Kościół usilnie pragnie poznawać własną historię

Z okazji 50. rocznicy utworzenia przez Piusa XII Papieskiego Komitetu Nauk Historycznych odbyła się w Rzymie 16 kwietnia sesja naukowa poświęcona temu ważnemu wydarzeniu w życiu Kościoła. Uroczystości przewodniczył Sekretarz Stanu kard. Angelo Sodano, który w bazylice św. Wawrzyńca «in Damaso» odprawił Mszę św., a następnie wziął udział w sesji naukowej w Pałacu Kancelarii Apostolskiej. W dniu następnym, 17 kwietnia, jej uczestnicy zostali przyjęci przez Ojca Świętego na audiencji. Poniżej zamieszczamy przesłanie Jana Pawła II skierowane do przewodniczącego Papieskiego Komitetu Nauk Historycznych ks. prał. Waltera Brandmüllera. «Ufam — napisał Papież — że wasza sesja naukowa nada nowy rozmach badaniom historycznym. Zapewni to przyszłym pokoleniom możliwość coraz głębszego poznawania tajemnicy zbawienia, dokonującej się w czasie, oraz budzić będzie w coraz liczniejszych wiernych pragnienie czerpania pełnymi rękoma z Chrystusowego źródła łaski».

Czcigodny ks. Walter Brandmüller
Przewodniczący Papieskiego Komitetu
Nauk Historycznych

1. Kościół Chrystusowy poczuwa się do odpowiedzialności za człowieka, która w pewien sposób ogarnia każdy aspekt jego egzystencji. Dlatego też starał się zawsze przyczyniać do rozwoju kultury, wspierając dążenie do prawdy, dobra i piękna, ażeby człowiek mógł coraz pełniej urzeczywistniać stwórczy zamysł Boga.

Do realizacji tego celu konieczna jest m.in. solidna wiedza historyczna o różnych dziedzinach życia jednostek i wspólnot. Nie ma nic bardziej nietrwałego niż jednostki czy społeczności pozbawione historii. Brak wiedzy o własnej przeszłości nieuchronnie prowadzi jednostkę oraz społeczeństwo do kryzysu i do utraty tożsamości.

2. Wierzący historyk postrzega ponadto Pismo Święte Starego i Nowego Przymierza jako dodatkowy klucz do właściwego rozumienia świata i człowieka. Przesłanie biblijne pozwala nam bowiem poznać najbardziej tajemnicze wydarzenia ludzkich dziejów: stworzenie, tragedię grzechu, odkupienie. Określają one właściwy horyzont interpretacyjny, który pozwala zrozumieć najgłębsze tajniki wydarzeń, procesów i postaci historycznych.

W tym kontekście należy też ukazać możliwości pokojowego współistnienia narodów, opartego na wzajemnym zrozumieniu i na wzajemnej wymianie zdobyczy kulturowych, jakie stwarza zaktualizowana wizja historyczna. Badania historyczne wolne od uprzedzeń i oparte wyłącznie na źródłach naukowych odgrywają niezastąpioną rolę w obalaniu istniejących między narodami barier. Nierzadko bowiem na przestrzeni dziejów do powstawania wysokich murów przyczyniały się stronnicza historiografia i wzajemne urazy. W rezultacie jeszcze dziś tego typu nieporozumienia są przeszkodą na drodze do pokoju i do braterstwa między ludźmi i narodami.

Nowa tendencja, aby wychodzić poza ograniczenia historiografii narodowej i poszukiwać szerszej wizji, ogarniającej bardziej rozległe horyzonty geograficzno-kulturowe, również może okazać się bardzo pozytywna, gdyż pozwoli na porównawczą analizę wydarzeń, a co za tym idzie, na ich bardziej wyważoną ocenę.

3. Objawienie się Boga człowiekowi nastąpiło w czasie i przestrzeni. Jego szczytowy moment — kiedy to Słowo Boże stało się człowiekiem i narodziło się z Maryi Dziewicy w mieście Dawidowym, za czasów króla Heroda Wielkiego — jest wydarzeniem historycznym: Bóg wkroczył w ludzkie dzieje. Dlatego liczymy lata naszej historii od momentu narodzin Chrystusa.

Podobnie założenie Kościoła, za którego pośrednictwem Chrystus zechciał przekazać ludzkości owoce odkupienia po swym zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu, jest wydarzeniem historycznym. Sam Kościół jest zjawiskiem historycznym, a więc i ważnym przedmiotem historycznych badań. Liczni historycy — z których wielu nie było nawet katolikami — poświęcili się badaniom jego dziejów, przyczyniając się znacznie do poznania jego ziemskiej historii.

4. Podstawowym zadaniem Kościoła jest, poza wielbieniem Boga Trójjedynego, przekazywanie zbawczych dóbr powierzonych przez Jezusa Chrystusa apostołom — Jego Ewangelii oraz sakramentów — kolejnym pokoleniom spragnionej prawdy i zbawienia ludzkości. Właśnie otrzymując od Boga zbawienie i przekazując je ludziom, Kościół w pełni się urzeczywistnia na przestrzeni dziejów.

Ten proces przekazu, jeśli odbywa się za pośrednictwem właściwych organów, jest zgodnie z obietnicą Chrystusa dziełem Ducha Świętego, a tym samym zyskuje wymiar teologiczny i nadprzyrodzony. Tak więc wszelki rozwój doktryny, życia sakramentalnego oraz ustroju Kościoła, jaki dokonał się w ciągu dziejów w harmonii z tradycją apostolską, należy postrzegać jako proces jego organicznej ewolucji. Dlatego też historia Kościoła jest właściwym źródłem dla tych, którzy pragną głębiej poznać prawdę samej wiary.

5. Stolica Apostolska ze swej strony popierała zawsze rozwój nauk historycznych za pośrednictwem swych instytucji naukowych, czego dowodem jest, między innymi, podjęta pięćdziesiąt lat temu przez papieża Piusa XII inicjatywa założenia Papieskiego Komitetu Nauk Historycznych.

Kościół jest bowiem szczerze zainteresowany jak najgłębszym poznaniem własnej historii. W tym celu konieczne jest, zwłaszcza w dzisiejszych czasach, staranne kształcenie kandydatów do kapłaństwa w dziedzinach historycznych i kościelnych, zgodnie ze wskazaniami dekretu Soboru Watykańskiego II Optatam totius (por. n. 16). Jednakże aby studium kościelnej tradycji przynosiło owoce, potrzebna jest solidna znajomość greki i łaciny, której brak uniemożliwia dostęp do źródeł tradycji kościelnej. Tylko bowiem dzięki tej znajomości można także dzisiaj odkryć ponownie bogate doświadczenie życia i wiary, jakie Kościół, prowadzony przez Ducha Świętego, zdobył na przestrzeni minionych dwóch tysięcy lat.

6. Historia poucza nas, że ilekroć w przeszłości pogłębiano znajomość źródeł, pociągało to za sobą rozkwit życia kościelnego. Jeśli prawdą jest, że historia magistra vitae, jak mówi stare łacińskie przysłowie, to można z pewnością stwierdzić, że historia Kościoła jest magistra vitae christianae.

Ufam zatem, że wasza sesja naukowa nada nowy rozmach badaniom historycznym. Zapewni to przyszłym pokoleniom możliwość coraz głębszego poznawania tajemnicy zbawienia, dokonującej się w czasie, oraz budzić będzie w coraz liczniejszych wiernych pragnienie czerpania pełnymi rękoma z Chrystusowego źródła łaski.

W tym duchu udzielam Czcigodnemu Księdzu, relatorom i uczestnikom kongresu serdecznego błogosławieństwa.

Watykan, 16 kwietnia 2004 r.

opr. mg/mg