Święty Grzegorz VII, Papież

Urodził się około roku 1020 w Saonie (Toskania) we Włoszech, w rodzinie rzemieślnika. Na chrzcie nadano mu imię Hildebrand. Ksiądz H. Fros tak charakteryzuje św. Grzegorza: "Był podobno małego wzrostu, niepozorny z wyglądu, mało pociągający, ale w tym niepozornym ciele krył się mocarz ducha, mąż, który umiał wyznaczyć sobie wielkie cele i ku nim mimo piętrzących się trudności bez wahania i bez kluczenia zdążał". Nie są nam znane jego lata młodzieńcze. Wiadome jest, że wstąpił do Zakonu Benedyktynów i w klasztorze benedyktyńskim na Awentynie w Rzymie w roku 1047 przyjął niższe święcenia, następnie towarzyszył papieżowi Grzegorzowi VI na wygnaniu w Kolonii. Po śmierci tego papieża przebywał w jednym z klasztorów benedyktyńskich. W roku 1049 papież Leon IX wezwał św. Grzegorza do Rzymu i tam przyjął on święcenia subdiakonatu oraz objął zarząd bazyliki św. Pawła za Murami i został skarbnikiem Kościoła. W latach 1054-1056 był legatem papieskim we Francji, przez rok 1057 tę funkcję pełnił w Niemczech. Podczas pontyfikatu papieża Mikołaja II (1058-1061) zaangażował się w reformę Stolicy Apostolskiej, w tym też czasie został kardynałem diakonem. On też doprowadził do wyboru papieża Aleksandra II (1061-1073) wbrew intrygom cesarza i niektórych wpływowych Rzymian. Aleksander II mianował św. Grzegorza archidiakonem, czyli pierwszą po papieżu osobą w Stolicy Apostolskiej. W dniu pogrzebu papieża Aleksandra II, któremu przewodniczył św. Grzegorz, lud rzymski obwołał go papieżem, a wybór ten potwierdzili kardynałowie. Święty Grzegorz VII już jako papież przyjął święcenia kapłańskie i biskupie.

Cały swój pontyfikat św. Grzegorz poświęcił reformie Kościoła polegającej na jego uniezależnieniu od władz świeckich. Papież walczył z inwestyturą, symonią oraz postanowił utrwalić celibat wśród duchowieństwa. Reformował także liturgię obrządku łacińskiego. Inwestytura polegała na tym, że świecki władca, będący np. opiekunem diecezji, sam wybierał kandydata na urząd biskupa i wręczał mu pierścień i pastorał. Wybrany przez świeckiego władcę duchowny składał jemu przysięgę wierności, a nie papieżowi. Świeckiemu władcy zależało przede wszystkim na tym, aby wybrać wygodnego dla siebie kandydata, nie zawsze odpowiedniego dla Kościoła. Symonia polegała na kupowaniu urzędów kościelnych, np. proboszcza, biskupa, opata. Święty Grzegorz zabronił żonatym duchownym pełnienia ich funkcji duszpasterskich, a lud nie miał korzystać z ich posługi. Nie wszystkim taka postawa podobała się. Najbardziej występował przeciwko papieżowi król niemiecki Henryk IV. Pod wpływem tegoż króla pseudosynod w Wormacji uchwalił w roku 1076 depozycję św. Grzegorza. Jednakże św. Grzegorz był osobą nieustępliwą i nieustraszoną. Na rzymskim synodzie w lutym tegoż roku ekskomunikował króla Henryka IV. Na początku następnego roku król Henryk stawił się osobiście u papieża w Canossie i tam upokorzył się przed Ojcem Świętym i w ten sposób uzyskał zwolnienie z ekskomuniki. Nawrócenie króla niemieckiego nie było szczere. W roku 1084 ze swoimi wojskami zdobył Rzym i osadził w nim antypapieża biskupa Wiberta jako Klemensa II. Papież św. Grzegorz schronił się wówczas w zamku św. Anioła. Uwolniły św. Grzegorza wojska normańskie, ale przy okazji złupiły miasto, dokonując wiele zbrodni, co oczywiście spowodowało wielkie niezadowolenie ludu. Znękany tym wszystkim św. Grzegorz opuścił Rzym, udając się najpierw na Monte Cassino, następnie do Beneventu i Salerno. Pod koniec roku 1084 papież św. Grzegorz na synodzie, któremu przewodniczył, ponowił ekskomunikę na Henryka IV i antypapieża Klemensa II. Święty Grzegorz, zmęczony trudnym pontyfikatem i swoim wiekiem, zmarł w Salerno 25 V 1085 r.

Protestancki historyk Gregorovius tak pisał o św. Grzegorzu VII: "(...) Osobowość tego Papieża jest niezwykłym zjawiskiem na tle dziejów średniowiecza; toteż badanie tego zjawiska zawsze będzie ludzi pociągało. Dzieje świata chrześcijańskiego utraciłyby niewątpliwie jedną ze swych najznamienniejszych kart, gdyby w nich zabrakło tego nieugiętego charakteru o żywiołowej wprost mocy, gdyby w nich zabrakło tego syna rzemieślnika w tiarze papieskiej" (H. Fros, P. Parsch, J. Swastek, W. Zaleski).

Papież Paweł V w roku 1606 kanonizował papieża Grzegorza VII. Liturgiczny obchód ku czci papieża św. Grzegorza VII przypada na dzień 25 maja i ma rangę wspomnienia dowolnego. W ikonografii św. Grzegorz VII występuje jako starzec w pontyfikalnym stroju, w tiarze na głowie. Niektóre obrazy ukazują św. Grzegorza klęczącego przed obrazem Matki Bożej z napisem ostatnich słów wypowiedzianych przez papieża: "Umiłowałem sprawiedliwość i nienawidziłem nieprawość, dlatego umieram na wygnaniu" (Ps 45,8). Przedstawia się go też w scenie z cesarzem Henrykiem IV. Cesarz klęczy w pokutnych szatach w Canossie przed tronującym papieżem (B. Falczyk).

Za wstawiennictwem św. Grzegorza VII módlmy się w intencji Kościoła, o którego odnowę tak zabiegał i temu dziełu poświęcił swoje życie: "Wszechmogący Boże, daj swojemu Kościołowi ducha męstwa i umiłowania sprawiedliwości, którym zajaśniał Święty Grzegorz, papież; spraw, aby Kościół odrzucał wszelką nieprawość i mógł w wolności pełnić to, co sprawiedliwe".

opr. aw/aw