"Il beato angelico" - Dla polskich twórców

3 listopada ubiegłego roku w kościele św. Stanisława B.M. miała miejsce pierwsza polska edycja "Międzynarodowej Nagrody Błogosławionego Fra Angelico", której Komitetowi Honorowemu przewodniczył Prymas Polski ks. kard. Józef Glemp. Wręczenie nagród poprzedziła Msza św. koncelebrowana, pod przewodnictwem ks. abp. Szczepana Wesołego, rektora kościoła św. Stanisława.

Patronujący Nagrodzie Fra Angelico, a właściwie Guido Tosini di Piero czy też Fra Giovanni da Fiesole, jest jednym z najwyżej dziś cenionych przedstawicieli florenckiego malarstwa wczesnego Renesansu, a zarazem jedynym w dziejach sztuki artystą wyniesionym na ołtarze. "Malarz spośród ludu", jak określił go jeden z pierwszych jego biografów Giorgio Vasari, urodził się w 1387 roku w okolicach Vicchio, niewielkiej miejscowości na stokach toskańskiego Mugello, niemal dokładnie tam, gdzie sto lat wcześniej przyszedł na świat inny wielki prekursor włoskiego Odrodzenia - Giotto.

W ciągu swej blisko 47-letniej służby Bogu w zgromadzeniu ojców dominikanów Fra Angelico pracował dla wielu klasztorów i kapituł katedralnych, realizował zamówienia cechów i osób prywatnych, malując nastawy ołtarzowe i freski, podziwiane dziś w kościołach Florencji, Fiesole, Cortony, Orvieto i Rzymu. O jego sztuce w 500-lecie śmierci artysty papież Pius XII powiedział: "Świat malarstwa Fra Giovanniego da Fiesole jest światem idealnym, którego atmosfera emanuje pokojem, świętością, harmonią i weselem, i którego realność materializuje się w przyszłości, kiedy na Nowej Ziemi i w Nowych Niebiosach zatriumfuje ostateczna sprawiedliwość". Jednak to nie kryteria artystyczne jego dzieł zapewniły mu pamięć potomnych. Nadany mu po śmierci przydomek "Beato Angelico" odpowiadał zarówno cenionym powszechnie walorom jego malarstwa, jak i ogólnemu przekonaniu o świętości życia artysty, o którym przetrwała opinia, że "był ludzki i nader łagodny i żył pozbawiony pokus świata". Artystę, zmarłego 18 lutego 1455 r. w Rzymie pochowano w dominikańskiej bazylice Santa Maria sopra Minerwa. W niedługim czasie po śmierci postać Fra Giovanniego zaczęto w sposób spontaniczny otaczać religijną czcią, ale wieloletnie starania o oficjalną aprobatę jego kultu zostały ostatecznie zamknięte dopiero w dniu 18 lutego 1984 r. Tego dnia w bazylice Santa Maria sopra Minerwa podczas uroczystości beatyfikacyjnej papież Jan Paweł II wyniósł motu proprio Fra Angelico na ołtarze, ogłaszając go równocześnie patronem artystów. Jego przesłanie jest więc dziś skierowane do tych wszystkich, którzy w tworzeniu form i uwrażliwainiu na piękno próbują odnaleźć własną drogę do świętości.

W nawiązaniu do tej idei z okazji najbliższego Roku Świętego zainaugurowany zostanie Jubileusz Świata Sztuki, którego uroczysta celebracja z udziałem Ojca Świętego przewidywana jest na dzień 18 lutego 2000 roku (tradycyjnie w rocznicę śmierci błog. Fra Angelico) w kościele sopra Minerwa, nad relikwiami spoczywającego tam artysty.

Aby przygotować środowiska artystyczne wielu krajów świata do zapowiadanego jubileuszu, już w 1985 r. pomyślano o utworzeniu "Międzynarodowej Nagrody Błogosławionego Fra Angelico". Przedsięwzięcie to podjęte przez laikat - środowisko artystów i dziennikarzy włoskich, powstało z inicjatywy Giuseppe Latina, pod patronatem Associazione Nazionale Oltre Le Frontiere (ANOLF).

Pierwsza edycja nagrody została skierowana do krajów Afryki. Wręczenie nagród odbyło się 6 lutego ubiegłego roku w rzymskiej bazylice Santa Sabina, będącej siedzibą Kurii Generalnej zgromadzenia ojców dominikanów.

Druga jej edycja - to już edycja polska. Pomysł jej realizacji wyszedł od Alberto Macchi, reżysera teatralnego i autora tekstów scenicznych, takich jak "Człowiek - Caravaggio", a także "Bona Sforza", który działał w przekonaniu, że polskie osiągnięcia w dziedzinie kultury wciąż jeszcze na Zachodzie nie są dostatecznie promowane. Uroczystość w kościele św. Stanisława przy Botteghe Oscure rozpoczęła Msza św. koncelebrowana z udziałem o. Giovanniego Monti, rektora bazyliki Santa Maria sopra Minerwa oraz dwóch polonijnych duszpasterzy z Rzymu - ks. Włodzimierza Tyki, proboszcza parafii Santa Maria in Vallicella oraz ks. Marka Kotyńskiego z sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy przy via Merulana, pod przewodnictwem Jego Ekscelencji ks. arcybiskupa Szczepana Wesołego. W czasie Mszy św., a także w trakcie całej uroczystości śpiewał polski chór "San Clemente" z kościoła ojców redemptorystów pod dyrekcją Piotra Kołtunowicza. W gronie siedmiu laureatów znaleźli się twórcy, których działalność wzbogaciła obraz kultury polskiej w świecie i w samych Włoszech: Krzysztof Zanussi i Jerzy Grotowski oraz aktorka Krystyna Szafrańska, śpiewaczka dramatyczna Alicja Płonka, malarz i architekt Adam Sufliński, malarz Arkadiusz Waloch i konserwator zabytków Monika Zawadzka. Polska edycja Nagrody została dedykowana pamięci zmarłych w ubiegłym roku twórców: poety Jerzego Hordyńskiego i ks. infułata Mariana Strojnego, uczonego i artysty-rzeźbiarza, wielokrotnie nagradzanego za osiągnięcia w dziedzinie sztuki sakralnej.

W Komitecie Honorowym, któremu przewodniczył ks. kard. Józef Glemp znaleźli się między innymi główny celebrans arcybiskup Szczepan Wesoły, ks. Zbigniew Kiernikowski rektor Polskiego Instytutu Papieskiego w Rzymie i postulator generalny zgromadzenia ojców dominikanów ojciec Innocenzo Venchi, a w Komitecie Artystycznym przedstawiciele nauki i kultury: Maurizio Calvesi dyrektor Wydziału Historii Sztuki Uniwersytetu Sapienza i Mina Gregori, prezes florenckiej fundacji "Roberto Longhi". Patronką uroczystości była Emy De Sica, córka znanego reżysera i aktora Vittorio De Sica, a laureatów prezentowali Augusto Giordano i Floriana Mastrandrei z RAI.

Uroczystość zamknęła rozpisana na głosy lektura tekstu sztuki "Il Beato Angelico", której inscenizację przygotował sam autor - Alberto Macchi, powierzając główne kwestie wykonawcom włoskim i polskim. W tym miejscu na podkreślenie zasługuje fakt, że "Il Beato Angelico" jest pierwszym, i dotąd jedynym, utworem scenicznym poświęconym osobie Błogosławionego. Sam tekst, będący rezultatem niełatwych dociekań nad życiem i duchowością Fra Angelico powstał na bazie skąpych i rozproszonych informacji zawartych w dostępnych źródłach i literaturze. Pomimo to sceniczną osobowość tego niezwykłego dominikanina, żyjącego jakby w cieniu wielkich wydarzeń, cechuje autentyzm i wyrazistość. Klimat epoki, życia, spotykanych przezeń osób pozostaje tłem dla podkreślenia ogromnej konsekwencji tkwiącej w zasadach całego życia artysty.

Dzień później, 4 listopada w uroczystość św. Karola Boromeusza, z myślą o uczczeniu Ojca Świętego w dniu jego święta patronalnego, w bazylice Santa Sabina ponownie miał miejsce wyreżyserowany przez Alberto Macchi spektakl z udziałem artystów, którzy wystąpili w dniu poprzednim. Obecny na przedstawieniu ojciec Innocenzo Venchi, postulator generalny oo. dominikanów wyraził swe zadowolenie z tekstu sztuki i określił ją jako wierną z historycznego punktu widzenia, a zarazem poruszającą w jej duchowym przesłaniu.

W bieżącym roku odbędą się kolejne edycje "Międzynarodowej Nagrody Błogosławionego Fra Angelico". 18 lutego w kościele Santa Maria sopra Minerwa przewidywane jest wręczenie nagród artystom z krajów Ameryki Łacińskiej. Projektowana jest także powtórna edycja nagrody dla Polski. Miałaby ona odbyć się w Warszawie i objąć - zgodnie z zamierzeniami - twórców na stałe związanych z krajem.

Wszystkie artykuły pochodzące z "Kronik Rzymskich" zamieszczone na stronach Opoki:
Copyright © by Kronika Rzymska 118(1999)