Wspólna troska o ochronę praw osoby ludzkiej

Pod koniec listopada odbyła się w Rzymie Międzynarodowa Konferencja Dyrektorów Zarządów Zakładów Karnych z 45 państw członków Rady Europy. Omawiano na niej zagadnienia dotyczące więźniów oraz systemu zakładów penitencjarnych na naszym kontynencie. W piątek 26 listopada 2004 r. Jan Paweł II przyjął uczestników konferencji na audiencji w Sali Klementyńskiej. Na początku spotkania zwrócił się do Ojca Świętego dyrektor generalny do spraw prawnych przy Radzie Europy Guy De Vel, który nawiązał do historycznego przemówienia Papieża z 8 października 1988 r. do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w Strasburgu oraz do homilii wygłoszonej 9 lipca 2000 r. w rzymskim więzieniu «Regina Coeli» z okazji Jubileuszu, skierowanej do więźniów całego świata. Z kolei dyrektor Włoskiego Departamentu ds. Administracji Zakładów Karnych Giovanni Tinebra w imieniu obecnych podziękował za to, że Papież poświęca wiele uwagi ich pracy oraz prawom więźniów. Następnie przemówienie wygłosił Ojciec Święty.

Szanowni Panowie, szanowne Panie!

1. Z wielką przyjemnością przyjmuję dzisiaj was, uczestników odbywającej się w Rzymie Konferencji Dyrektorów Zarządów Zakładów Karnych z 45 krajów należących do Rady Europy. Dziękuję za waszą miłą wizytę, która daje mi sposobność lepszego zapoznania się z waszą działalnością i projektami na przyszłość. Omawiacie nader aktualną tematykę, dotyczącą organizowania życia więźniów i struktur więziennych w Europie.

Pozdrawiam was wszystkich z szacunkiem. W sposób szczególny pozdrawiam dyrektora generalnego do spraw prawnych przy Radzie Europy i dyrektora Włoskiego Departamentu Zarządu Zakładów Karnych; wyrażam im szczerą wdzięczność za uprzejme słowa skierowane do mnie w imieniu obecnych.

Poszanowanie godności osoby

2. Zastanawiacie się nad tym, jak coraz lepiej dostosowywać normy więziennictwa europejskiego do potrzeb więźniów. W tym względzie nie ulega wątpliwości, że zawsze należy uznawać godność osobową więźnia jako podmiotu praw i obowiązków. W każdym cywilizowanym kraju ochrona niezbywalnych praw każdej istoty ludzkiej musi być przedmiotem wspólnej troski. A zatem gdyby istniały takie przepisy prawne i normy, które uniemożliwiałyby korzystanie z nich — zwłaszcza gdy chodzi o prawo do życia i ochrony zdrowia, prawo do nauki, do pracy, do wolności myśli i do wyznawania swej wiary — wszyscy powinni zabiegać o ich skorygowanie.

Poszanowanie godności ludzkiej to wartość kultury europejskiej zakorzeniona w chrześcijaństwie; uniwersalna wartość humanistyczna, i jako taka jest szeroko aprobowana. Każde państwo musi zadbać o to, aby we wszystkich więzieniach było zagwarantowane pełne poszanowanie podstawowych praw człowieka.

3. Metody wyłącznie represyjne bądź karne, które zazwyczaj dziś się stosuje, nie prowadzą, jak się okazuje, do osiągnięcia celu, jakim jest rzeczywiste odzyskanie dla społeczeństwa więźniów. Konieczne jest zatem analizowanie na nowo, jak to czynicie, systemu więziennictwa — jego podstaw i celów.

Jeżeli celem instytucji więziennych nie jest tylko nadzorowanie, ale także przystosowanie więźniów do życia w społeczeństwie, trzeba odstąpić od takich praktyk fizycznych i moralnych, które obrażają ludzką godność, i zapewnić lepsze przygotowanie profesjonalne tym, którzy pracują w zakładach karnych.

W trosce o więźniów

4. W tym duchu należy popierać stosowanie kar będących alternatywą więzienia i wspierać inicjatywy autentycznej resocjalizacji więźniów poprzez programy formacji ludzkiej, zawodowej i duchowej.

W tej dziedzinie powszechnie doceniana jest rola duchownych. Mają oni do wypełnienia delikatne zadanie, pod pewnymi względami niezastąpione, które nie sprowadza się jedynie do czynności związanych ze sprawowaniem kultu, ale często odpowiada na te potrzeby społeczne więźniów, które instytucja więzienna nie zawsze może zaspokoić.

Ponadto, jakże nie stwierdzić z zadowoleniem, że powstaje coraz więcej instytucji i stowarzyszeń wolontariatu, zajmujących się pomocą więźniom i włączaniem ich na nowo do życia w społeczeństwie?

5. Niektórzy zwracają uwagę, z uzasadnioną troską, że poszanowanie godności ludzkiej więźniów nie powinno przynosić uszczerbku ochronie społeczeństwa. Dlatego uznaje się konieczność chronienia obywateli również poprzez stosowanie owej formy odstraszania, jaką są pokazowe kary. Jednakże słuszne wymierzanie sprawiedliwości, mające na celu obronę obywateli i porządku publicznego, nie stoi w sprzeczności z należytym poszanowaniem praw więźniów i odzyskiwaniem ich dla społeczeństwa; wręcz przeciwnie, są to dwa dopełniające się aspekty. Prewencja i represja, więzienie i resocjalizacja to działania komplementarne.

Szanowni panowie, szanowne panie! Niech Bóg wspiera wasze starania, aby uczynić więzienie miejscem humanitarnym, miejscem odkupienia i nadziei. Ze swej strony zapewniam o modlitwie i proszę Boga o błogosławieństwo dla was tu obecnych i dla tych, którzy pełnią służbę w europejskich zakładach karnych; szczególnie serdeczną myślą obejmuję wszystkich więźniów.

opr. mg/mg