Tajemnice biblijnych imion. Izrael

Dr Marcin Majewski, biblista i hebraista z Uniwersytetu Papieskiego im. Jana Pawła II w Krakowie w fascynujący sposób pokazuje, jak mocno imiona postaci biblijnych wiążą się z zadaniami, które powierzył im Bóg.

Izrael

W powrotnej drodze do Kanaanu patriarcha Jakub miał niezwykłą przygodę. Po przeprawie przez rzekę, gdy zrobiło się zupełnie ciemno, ktoś zmagał się z nim aż do wschodu jutrzenki (Rdz 32,25). Tego, kto to był, tekst nie precyzuje: agresor nie odpowiedział na pytanie o imię. Nie wiemy także, dlaczego Jakub został zaatakowany i dlaczego poranek spłoszył napastnika.

Tajemnicza scena godna Rembrandta!

Gdy zaś wrócił i został sam jeden, ktoś zmagał się z nim aż do wschodu jutrzenki, a widząc, że nie może go pokonać, dotknął jego stawu biodrowego i wywichnął Jakubowi ten staw podczas zmagania się z nim. A wreszcie rzekł: «Puść mnie, bo już wschodzi zorza!» Jakub odpowiedział: «Nie puszczę cię, dopóki mi nie pobłogosławisz!» Wtedy [tamten] go zapytał: «Jakie masz imię?» On zaś rzekł: «Jakub». Powiedział: «Odtąd nie będziesz się zwał Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi, i zwyciężyłeś». Potem Jakub rzekł: «Powiedz mi, proszę, jakie jest Twe imię?» Ale on odpowiedział: «Czemu pytasz mnie o imię?» - i pobłogosławił go na owym miejscu. Jakub dał temu miejscu nazwę Penuel, mówiąc: «Mimo że widziałem Boga twarzą w twarz, jednak ocaliłem me życie» (Rdz 32,25-31).

Dopiero na końcu sceny dowiadujemy się – choć także nie wprost – że agresorem był sam Bóg. Dlaczego JHWH zaatakował Jakuba? Może z tego samego powodu, dla którego zaatakował Mojżesza (Wj 4,24n)? A może po to, aby dotknąć Jakuba tak głęboko i wewnętrznie, jak dotykał Izajasza, Jeremiasza – zmieniając jego osobę, czego znakiem jest nowe imię bohatera?

Nowe imię

Mamy w tym krótkim opowiadaniu szereg etiologii, czyli wyjaśnień: wytłumaczenie imienia Izrael, nazwy Penuel i żydowskiego zwyczaju niejadania ścięgna biodrowego. Ale dla nas ważne jest nowe imię nadane Jakubowi przez Boga, Izrael, które stanie się określeniem całego narodu wybranego.

ישראל jisrael to imię hebrajskie o niejasnym do dziś znaczeniu. Jedynym pewnikiem jest w nim składnik teoforyczny, cząstka –el, która oznacza „Bóg”. Z poprzednich części naszego cyklu wiemy, że w imionach teoforycznych Bóg jest zawsze podmiotem zawołania. A zatem starożytne wytłumaczenie: „walczył z Bogiem” nie wydaje się filologicznie właściwe, gdyż w takim sformułowaniu „Bóg” jest dopełnieniem, a nie podmiotem. Autor biblijny na zasadzie prostych skojarzeń brzmieniowych (לשרות lisrot – „walczyć, zmagać się, bić się”, אל el – „Bóg”) utworzył etiologiczne, ludowe wyjaśnienie imienia patriarchy.

Większość filologów widzi w cząstce –el Boga działającego, a więc podmiot zawołania, nie zgadza się jednak co do czasownika, który to działanie charakteryzuje. Pojawiają się tłumaczenia: Bóg walczący, Bóg osądzający, Bóg oświeca, Bóg leczy, Bóg jest silny. Najpoważniejszą próbą wyjaśnienia imienia wydaje się powiązanie rdzenia ישראל jisrael z czasownikiem שרר sarar „rządzić, panować, królować” i z jego odpowiednikiem rzeczownikowym: שר sar „książę, władca”; שרהsara „księżniczka, władczyni”. A zatem imię, które określa patriarchę, a za nim cały naród wybrany, byłoby wyznaniem wiary Izraela: BÓG PANUJE czy BÓG KRÓLUJE. Możliwe jest też tłumaczenie optatywne, życzeniowe tego typu imion: Oby Bóg panował! Wiemy, jak ważne jest imię dla ludzi Biblii. Tutaj byłoby ono wyznaniem wiary i modlitwą: Niech Bóg panuje w każdej sferze naszego osobistego i społecznego życia.

Warto dodać ciekawostkę archeologiczną, że pierwsze historycznie użycie imienia Izrael znajdujemy nie w Biblii – ale na Steli Merenptaha, datowanej na okres 1224–1208 przed Chrystusem, zwanej stąd stelą Izraela. Kamień z inskrypcją potwierdza wielowiekowe istnienie predynastycznego Izraela (co najmniej w okresie XIII–XI wiek przed Chrystusem), gdyż Jisrael został tu ukazany jako naród pozbawiony własnego króla, państwa czy administracji.

Jest to fragment książki:

Marcin Majewski, Tajemnice biblijnych imion

Wydawnictwo M
ISBN: 978-83-7595-961-1

Dr Marcin Majewski, biblista i hebraista z Uniwersytetu Papieskiego im. Jana Pawła II w Krakowie w fascynujący sposób pokazuje, jak mocno imiona postaci biblijnych wiążą się z zadaniami, które powierzył im Bóg. W wielu przypadkach imię tak naprawdę okazuje się kluczem do zrozumienia bohatera, dotyczy to zarówno postaci ze Starego jak i z Nowego Testamentu. W książce nie mogło oczywiście zabraknąć imion najważniejszych, czyli: JHWH i Jezus.

Album jest pasjonującą podróżą po bogatym świecie biblijnej symboliki, prawdziwą skarbnicą wiedzy i – dzięki pięknej ikonografii – niezwykłą ucztą dla zmysłów.

opr. ac/ac