Eucharystia w Nowym Testamencie

W Nowym Testamencie mamy cztery opisy ustanowienia Eucharystii. Najstarszy z nich powstał ok. 55 r. po Chr., a przekazał go nam św. Paweł. Najmłodszy zaś pochodzi z ok. 80 r. po Chr. i znajdziemy go w Ewangelii według św. Łukasza

W Nowym Testamencie czterech autorów przekazuje nam relację odnoszącą się do ustanowienia Eucharystii. Są nimi tzw. synoptycy, czyli trzej Ewangeliści: św. Mateusz (26, 26-30), św. Marek (14, 22-25) i św. Łukasz (22, 14-20), a także Apostoł Narodów (1 Kor 11, 23-26). Po uważnej lekturze tych tekstów można dostrzec pewne podobieństwa i różnice, jakie między nimi występują. Warto wiedzieć, że opisy pochodzą z dwóch tradycji, zidentyfikowanych przez biblistów. I tak mielibyśmy do czynienia z tzw. źródłem palestyńskim, które reprezentuje opis pochodzący od św. Marka (ok. 68 r. po Chr.) i św. Mateusza (ok. 75 r. po Chr.), pochodzący ze środowisk judeochrześcijańskich. Drugie źródło to tzw. tradycja antiocheńska, zawarta w Pierwszym Liście św. Pawła Apostoła do Koryntian i w Ewangelii według św. Łukasza, i reprezentująca kręgi nawróconych na chrześcijaństwo pogan, którzy prawdopodobnie pochodzili z Antiochii Syryjskiej.

Ktoś mógłby zapytać: Dlaczego mamy te różnice, skoro Pan Jezus wypowiedział słowa konsekracji jeden raz podczas Ostatniej Wieczerzy? Owe rozbieżności pochodzą po prostu stąd, że poszczególni autorzy, którzy zapisali formułę konsekracji w takiej, a nie innej formie, przekazali nam ją zgodnie z tym, w jaki sposób była ona powtarzana podczas sprawowania Eucharystii we wspólnotach, do których sami należeli.

Ostatnia Wieczerza jako uczta paschalna

Ostatnia Wieczerza, podczas której Jezus z Nazaretu ustanowił Eucharystię, była ucztą paschalną. Jej spożywanie mamy opisane m.in. w Księdze Wyjścia, gdzie jest ona łączona z wyjściem Izraelitów z Egiptu (por. Wj 11, 1-13. 16; 12, 14. 26n). W czasach Chrystusowych baranki paschalne zabijano w świątyni jerozolimskiej. Ich krew, mająca znaczenie przebłagalne, była przez kapłanów wylewana na ołtarz. Istotnym elementem takiego posiłku były cztery kielichy z winem, które sobie podawano do picia w rodzinach bądź wspólnotach. Ponadto nieodłącznym elementem była opowieść ojca rodziny. Przypominał on w niej wydarzenia zbawcze, dokonane przez Pana Boga w dziejach narodu wybranego (wyjście z niewoli egipskiej, nadanie Prawa, zawarcie przymierza na górze Synaj, wędrówka przez pustynię itd.). Pascha była pamiątką tych wydarzeń, dając jednocześnie Izraelitom możliwość wręcz fizycznego uczestnictwa w żywej historii narodu. Posiadała ona zatem szczególną cechę, a mianowicie pozwalała w teraźniejszości przeżywać zarówno przeszłość, jak i z nadzieją patrzeć w przyszłość.

Ucztę rozpoczynało błogosławieństwo, łamanie i spożywanie chleba. Potem jedzono główną potrawę wieczerzy - baranka. Miał on przypominać te baranki, które zabito kiedyś w Egipcie. Ich krew służyła do oznaczenia odrzwi domów, by Pan nie zabił w nich pierworodnych. Następnie odmawiano błogosławieństwo i pito tzw. kielich błogosławieństwa.

Ustanowienie Eucharystii a Pascha

Analizując przebieg Ostatniej Wieczerzy, możemy bez problemu wyróżnić elementy posiłku paschalnego. Pan Jezus wraz ze swoimi uczniami tworzy nową rodzinę. On sam jest jej Głową. Przewodniczy Passze. Na moment zaś konsekracji chleba wybiera najprawdopodobniej gest błogosławienia, łamania i spożywania chleba. Jeśli zaś chodzi o konsekrację wina, to następuje ona w momencie błogosławienia wspomnianego tzw. kielicha błogosławieństwa, którym był trzeci kielich. Wtedy zatem padają słowa ustanowienia Eucharystii. Zarówno chleb, jak i wino uzyskują „znaczenie zbawcze i same służą anamnezie (czyli upamiętnieniu, przypominaniu - przyp. autora), (por. Łk 22, 19; 1 Kor 11, 24n). Do tego dochodzi perspektywa eschatologiczna (por. Łk 22, 16n; 1 Kor 11, 26). Z drugiej strony, zgodnie z Ewangelią Janową, Jezus sam jest Paschą. Umiera na krzyżu, inaczej niż przedstawia chronologia synoptyków, o tej samej godzinie, kiedy w pobliskiej świątyni składane były baranki ofiarne, którym - tak jak i Jemu - nie wolno złamać żadnej kości (por. J 19, 36; Wj 12, 46); tak relacjonuje też św. Paweł: „Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha” (1 Kor 5, 7); (por. 1 P 1, 18n; Ap 5, 9n; 12, 11; 15, 3)” - „Nowy leksykon biblijny”, Wydawnictwo Jedność, Kielce, str. 568.

Znaczenie Eucharystii

Ewangelie synoptyczne łączą słowa konsekracji z zapowiedzią, że Jezus nie żegna się z Apostołami na zawsze. Kiedyś już w zupełnie inny sposób będą z Nim zasiadać przy stole w niebiańskim Królestwie, które będzie doskonałym Bożym królestwem. Obecnie, jakby w „międzyczasie”, chleb i wino są znakiem Jego obecności i wspólnoty z Nim.

W przywołanej wcześniej Ewangelii według św. Jana nie ma słów ustanowienia Eucharystii. Zamiast nich czytamy o obmywaniu stóp uczniom przez Jezusa (por. J 13, 2-5). Ten symboliczny gest to przejaw Jego miłości i pokory. Tę postawę również odnajdujemy w formule konsekracji.

W Łukaszowym zaś fragmencie o uczniach idących do Emaus (por. 24, 13-35) znak „łamania chleba” sprawia, że poznają oni Zmartwychwstałego. Eucharystia, na którą gromadzili się tłumnie pierwsi wyznawcy Chrystusa (por. Dz 2, 42.46; 20, 7-11; 1 Kor 10, 16), jest wyrazem rzeczywistej obecności Pana. Była ona czymś tak niezwykle ważnym w życiu chrześcijan, że jej sprawowanie potrafiło scalać w jedną rodzinę wierzących pochodzących z zupełnie sobie obcych kultur. Właśnie udział w Wieczerzy Pańskiej był w stanie załagodzić różne napięcia i konflikty np. we wspólnocie gminy w Koryncie (por. 1 Kor 11, 17-34). „Przy stole Pana” (1 Kor 10, 21) rodzi się Kościół. Eucharystia natomiast nie jest jakimś jednorazowym wydarzeniem. Przez powtarzanie gestów i słów Pana Jezusa nad chlebem i winem wierzący uobecniają Jego zbawcze dzieło. Mało tego, otrzymują w nim udział. Podczas każdej Mszy św. jest obecny wśród nas żywy Jezus - umęczony i zmartwychwstały, który zaprasza nas do wspólnoty w Jego wiecznej chwale.

opr. mg/mg