Konwent Europejski – podstawowe informacje

Podstawowe informacje o Konwencie Europejskim

Konwent Europejski

Informacja o Konwencie Europejskim

Opracowanie OIDE, styczeń 2003

Powstała na mocy Traktatu z Maastricht Unia Europejska ewoluuje, przede wszystkim na skutek postępów integracji gospodarczej i politycznej. Zakończenie budowy rynku wewnętrznego wymusza wprowadzanie sprawniejszych struktur i efektywniejszych procedur decyzyjnych. Przesłankami zmian są ponadto: występujący w Unii deficyt demokracji, wynikający z braku właściwej reprezentatywności i legitymizacji unijnych instytucji oraz dążenie do zwiększenia roli Unii Europejskiej w świecie. Kluczową sprawą wydają się reformy instytucjonalne.

Odpowiednie zmiany traktatowe wypracowywane są w trakcie konferencji międzyrządowych państw członkowskich. Zgodnie z art. 48 Traktatu o Unii Europejskiej, rząd każdego państwa członkowskiego lub Komisja mogą przedkładać Radzie propozycje zmiany traktatów stanowiących podstawę Unii. Rada podejmuje decyzję o zwołaniu konferencji międzyrządowej, która przyjmuje odpowiednie zmiany. Następnie są one ratyfikowane przez państwa członkowskie.

Efektem dotychczasowych prac były zmiany wprowadzone przez Traktat Amsterdamski oraz Traktat Nicejski. Kolejna konferencja międzyrządowa została zaplanowana na rok 2004. Tym razem jednak reforma Unii ma zostać przygotowana w toku prac specjalnie powołanego Konwentu Europejskiego, zrzeszającego przedstawicieli rządów oraz parlamentów państw członkowskich i kandydujących do UE, a także przedstawicieli Komisji i Parlamentu Europejskiego.

Deklaracja o przyszłości Unii

Zgodnie z przyjętą na szczycie w Nicei Deklaracją o przyszłości Unii proces zmian winien objąć 4 zasadnicze zagadnienia:
- dokładniejsze rozgraniczenie kompetencji pomiędzy Unią Europejską a państwami członkowskimi przy uwzględnieniu zasady subsydiarności,
- kwestię statusu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej,
- uproszczenie traktatów z myślą uczynienia ich bardziej jasnymi i zrozumiałymi bez zmiany ich znaczenia,
- sprawę roli parlamentów narodowych w architekturze europejskiej.
Jako nadrzędny cel określono zwiększenie legitymacji demokratycznej oraz przejrzystości Unii i jej instytucji, tak by przybliżyć je do obywateli.

W dyskusjach ostatnich lat dostrzega się bardzo wyraźnie potrzebę zmian: przemyślenia i przekształcenia nie tylko tego, w jaki sposób instytucje UE są zorganizowane i kierowane, ale także tego, w jaki sposób one same się zmieniają i jak przebiega ich reformowanie. Wyróżnia się trzy podstawowe przesłanki tego procesu przemian. Po pierwsze, reformy polityk wspólnotowych oraz programu społecznego i ekonomicznego wymuszają równoległe reformy instytucjonalne. Po drugie, zbliżające się rozszerzenie, rozmiar i heterogeniczność Unii będą miały istotny wpływ na funkcjonowanie Unii. Po trzecie, potrzeba reform jest wzmacniana poprzez zmiany w gospodarce światowej oraz przez dążenie Unii do wzmocnienia swej roli w świecie i wykorzystania globalizacji.

Deklaracja z Laeken

Na szczycie Rady Europejskiej w Laeken w grudniu 2001 r. doprecyzowano zakres postulowanych reform powołując jednocześnie wspomniany Konwent Europejski. Odpowiednie zapisy znalazły się w Deklaracji z Laeken - Przyszłość Unii Europejskiej. Wyszczególniono tu, powtarzając częściowo zapisy nicejskiej Deklaracji o przyszłości Unii, pytania o przyszły kształt Unii Europejskiej. Chodziło tu zwłaszcza o podział kompetencji pomiędzy UE i państwa członkowskie, uproszczenie prawnych instrumentów działania, zwiększenie demokracji, przejrzystości i efektywności Unii oraz - co stanowiło novum - ewentualne opracowanie konstytucji Unii Europejskiej.

Skład i organizacja Konwentu

Konwent Europejski rozpoczął prace nad reformą 28 lutego 2002 roku. W jego skład wchodzi: 15 przedstawicieli szefów państw lub rządów państw członkowskich, 13 przedstawicieli szefów państw lub rządów krajów kandydujących, 30 przedstawicieli parlamentów narodowych państw członkowskich, 26 przedstawicieli parlamentów narodowych państw kandydujących, 16 członków Parlamentu Europejskiego i 2 przedstawicieli Komisji Europejskiej. Każdy członek ma swego zastępcę, który uczestniczy w Konwencie w razie nieobecności członka. Ponadto obserwatorami są przedstawiciele Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów, partnerów społecznych oraz Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej.

Konwent obraduje na sesjach plenarnych co najmniej raz w miesiącu w budynku Parlamentu Europejskiego w Brukseli. Do opracowania bardziej szczegółowych zagadnień powołano 11 grup roboczych:

Subsydiarność
Karta Praw Podstawowych
Osobowość prawna Unii Europejskiej
Parlamenty narodowe
Kompetencje uzupełniające
Reforma ekonomiczna
Stosunki zewnętrzne
Obrona
Uproszczenie (procedur i instrumentów)
Wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość
Europa socjalna

Większość z nich opublikowała już raporty końcowe.

Przewodniczący Konwentu, którym został Valéry Giscard d'Estaing, składa na kolejnych szczytach Rady Europejskiej ustny raport o stanie prac Konwentu. Ostateczny wynik prac ma zostać przedstawiony w 2003 roku. Analizując dotychczasowy przebieg debaty o przyszłości Unii i prac Konwentu, można spodziewać się wypracowania traktatu konstytucyjnego Unii Europejskiej. Ramowy projekt przedstawił 28 października 2002 r. Valéry Giscard d'Estaing (Traktat ustanawiający konstytucję Europy (projekt wstępny), Preliminary draft Constitutional Treaty). Na prośbę przewodniczącego Komisji Europejskiej Romano Prodiego grupa ekspertów opracowała analizę praktycznej realizacji projektowanego traktatu konstytucyjnego. Ukazała się ona w formie dokumentu roboczego 4 grudnia 2002 r. (Feasibility Study/ Contribution to a preliminary draft/ Constitution of the European Union/ Working Document). Projekt traktatu konstytucyjnego jest obecnie przedmiotem debaty.

Dokumenty