Opis programów pomocowych UE jak Phare itd.
Programy Pomocowe Unii EuropejskiejProgram PHARE Program Phare jest pierwszym historycznie i najlepiej znanym program pomocowym. Powstał już w 1989 r. Pierwotnie miał obejmować jedynie Polskę i Węgry - stąd jego nazwa - Poland and Hungary - Assistance for Restructuring their Economies. Formy pomocy określono w decyzji Rady Unii Europejskiej nr 3906/89. Później, na skutek zmian politycznych w naszym regionie działanie programu rozszerzono na pozostałe kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Phare, tak jak pozostałe fundusze pomocowe stanowi wydzieloną część budżetu UE, którą administruje Komisja Europejska. Część pieniędzy przekazywana jest w ramach programów narodowych i transgranicznych, na mocy specjalnych umów z rządami krajów - odbiorców pomocy. Ta część zarządzana jest przez administrację tych krajów. Około 10 % środków zarządzana jest bezpośrednio przez Komisję Europejską i udział ten stale maleje. Polska, dzięki programowi Phare otrzymała dotychczas, czyli w latach 1990 - 1999, ok. 2 mld Euro co stanowi prawie 26 % środków przekazanych w ramach programu. Obecnie pojawienie się dwóch nowych programów przedakcesyjnych spowodowało zmianę przeznaczenia tego programu. Obecnie Program PHARE został podporządkowany celom określonym w dwóch dokumentach: Partnerstwo dla Członkostwa oraz Narodowy Program Przygotowań do Członkostwa w Unii Europejskiej. Pierwszy jest dokumentem przygotowanym przez Komisje Europejską, określa zakres działań podejmowanych przesz Komisję Europejską w celu przygotowania krajów kandydujących (również dwa kolejne programy przedakcesyjne mają swoje oparcie w Partnerstwie dla Członkostwa). NPPC jest dokumentem opracowanym przez Radę Ministrów, pokazuje jakie działania planuje podjąć strona polska w celu przygotowania naszego kraju do członkostwa w Unii Europejskiej. Przez fundusz PHARE będą od roku 2000 finansowane głównie trzy rodzaje działań: rozwój instytucjonalny, wdrażanie prawa wspólnotowego (aquis communitaire) oraz rozwój regionalny. Polska może liczyć na wsparcie z Programu PHARE w wysokości około 400 mln Euro rocznie. Środki przeznaczone na rozwój instytucjonalny mają na celu wsparcie przystosowania naszej administracji do wymogów Unii Europejskiej. Z funduszu będą mogły być również finansowane działania skierowane na realizacje politycznych kryteriów członkowstwa - stabilizacja instytucji demokratycznych, przestrzeganie praw człowieka, przestrzeganie zasad państwa prawa. Kolejnym przedsięwzięciem, które będzie współfinasowane ze środków PHARE będą projekty związane z wdrażaniem prawa wspólnotowego, unijnych norm i standardów. Zostaną również wzmocnione instytucje, które będą zajmować się ich egzekwowaniem - sądownictwo, inspekcja BHP, kontrola weterynaryjna. Ze środków PHARE będą finansowane również inwestycje związane z rozwojem regionalnym. Będą realizowane zgodnie z NPPC oraz ze Wstępnym Narodowym Planem Rozwoju (ten dokument określa priorytetowe obszary i sfery rozwoju kraju, oprócz tego wszystkie 16 województw opracuje własne plany rozwoju, w których określi swoje priorytety). Ze względu na ograniczoną ilość środków oraz duże zróżnicowanie rozwoju poszczególnych regionów naszego kraju należy liczyć się z ograniczeniem pomocy do kilku wybranych regionów. Na rok 2001 wytypowano województwa: łódzkie, świętokrzyskie, śląskie, podkarpackie, lubelskie, podlaskie, warmińsko-mazurskie. Wspierane z PHARE działania, w ramach Wstępnego Narodowego Planu Rozwoju obejmą:
Za realizację tej części pomocy będzie odpowiedzialne Ministerstwo Gospodarki. Pomoc będzie jednakże przeznaczona na projekty wskazane bezpośrednio przez władze samorządowe. Zainteresowani Programem PHARE powinni zasięgnąć szerszych informacji we właściwych urzędach marszałkowskich. Program ISPA - Instrument for Structural Policies for Pre-Accesion (Instrument przedakcesyjnych Polityk Strukturalnych) Program ISPA jest drugim obok programu SAPARD programem pomocy przedakcesyjnej. Jego celem jest ujednolicenie poziomu rozwoju infrastruktury technicznej w państwach starających się o członkowstwo w Unii Europejskiej w obszarach transportu i ochrony środowiska. Program ten ma również pomóc w przygotowaniu polskiej administracji publicznej do korzystania ze środków wspólnotowej polityki strukturalnej. Na realizację celów programu ISPA w latach 2000 - 2006 Unia Europejska przeznaczyła sumę 7 mdl Euro, czyli około 1 mld Euro rocznie, w tym dla Polski ok. 312-385 mln euro rocznie. Inwestycje w infrastrukturę transportową są przeznaczone głównie na duże projekty o międzynarodowym znaczeniu, natomiast część przeznaczona na ochronę środowiska będzie dostępna również dla jednostek samorządu terytorialnego. W ramach programu ISPA przedsiębiorcy nie mogą być bezpośrednimi odbiorcami pomocy zagranicznej. Natomiast ich udział będzie konieczny do realizacji projektów prowadzonych przez organy centralne i samorządowe. W programie ISPA rola przedsiębiorców ogranicza się do wykonywania usług na rzecz bezpośrednich odbiorców pomocy. Warto jednak tutaj wskazać podstawowe założenia programu. W ramach programu ISPA priorytetowe znaczenie przygnano projektom związanym z:
Minimalna wielkość projektu ustalona została na 5 mln Euro, ale według większości opracowań szansę na dotację mają projekty o dwu, trzy- krotnej wysokości. Minimalny wkład własny wynosi 25 % kosztów inwestycji, wyjątkowo dofinansowanie może stanowić 85 % kosztów. W finansowaniu przedsięwzięcia pożądany lecz nie konieczny jest udział banków międzynarodowych (Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju) oraz kapitału prywatnego. Przedsięwzięcia wspierane przez ISPA powinny być również efektywne ekonomicznie. Nie chodzi tu o to by dany projekt przyniósł zysk ale inwestor powinien wykazać, że analiza społecznych kosztów i korzyści generuje korzyść netto dla społeczeństwa. Przedsięwzięcia nie muszą być opłacalne bez dotacji ze środków publicznych lecz wraz z dotacją ze środków ISPA powinny przekroczyć próg opłacalności. Inwestor powinien również wykazać zdolność do utrzymania płynności finansowej przez okres eksploatacji inwestycji. Pomoc w ramach ISPA może przyjąć następujące formy:
W ramach programu możliwe będzie również otrzymanie środków na finansowanie ekspertyz, studiów wykonalności, analiz a nawet działań informacyjnych i promocyjnych. Na powyższe zadania będzie przeznaczone co roku ok. 2 % przyznawanych środków. W pierwszym roku obowiązywania programu nacisk położony będzie na projekty realizowane w dużych ośrodkach. Biuro Wykonawcze ISPA zostało umiejscowione przy Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W Ministerstwie Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa powołano specjalny departament do spraw ISPA. Decyzją Ministra Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 22 stycznia 1999 r. Wskazano Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jako jednostkę spełniającą funkcje Biura Wykonawczego Funduszu ISPA. Propozycje projektów do finansowania należy składać do NFOŚiGW, który przekazuje końcową listę przedsięwzięć do realizacji w roku następnym do dnia 31 maja roku poprzedzającego. Po zatwierdzeniu przez Ministra Środowiska wnioskodawcy są proszeni o przygotowanie aplikacji wymaganej przez Komisje Europejską wraz z niezbędna dokumentacja pomocniczą. Procedura wyboru przedsięwzięć na rok 2001 będzie przebiegać trzy etapowo:
Informacje na temat programu ISPA oraz formularz wniosku wstępnego (składanego w I etapie) można znaleźć na stronach internetowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska: http://www.fundusz.pl/info/bok/ISPA/ispa.htm Program SAPARD - Special Accesion Programme for Agricultural and Rural Development (Specjalny Program Akcesyjny dla Rolnictwa i Obszarów Wiejskich) Program SAPARD jest instrumentem wsparcia dla 10 krajów starających się o czlonkowstwo w Unii Europejskiej, którego środki zostały przeznaczone na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich. Ogólne cele i zasady funkcjonowania programu określa Rozporządzenie Rady 1268/99/WE. W ramach tego programu Polska ma otrzymywać około 170 mln euro rocznie. Program SAPARD ma być programem otwartym tzn. wnioski do programu będzie można Obecnie nie są pewne jeszcze wszystkie szczegóły związane realizacją Programu SAPARD. W grudniu 1999 roku został opracowany i przedstawiony Komisji Europejskiej program operacyjny dla SAPARD-u. Jego nowa wersja z 27 marca 2000 r. została przedstawiona odpowiednim władzom wspólnotowym. Prawdopodobne jest, że ten program zostanie zatwierdzony w całości lub z niewielkimi zmianami. Poniżej przedstawiamy jego najważniejsze założenia, można jeszcze mieć nadzieje, że realizacja programu nastąpi jeszcze w tym roku. 1. Poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego Odbiorcami pomocy przeznaczonej na powyższe działania mogą być rolnicy oraz przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w sektorze rolno-spożywczym. Środki pomocowe podzielono tu na dwa działania: poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych oraz inwestycje w gospodarstwach rolnych. Beneficjantami pomocy w ramach omawianego schematu mogą być podmioty zajmujące się przetwórstwem mleka, mięsa, ryb skupem mleka oraz grupy producentów i ich związki. Wyznaczony maksymalny poziom pomocy w ramach schematu pierwszego może sięgać - w zależności od sektora i rodzaju inwestycji - do 50 % zakwalifikowanych kosztów, nie więcej jednak niż 1.400.000 EURO dla zakładu w okresie trwania programu. Istnieje także możliwość przyznania dotacji w wysokości 250.000 EURO na inwestycje dokonywane przez zakład na rzecz grup producentów rolnych lub przez grupy producentów i ich związki. Zakresem dotacji objęto inwestycje w modrnizacje linii przetwórstwa rolnego, inwestycje związane z wprowadzaniem standardów Unii Europejskiej dotyczących jakości wyrobów, higieny, pakowania i zankowania produktów. Możliwe będzie również sfinasowanie szkoleń z zakresu norm unijnych. Z programu będzie można uzyskac środki na np. zakup cystern i schładzalników do mleka, budowa nowych rzeźni, wytwórnie lodu, myjnie. Przewidziane są również preferencje dla pewnych typów inwestycji, a to:
Warunkiem uzyskiwania pomocy w ramach przedstawianego schematu jest przedłożenie planu przedsięwzięcia zawierającego analizę ekonomiczną i finansową oraz zasobów wraz z planem marketingowym, wykazujące, że planowana inwestycja jest ekonomicznie uzasadniona i trwała pod względem potencjalnych rynków zbytu, konkurencyjności - zarówno na rynku krajowym jak i na rynkach zagranicznych, obsługi potrzebnych kredytów oraz dostępu do zasobów surowca. Wymagane będzie także przedstawienie pełnej dokumentacji technicznej inwestycji, w tym wymaganych zezwoleń, w szczególności Inspektoratu Ochrony Środowiska, Inspektoratu Weterynarii czy Inspektoratu Sanitarnego. Drugim sektorem produkcji rolno-spożywczej, w ramach którego można będzie ubiegać się o dotacje z Programu SAPARD jest sektor przetwórstwa warzyw i owoców. Środki wydzielone na wzmocnienie tego sektora będą rozdysponowane w tzw. schemacie drugim: "Wsparcie restrukturyzacji przetwórstwa i poprawy marketingu owoców i warzyw". Szczegółowe cele tego schematu przedstawiają się analogicznie jak w powyżej przedstawionym schemacie pierwszym. Również zakres inwestycji, na które można ubiegać się o dotacje jest przedstawiony podobnie jak w schemacie omówionym powyżej. Należy zwrócić w tym miejscu uwagę, iż wsparcie w ramach schematu drugiego nie przysługuje na inwestycje w przetwórstwo lub marketing artykułów rolnych nie pochodzących z krajów kandydujących lub z krajów Wspólnoty oraz inwestycjom na poziomie handlu detalicznego. Identycznie jak w schemacie pierwszym przedstawia się kwestia preferencji w udzielaniu dotacji w ramach schematu drugiego. Beneficjantami wsparcia są podmioty zajmujące się przetwórstwem owoców i warzyw, grupy tych producentów i ich związki. Maksymalny poziom pomocy w ramach schematu drugiego może sięgać 50 % zakwalifikowanych kosztów, nie więcej jednak niż 250.000 EURO na zakład w okresie trwania programu oraz nie więcej niż 500.000 EURO na inwestycje dokonywane przez producentów rolnych. Ponadto grupy producentów owoców i warzyw mogą uzyskać wsparcie w postaci dofinansowania kosztów tworzenia grupy, które wynosi odpowiednio: 5 % wartości rocznej sprzedaży produktów grupy w pierwszym roku, 4 % - w drugim, 3 % - w trzecim, 2 % - w czwartym i 1 % - w piątym roku działalności Warunki uzyskania dotacji w ramach schematu drugiego przedstawiają się podobnie, jak w poprzednio omawianym schemacie, a więc wymagane jest przedłożenie planu przedsięwzięcia zawierającego analizę ekonomiczną i finansową oraz zasobów wraz z planem marketingowym, wykazujące, że planowana inwestycja jest ekonomicznie uzasadniona i trwała pod względem potencjalnych rynków zbytu, konkurencyjności - zarówno na rynku krajowym jak i na rynkach zagranicznych, obsługi potrzebnych kredytów oraz dostępu do zasobów surowca. Wymagane będzie także przedstawienie pełnej dokumentacji technicznej inwestycji, w tym wymaganych zezwoleń, w szczególności Inspektoratu Ochrony Środowiska, Inspektoratu Weterynarii czy Inspektoratu Sanitarnego. W ramach pierwszej osi priorytetowej znajduje się także działanie drugie, dotyczące inwestycji w gospodarstwach rolnych. Działanie to dotyczy inwestycji na rzecz poprawy jakości produkcji rolniczej, restrukturyzacji i poprawy efektywności gospodarstw, ukierunkowanie produkcji na bardziej ekologiczną. Tu środki z programu będą przekazywane na realizacje inwestycji przeznaczonych na: restrukturyzację produkcji mleka, modernizację gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierząt rzeźnych, zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska w wyniku działalności rolniczej. Wysokość pomocy jest różna w przypadku każdego z wyżej wymienionych schematów. Ogólnie nie może przekroczyć 50 % kosztów inwestycji (65 % - w przypadku inwestycji związanych z ochroną środowiska). Najwyższa maksymalna kwota dotacji została określona dla inwestycji w produkcję mleka - 20 tys. euro, dla inwestycji związanych z produkcja zwierząt rzeźnych wynosi 12 tys. euro, a na zapobieganie zanieczyszczaniu środowiska nie może przekroczyć 10 tys. euro. 2. Poprawa warunków prowadzenie działalności gospodarczej i tworzenie nowych miejsc pracy Pozostała część pomocy zostanie przeznaczona na działania w ramach osi drugiej: Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenie miejsc pracy. Pierwszym działaniem przewidzianym w ramach osi drugiej jest: Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich. Ogólnymi celami tego działania są:
Beneficjantami pomocy w ramach tego działania mogą być wyłącznie gminy oraz związki międzygminne. Możliwe będzie otrzymanie dotacji na inwestycje związane z ochroną środowiska, zaopatrzenie w wodę, gospodarkę odpadami, rozbudowę lub modernizacje dróg na terenach wiejskich, sieci telekomunikacyjnej, sieci energetycznych. Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich Beneficjantami w tym schemacie mogą być rolnicy i domownicy - objęci systemem ubezpieczenia społecznego rolników, przedsiębiorcy, tworzący miejsca pracy dla mieszkańców wsi, organizacje pozarządowe, gminy związki międzygminne. Ogólnie mopzna powiedzieć, że celem tego działnia ma być zwiekszenie ilości miejsc pracy na terenach wiejskich. Dotacje będą przeznaczone na budowę i modernizację budynków gospodarczych, mieszkalnych użytkowych, zakup maszyn, komputerów i tym podobnych urządzeń, zagospodarowanie terenu itp. Dotacja nie może przekroczyć 50 % (30% w przypadku środków transportu)całkowitych zakwalifikowanych kosztów projektu. Natomiast górna wysokość kwoty jednorazowej dotacji jest uzależniona od podmiotu który występuje z wnioskiem;
Organizacje te powinny wykazać, że inwestycja zwiększy atrakcyjność rejonu i wpłynie na lepsze wykorzystanie istniejących i planowanych miejsc noclegowych. Do ubiegania się o dotację konieczne będzie złożenie planu przedsięwzięcia, w tym inwentaryzacji zasobów i prognozy finansowej opartej na planie marketingowym. Poza tym wpływ na selekcje projektów będzie miała zgodnośc projektu ze strategią rozwoju danego obszaru, perspektywy ekonomiczne, lokalizacja inwestycji, korzystanie z lokalnych zasobów. Ponadto ze środków pochodzących z funduszu SAPARD mozłiwe będzie sfinansowanie różnorodnych działań związanych z promocją i szkoleniami na temat samego prgamu i możliwości wsparcia rolnictwa oraz jego perspektyw. Niniejsze działanie będzie realizowane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przy czym ocena ekonomiczna projektów w regionach będzie prowadzona przez specjalistyczne instytucje, wyłonione w każdym z regionów w drodze przetargu Beneficjantami pomocy mogą być organizacje rozwoju lokalnego, organizacje branżowe, organizacje producentów, inne organizacje pozarządowe, samorządy terytorialne, ośrodki doradztwa rolniczego Maksymalna wysokość dotacji nie może przekroczyć 50 % całkowitych zakwalifikowanych kosztów i sumy 100 tys. euro. Warunkiem otrzymania dotacji będzie przedstawienie planu przedsięwzięcia, w tym mierzalne cele finansowe, marketingowe oraz wskaźniki wyników każdej inicjatywy. Wybór danego projektu do realizacji w ramach ostanio omawianych środków uzależniona będzie między innymi od poparcia dla programu przedsięborców z danego obszaru i zgodności z lokalną strategia rozwoju. 3. Administracja i wdrożenie programu SAPARD w Polsce Za ogólna koordynacje i wdrożenie programu SAPARD odpowiedzialne będzie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jednak większość funkcji związanych z bezpośrednia dystrybucją pomocy spełniać będzie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARMR). ARMR będzie, w programie SAPARD, agencją płatniczą, choć w zakresie ogólnym będzie nadzorowana przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wraz z Ministerstwem Finansów. Agencja płatnicza będzie realizować trzy zasadnicze funkcje:
ARMR będzie również agencją wdrożenia programu SAPARD. W strukturze Agencji dla potrzeb programu zostanie wyodrębnionych 16 oddziałów regionalnych ARMR. Będą one realizować następujące zadania szczegółowe:
Istotną funkcję dla osób ubiegających się o dofinansowanie spełniać będą Regionalne Komitety Sterujące. W ich skład będą wchodzić przedstawiciele lokalnych władz samorządowych i państwowych, partnerzy społeczno-ekonomiczni oraz organizacje pozarządowe. Zadaniem RKS-ów będzie przygotowanie rankingu projektów oraz ostateczna akceptacja do finansowania projektów z zakresu różnicowania działalności gospodarczej na obszarach wiejskich oraz projektów dotyczących inwestycji infrastrukturalnych z uwzględnieniem ich zgodności z priorytetami regionalnych programów rozwoju. Więcej informacji można znaleźć na stronach Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa: oraz na stronach Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi |