Jansenizm

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Jansenizm

Ruch teologiczny i duchowy, którego cechą znamienną była surowość moralna i pesymistyczny pogląd na stan człowieka. Nazwa pochodzi od nazwiska Kornela Ottona Jansena (1585-1638), który w roku 1636 został wyświęcony na biskupa Ypres w Belgii. Wraz ze swoim przyjacielem, Janem Duvergierem de Hauranne (1581-1643), opatem klasztoru Saint-Cyran, Jansen chciał poprzeć prawdziwą reformę nauki katolickiej i moralności. Ponieważ protestanci często się odwoływali do św. Augustyna z Hippony (354-430), Jansen sumiennie przestudiował jego pisma, przede wszystkim skierowane przeciw Pelagiuszowi. W swoim pośmiertnym dziele pt. Augustinus (1640) Jansen dowodził między innymi, że łaska Boża w sposób nie do odparcia ogranicza nasze wolne wybory i że bez szczególnej łaski Bożej nie możemy zachować przykazań. Pięć tez wziętych z dzieła Jansena Augustinus zostało oficjalnie potępionych w roku 1653 (DH 2001-2005; ND 1989), następnie w roku 1656 (DH 2010-2013), wreszcie w 1690 (DH 2301-2332; ND 2009/2-3). Mimo nacisku, jaki janseniści kładli na potęgę łaski Bożej, głosili oni i praktykowali surowe zasady moralne oraz skrupulatne podejście do przyjmowania sakramentów świętych. Przyjaźń Błażeja Pascala (1623-1662) z Port-Royal, klasztorem o wyraźnie jansenistycznych sympatiach, miała wpływ na jego ataki skierowane przeciwko Jezuitom w osiemnastu Prowincjałkach. Zob. augustynianizm, determinizm, łaska, pelagianizm, reformacja, wolna wola.

opr. mg/mg