Ortodoksja

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Ortodoksja

(gr. „właściwy sąd, prawowierność”) Wiara i nauka uznana przez Kościół za rzeczywiście opartą na Bożym objawieniu w Jezusie Chrystusie. Stary Testament posługiwał się rozmaitymi kryteriami, żeby odróżnić prawdziwych i fałszywych proroków (Pwt 13, 1-7; 18, 21-22; Jr 23, 9-40; 28, 9. 15-17; zob. Mt 7, 15-20). Listy św. Pawła wskazują, jak głęboko rozumiał on konieczność utrzymania prawdziwego objawienia i nauki, jaką on sam razem z innymi przekazywał (Rz 16, 17; 1 Kor 11, 2; 15, 1-11; Ga 1, 6-9). W późniejszych księgach Nowego Testamentu odnajdujemy echo podobnego oddania sprawie nauczania tego, co jest zgodne z pierwotnym objawieniem i co jest mu wierne (1 Tm 1, 3-11; 6, 3-5; 2 Tm 1, 13-14; 4, 3-4; Tt 1, 9; 2, 1; Jud 3). Wyraz „ortodoksja” wszedł do terminologii Kościoła podczas wielkich sporów chrystologicznych i trynitarnych w III, IV i V stuleciu. Na Wschodzie oznaczano nim Kościoły zachowujące łączność z Konstantynopolem i Rzymem w przeciwieństwie do oderwanych Kościołów nestoriańskich i monofizyckich. Kiedy w 842 r. ostatecznie zakończył się kryzys spowodowany obrazoburstwem, ustalono na Wschodzie na pierwszą niedzielę Wielkiego Postu Święto Ortodoksji. W Synodykonie, czyli skrócie postanowień soborowych, jakie czytano tego dnia, litanię prawowiernych nauczycieli i świętych przeciwstawiano wykazowi wyklętych heretyków. Powszechnie przyjęta etymologia wyrazu „ortodoksja” łącząca go z „właściwym oddawaniem czci”, czyli właściwym sprawowaniem kultu, wskazuje, jak bardzo wielki wpływ ma liturgia na prawdę i żywotność nauki w Kościołach wschodnich. Zob. depozyt wiary, dogmat, herezja, innowiercy, Kościoły wschodnie, monofizytyzm, nestorianie, obrazoburstwo, prawosławie, orientalne Kościoły prawosławne, Tradycja, wyznanie wiary.

opr. mg/mg