Neoscholastycyzm

Fergus Kerr KATOLICCY TEOLODZY XX WIEKU Od neoscholastyki do mistyki oblubieńczej ISBN: 978-83-7505-507-8 wyd.: Wydawnictwo WAM 2011

Spis wybranych fragmentów Przedmowa PRZED SOBOREM WATYKAŃSKIM II Rozum pod przysięgą Tezy tomistyczne Modernizm Alternatywy neoscholastycyzmu Neoscholastycyzm Tomizm w Angelicum Metafizyka naturalna

Neoscholastycyzm

W większości seminariów i uniwersytetów w całym katolickim świecie filozofii i teologii nauczano jednak ściśle ad mentem Sancti Th oma. Znakomitym świadectwem tego stanu rzeczy jest książka A Path from Rome [Ścieżka z Rzymu], w której autor, Anthony Kenny, wspomina swoje doświadczenia z okresu studiów na Gregorianum, wielkim jezuickim uniwersytecie w Rzymie, w latach 1949-1956²⁴. Oto wykładowca metafizyki, niejaki Paolo Dezza, „siedząc w całkowitym bezruchu, wyłuszcza łzawym i ledwie słyszalnym głosem tezy o analogii bytu i odmianach potencjalności i rzeczywistości”. Na kursie teologii, jak pisze Kenny, nie zajmowano się zbytnio ani Biblią, ani Summa Th eologia. Autor nie przedstawia też w korzystnym świetle Bernarda Lonergana, choć docenia go za jego prace poświęcone Akwinacie: „[Lonergan] wykładał w aurze nudy, która szybko udzielała się jego słuchaczom”. Z uznaniem wspomina natomiast wykłady Maurizio Flicka na temat teologii łaski: „[Flick to] najlepszy wykładowca, jakiego słyszałem w życiu” — niemały to komplement w ustach oksfordzkiego dona!

Klasy były ogromne. Nikt nie studiował pierwotnych źródeł. Wraz z rozwojem technologii, dostępne stały się odbijane na powielaczu notatki z wykładów. Bystrzy studenci polegali na łacińskich opracowaniach, takich jak podręczniki Gredta²⁵ i Billota. Joseph August Gredt (1863-1940), benedyktyn urodzony w Luksemburgu, studiował w Rzymie u dominikańskich tomistów, takich jak Alberto Lepidi czy Tommaso Zigliara. Następnie przez czterdzieści lat sam wykładał w Rzymie filozofię. Zainteresowany fizyką i biologią, stał się legendą za sprawą swojego dwutomowego podręcznika Elementa philosophia aristotelico-thomistica, opublikowanego w latach 1899 i 1901. Ten „klasyczny podręcznik filozofii tomistycznej” pozostawał w użyciu przez dwadzieścia lat po śmierci autora, a jego kolejne poszerzone edycje wznawiano aż do lat sześćdziesiątych. Gredt wypracował swoje stanowisko w opozycji do sceptycyzmu „zewnętrznego świata” i innych problemów filozofii postkartezjańskiej. Problematyka ta nie powinna być obca studentom teologii.

Louis Billot (1846-1931), francuski jezuita, również długie lata nauczał w Rzymie. Dziś pamięta się o nim głównie z powodu jego rezygnacji z godności kardynała w 1927 roku, gdy nie był w stanie pogodzić się z papieskim potępieniem skrajnie prawicowego ruchu Action Française. Prace Billota, wielkich rozmiarów i dobrze udokumentowane, począwszy od jego De Verbo incarnato (1892), tworzą najbardziej imponujący korpus teologii katolickiej, jaki istniał na początku XX wieku, obejmujący niemal wszystkie zagadnienia teologiczne. Choć dzieło Billota jest dziś lekceważone, a wręcz niemal zapomniane, każda próba stworzenia obszernej historii współczesnej teologii katolickiej, której autorzy pragną oddać sprawiedliwość wszystkim stronom, powinna zbadać również jego spuściznę.

²⁴ A. Kenny, A Path from Rome: An Autobiography, London 1985, 47 (Deeza), 77 (Lonergan), 77 (Flick).

²⁵ Por. A.W. Müller, New Catholic Encyclopedia, vol. VI (1967), 725.

opr. aw/aw