mamy 97 prefacji, natomiast mszał maryjny zawiera 46 prefacji związanych z osobą Najświętszej Maryi Panny (cdn).

opr. ab/ab