Wolność w wierności Chrystusowi

Poszukujemy obecnie charakterystycznych aspektów życia chrześcijańskiego, z niego bowiem wypływa i nim jest przeniknięta tajemnica wielkanocna. Ten podstawowy punkt zbawczego dzieła Chrystusa zobowiązuje nas do zastanowienia się nad skutkami tajemnicy, to znaczy nad rolą tajemnicy śmierci i zmartwychwstania Chrystusa w naszym życiu. Tajemnica wielkanocna znajduje oddźwięk w naszym życiu, powtarza się w nim poprzez udział w sakramentach św., jest źródłem jego odnowy, nowego sposobu istnienia, myślenia i działania, a nawet nadaje mu specjalny chrześcijański charakter.

Jednym z tych aspektów jest wolność. Ale jaka wolność?

Słowo "wolność" jest wieloznaczne. Nabiera ono znaczenia w zależności od różnych form przymusu, jakim możemy podlegać. Niemniej dobrze wiemy, że nauka chrześcijańska przyjmuje wolność człowieka i broni jej oraz występuje przeciw zwolennikom determinizmu wewnętrznego (czy to naturalnego, psychologicznego, biologicznego, czy wreszcie determinizmu, który wypływa z upadłej natury ludzkiej). Nauka chrześcijańska głosi, że człowiek posiada zdolność wyboru. Wzajemny stosunek rozumu, który dąży do prawdy, i wolnej woli, zdolnej do samookreślenia, nie jest oparty na przymusie. Jako ludzie posiadamy zdolność wyboru tego, co chcemy czynić, czyli jesteśmy wolni, jesteśmy panami naszych czynów, a zatem ponosimy odpowiedzialność za nasze postępowanie, mimo że nasz wybór, czyli nasza wolność może podlegać różnym uwarunkowaniom czy to zewnętrznym, czy wewnętrznym. Z natury jesteśmy wolni. W rzeczywistości jednak natura ludzka - jak naucza wiara chrześcijańska - jest upadła i zepsuta. Harmonia między oświecającym rozumem i wolną wolą została zachwiana do tego stopnia, że korzystając z naszej wolności często popełniamy błędy, a to z powodu braku światła, czyli jasnego poznania prawdy o dobru, które powinniśmy wybierać. Jesteśmy omylni. Przyczyną naszego niewłaściwego wyboru jest także brak energii, brak siły do czynienia dobra, nawet wtedy, gdy jesteśmy o nim przekonani. Brak nam pewności. Nie pragniemy dobra prawdziwego, lecz zatrzymujemy się przy tym, co jest dobrem niepełnym i fałszywym, czyli grzeszymy. Niestety, grzeszymy, ponieważ jesteśmy wolni! Jest to straszne wypaczenie daru Bożego, jakim jest wolność!⁽¹⁾

Rozważanie to prowadzi nas do odkrycia nowej wolności, wysłużonej nam przez Chrystusa Zbawiciela; jest to wolność od grzechu i jego zgubnej konsekwencji, jaką jest śmierć⁽²⁾. Musimy sobie teraz przypomnieć znaną naukę, nad którą dziś tak często się dyskutuje, naukę o grzechu pierworodnym, o grzechu, który nie jest grzechem osobistym, ale wina i kara zaciągnięta przez ten grzech przeszła na wszystkich ludzi, potomków Adama. Przypomnijmy sobie naukę biblijną i teologiczną o powszechnych konsekwencjach, jakie przeszły na wszystkie pokolenia, wskutek przekroczenia przykazania Bożego przez pierwszego człowieka, "w którym wszyscy zgrzeszyliśmy"⁽³⁾. Jedną z tych konsekwencji jest utrata przyjaźni z Bogiem. "Byliśmy - św. Paweł mocno to akcentuje - potomstwem z natury zasługującym na gniew"⁽⁴⁾. Inną konsekwencją grzechu pierworodnego jest utrata naszej wewnętrznej równowagi⁽⁵⁾. I wreszcie utraciliśmy nieśmiertelność, która była przywilejem człowieka śmiertelnego wówczas, gdy znajdował się w stanie niewinności, podniesiony przez Boga do poziomu nadnaturalnego⁽⁶⁾. Byliśmy niewolnikami, podlegającymi smutnemu losowi oderwania od Boga, byliśmy w stanie niedoskonałości moralnej, w stanie śmierci. To właśnie Chrystus uwolnił nas od tego zła przez chrzest, to znaczy przez włączenie nas w tajemnicę Jego śmierci i zmartwychwstania - w tajemnicę paschalną. On uwolnił nas od grzechu pierworodnego, udzielił nam łaski potrzebnej do wytrwania, do zrzucenia z siebie grzechu osobistego; co więcej, dał nam obietnicę, że całkowicie zwyciężymy śmierć w dniu zmartwychwstania. Prawdy te są znane chrześcijaninowi, niezmiernie głębokie i dramatyczne, prawdy bardzo ważne i przynoszące szczęście, dlatego nigdy wystarczająco ich nie przemyślimy, a zobowiązują nas one do uznania, że Chrystus jest naszym najwyższym Wyzwolicielem⁽⁷⁾.

Ale wyzwalające dzieło Chrystusa na tym się nie kończy. Rozciąga się ono w wymiarze obecnego życia ludzkiego i całej historii człowieka na inne wyzwolenie, na wyzwolenie od prawa. Od jakiego prawa?

Pytanie to wymagałoby również długiej odpowiedzi. Dzisiaj możemy tylko krótko wspomnieć o tym. Niech wystarczy nam przypomnienie, że Chrystus uwolnił nas od prawa mojżeszowego, od Starego Testamentu. Mówią o tym szeroko pisma Nowego Testamentu, tak że w stosunkach człowieka z Bogiem te dwa okresy zwykle nazywamy prawem starym i prawem nowym. Co to znaczy? Oznacza to, że w Chrystusie została zakończona i dokonała się ekonomia zbawienia, rozpoczęta w chwili pierwszego wyzwolenia z niewoli egipskiej i potwierdzona przez ogłoszenie Prawa na Górze Synaj (prawo to zawierało w sobie prawo naturalne i pozytywne). Było to prawo dobre, lecz niewystarczające. Był to nakaz i nauka, ale brakowało im odpowiedniej siły, nadprzyrodzonej zasady ożywiającej, koniecznej do prawdziwego życia w sprawiedliwości Bożej. By uczynić człowieka prawdziwie dobrym, sprawiedliwym i miłym Bogu, potrzebny był nowy system, potrzebne było prawo łaski, prawo Ducha, jakie przyniósł nam Chrystus, który za nas umarł i zmartwychwstał⁽⁸⁾. Oto nasze wyzwolenie, którego źródłem jest tajemnica wielkanocna (nie mówimy tutaj o wolności cywilnej).

Można by przytoczyć wiele fragmentów Pisma św.: "Gdzie jest Duch Pański, tam wolność"⁽⁹⁾. Jest to uwolnienie⁽¹⁰⁾. Uwolnienie to odnosi się do postępu w życiu moralnym, oznacza przejście od przestrzegania norm zewnętrznych i formalnych do zachowania nakazów wewnętrznych, osobistych.

Przypomnijmy jeszcze podstawową naukę Ewangelii. "Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić... Słyszeliście, że powiedziano przodkom - mówi On... - A ja wam powiadam..."⁽¹¹⁾. Wolność ta nakazuje nam skupić wszystkie nasze obowiązki wokół obowiązku najwyższego, jakim jest miłość Boga i bliźniego⁽¹²⁾. Mamy żyć miłością, która pochodzi od Ducha Św.⁽¹³⁾, a objawia się w miłości bliźniego⁽¹⁴⁾ i trwa na wieki⁽¹⁵⁾. Wolność ta odnosi się również do kodeksu życia chrześcijańskiego, życie to polega na naśladowaniu Chrystusa, który jest wzorem życia ascetycznego, doskonałego. Mamy żyć Nim⁽¹⁶⁾, który jest zasadą życia mistycznego, tego życia, które jest przedsmakiem najwyższej wolności.

Ale uważajmy, by - w myśl tego najwyższego wymagania prawa Ducha - nie rozumieć naszej wolności w sposób niewłaściwy. Wolność ta nie uwalnia nas od zobowiązań względem nas samych czy względem innych oraz wobec uporządkowanego współżycia w społeczności kościelnej. Owszem, mamy się czuć wolnymi, niejako niesieni na fali, lecz św. Piotr⁽¹⁷⁾ przypomina nam, że wolność nie może usprawiedliwiać naszych złości, ponieważ zawsze jesteśmy sługami Boga. Chrześcijanin jest bardziej niż kto inny zobowiązany do wypełniania woli Bożej, do poszanowania prawa naturalnego i cywilnego, do posłuszeństwa duszpasterzom i hierarchii kościelnej, a to dlatego, że jest chrześcijaninem. Takie właśnie doświadczenie harmonii między błogosławioną wolnością, którą otrzymaliśmy od Chrystusa, i radością, która płynie z zachowania ustanowionego przez Niego porządku, jest najpiękniejszym, początkowym i niczym niezastąpionym świadectwem naszego wybrania chrześcijańskiego. Niech stanie się ono Naszym udziałem.