Miłość, małżeństwo i przyjaźń

Najbardziej niezawodną formą przyjaźni
między kobietą a mężczyzną
jest sakramentalne małżeństwo.

- Do sakramentu małżeństwa przygotowujemy się poprzez nauki katechetyczne w szkole średniej, a także poprzez kurs dla narzeczonych. Jak powinien zachować się ktoś, kto z tych nauk korzysta, ale kto już od wielu lat nie ma osobistych więzi z Bogiem, nie modli się, nie przychodzi na Eucharystię...?

Ktoś taki nie powinien decydować się na małżeństwo sakramentalne, przynajmniej w tej fazie życia, a zatem dopóki nie odzyska osobistej więzi z Bogiem. Sakrament małżeństwa to nie jakieś prawo obywatelskie, ale to nadprzyrodzony dar, czyli niezwykły prezent od Boga, zarezerwowany dla tych ludzi, którzy są Jego przyjaciółmi i którzy od Niego uczą się zasad miłości małżeńskiej i rodzicielskiej. Jeśli ktoś prosi kapłana o pobłogosławienie swojego małżeństwa mocą Boga, to deklaruje w ten sposób tej drugiej osobie, że pragnie ją kochać wiernie i nieodwołalnie, a zatem miłością nieskończenie większą niż ta, do której zobowiązują się małżonkowie na podstawie małżeństwa cywilnego. Kto decyduje się na małżeństwo sakramentalne, ten gwarantuje współmałżonkowi, że jego największym przyjacielem jest Bóg i że w pewnym sensie to sam Bóg za niego ręczy oraz własnym autorytetem potwierdza, że narzeczony nie ślubuje pożądania czy zakochania, które przemija, lecz bezwarunkową i nieodwołalną miłość w dobrej i złej doli aż do śmierci. W niektórych diecezjach we Francji przed zawarciem sakramentalnego małżeństwa narzeczeni przez rok spotykają się w ramach parafialnych grup formacyjnych po to, by wspólnie się modlić i by coraz lepiej poznawać istotę chrześcijaństwa. A na koniec przeżywają tygodniowe rekolekcje zamknięte...

Ważnym elementem bezpośredniego przygotowania do zawarcia małżeństwa sakramentalnego jest spowiedź przedślubna. Co warto zrobić, żeby dobrze przygotować się do tej spowiedzi?

Najlepszym przygotowaniem do spowiedzi przedślubnej jest praca nad sobą od wczesnego dzieciństwa, a także owocne korzystanie z sakramentu pokuty i pojednania przez cały okres poprzedzający zawarcie małżeństwa. Spowiedź przedślubna nie powinna być jednorazową akcją, ani epizodem czy wyjątkiem po dłuższej przerwie. Jeśli niestety taka przerwa miała miejsce, to warto poprosić kogoś z księży przed spowiedzią o rozmowę na temat istoty tego sakramentu. Warto też przeczytać jakąś książkę lub artykuł na ten temat.

Typowym błędem, które popełnia penitentów — nie tylko w czasie spowiedzi przedślubnej — jest skupianie się na samym sobie i na własnych przeżyciach. Wtedy grozi albo przesadny lęk i zawstydzenie, albo psychiczny opór, bunt i niechęć do spowiedzi, albo też magiczne oczekiwanie, że wprawdzie najpierw trochę pocierpię i „upokorzę się”, ale za to po spowiedzi poczuję wielką ulgę i wreszcie zrzucę z siebie poczucie winy. Niedojrzały penitent cierpi dlatego, że okazał się słaby i grzeszny, natomiast penitent, który dojrzale przeżywa spowiedź, cierpi dlatego, że wczuwa się w cierpienia Boga i bliźnich, których zranił swoimi grzechami. Tylko ten drugi rodzaj cierpienia naprawdę wyzwala z przeszłości i naprawdę mobilizuje do nawrócenia, czyli do tego, by mocno kochać! Istotą dojrzale przeżywanej spowiedzi nie jest wyznanie win, lecz spotkanie z Bogiem, który przyjmuje mnie z miłością i czułością jak ojciec z przypowieści Jezusa przyjął swojego syna, który nie był już synem marnotrawnym lecz powracającym.

- Księże Marku, proszę w syntetyczny sposób wyjaśnić podstawowe warunki sakramentu pokuty i pojednania...

Pierwszym warunkiem solidnego przygotowania do spowiedzi przedślubnej jest pogłębiony rachunek sumienia, w którym nie chodzi tylko o spis grzechów, ale też o odkrycie źródła tychże grzechów po to, by wyeliminować przyczyny, a nie tylko przejawy własnej słabości i grzeszności. Warunek drugi to szczery żal za grzechy. Taki żal nie wynika ze strachu przed karą czy z lęku o reakcję Boga, ale ze świadomości, że wtedy, gdy krzywdzę siebie lub innych ludzi, największy ból zadaję Bogu, który nigdy nie przestaje mnie kochać. Trzeci warunek to szczere wyznanie grzechów. Wyznanie własnych win powinno boleć. Ale ten ból powinien wiązać się przede wszystkim z doświadczeniem niezasłużonej miłości, a nie z zawstydzeniem. Czwartym warunkiem dobrej spowiedzi jest postanowienie poprawy. Spowiedź to nie detoksykacja, której poddają się niektórzy ludzie po nadużyciu alkoholu po to, by mieć komfort dalszego picia. Spowiedź to początek zmiany życia. Właśnie dlatego postanowienie poprawy powinno być pozytywne i konkretne. Powinno przynieść odpowiedź na pytania, typu: co dobrego zacznę odtąd czynić? Z kim zerwę więzi, a z kim zacznę się kontaktować? Co złego przestanę czytać czy oglądać, a jakimi dobrymi książkami, filmami czy rozmowami się zainteresuję? W jakie miejsca przestanę chodzić i gdzie będę odtąd spędzał wolny czas? Piątym warunkiem owocnej spowiedzi jest zadośćuczynienie. Rozgrzeszenie nie uwalnia od konsekwencji danego grzechu, ani nie zwalnia z obowiązku wynagrodzenia za wyrządzone krzywdy. Bóg przebacza mi grzechy, gdyż żałuję i chcę się poprawić. Ale jednocześnie odsyła mnie do bliźniego po to, bym go przeprosił i bym mu zadośćuczynił za krzywdy, jakie mu wyrządziłem.

Owocem dojrzałego przeżycia sakramentu pokuty i pojednania jest stanowcze dążenie do świętości. Dobrze przeżyta spowiedź sprawia, że nie tylko odwracam się od zła, ale że zaczynam coraz mocniej kochać. Właśnie dlatego spowiedź przedślubna jest cennym elementem przygotowania do sakramentu małżeństwa, czyli do sakramentu największej miłości, jaka jest możliwa między kobietą a mężczyzną.

- Przysięga małżeńska zawiera słowa: "ślubuję Ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską". Jakie warunki trzeba spełnić, żeby dochować wierności tak niezwykłej przysiędze?

Tej niezwykłej przysięgi nie wymyślił żaden człowiek. Miłość małżeńska, którą proponuje Bóg, to najbardziej bezgraniczna przyjaźń między kobietą i mężczyzną! Niestety my, ludzie tej ziemi, mamy często znacznie mniej szlachetne pomysły na relację między kobietą a mężczyzną. Właśnie dlatego pierwszym warunkiem wiernego dochowania przysięgi małżeńskiej jest serdeczna przyjaźń z Bogiem. Im bliżej Boga pozostają małżonkowie po ślubie, tym większą mają pewność, że będą umieli kochać siebie nawzajem miłością mądrą, wierną, czystą, czułą, cierpliwą, czyli właśnie taką, jakiej uczy nas Bóg, który jest największym mistrzem miłości w całym wszechświecie!

Drugim warunkiem wiernego dochowania przysięgi małżeńskiej jest codzienna czujność i praca nad sobą, nad własnym charakterem. Kocha przecież konkretna osoba, a nie jakaś abstrakcyjna miłość. Miłość to sposób odnoszenia się osoby do osoby. Właśnie dlatego osoba jest ważniejsza niż miłość! Od tego, kim jest i jakie ma cechy dana osoba, zależy to, czy będzie ona w stanie kochać i czy dotrzyma złożonej przysięgi. To nie przypadek, że przysięga małżeńska zaczyna się od słów: „Ja, (...), biorę ciebie za żonę/za męża i ślubuję ci....”. Przysięga małżeńska nie może natomiast brzmieć na przykład tak: „Biorę cię za żonę/za męża a moja miłość ślubuje ci, że będzie cię kochać”. Najbardziej spokojny o małżonków jestem wtedy, gdy modlą się oni wspólnie, gdyż ci, którzy razem rozmawiają z Bogiem, między sobą będą rozmawiać językiem miłości.

- Księże Marku czy może istnieć wierna, czysta przyjaźń między mężczyzną a kobietą, jeśli nie są oni małżonkami? Jakie mogą być ewentualne zagrożenia w takiej przyjaźni?

Pytanie o możliwość szlachetnej przyjaźni między dziewczyną a chłopakiem czy między kobietą a mężczyzną najczęściej stawiają mi uczniowie gimnazjów i liceów. Odpowiadam wtedy z uśmiechem, że jest to pytanie podobne do pytania: czy ludzie są w stanie skakać o tyczce sześć metrów i dwa centymetry? Oczywiście, że są w stanie! I nawet jest dwóch czy trzech ludzi, którzy tyle skoczyli. Mówiąc z całą powagą, między nastolatkami dojrzała przyjaźń jest niemal niemożliwa. Nie dlatego, że w tym wieku nie potrafią oni jeszcze zrozumieć zasad takiej przyjaźni, gdyż to akurat leży w zasięgu ich możliwości. Barierą jest natomiast fakt, że znajdują się jeszcze w wieku rozwojowym, a zatem z definicji nie osiągnęli jeszcze pełnej dojrzałości psychospołecznej, moralnej, duchowej i religijnej. W wieku rozwojowym brakuje im zwłaszcza dojrzałości i niezależności emocjonalnej. W tej fazie rozwoju chłopcy i dziewczęta szukają głównie kandydata na małżonka. I świetnie, że tak jest!!! Przyjaźń, o którą tu pytasz, czyli przyjaźń, która nie wiąże się z małżeństwem, nie jest w tej fazie życia ich największym marzeniem. Taką przyjaźń mogą i powinni przeżywać w kontakcie z własnymi rodzicami. Ale w tym przypadku nie jest to jeszcze przyjaźń w pełni symetryczna, gdyż rodzice dysponują większą równowagą emocjonalną i większą życiową mądrością, a w konsekwencji mają większą szansę, by być dla ich dziecka niezawodnym przyjacielem, nie oczekując tego samego w zamian.

W wieku rozwojowym — poza niezwykłymi wyjątkami, które zawsze są możliwe! — chłopcy i dziewczęta przeżywają raczej dobre koleżeństwo niż niezawodną przyjaźń. W tej fazie życia nie powinni jeszcze zbyt wiele zawierzać tej drugiej stronie, ani traktować samych siebie jako „wybawiciela” tej drugiej osoby. Czysta i wierna przyjaźń między kobietą a mężczyzną wymaga spełnienia „tylko” jednego warunku, a mianowicie jej i jego świętości. Taka przyjaźń jest zatem możliwa dopiero między ludźmi, którzy nie tylko są dorośli, ale też wyjątkowo dojrzali.

Gdy chodzi o granice i zagrożenia w przyjaźni między kobietą a mężczyzną, to pierwszą trudnością jest fakt, że — poza rzadkimi wyjątkami - mężczyzna nie jest w stanie do końca zrozumieć kobietę. Trudno mu zwłaszcza zrozumieć jej sposób przeżywania siebie i świata oraz zmienność nastrojów, która czasami dla niej samej jest nieprzewidywalna i zaskakująca. Z kolei kobieta ma tendencję, by mylić przyjaźń z „poświęcaniem się” dla mężczyzny. Ponadto obu stronom może grozić uleganie pięknym, ale nierealnym oczekiwaniom, że oto odtąd zawsze będą siebie wzajemnie rozumieć, że w każdej sytuacji potrafią sobie pomóc, że nigdy siebie nie rozczarują. Przyjaźń zaczyna się na dobre dopiero wtedy, gdy obie strony odkryły już granice tej drugiej osoby i gdy już wiedzą, że nikt z nich nie zastąpi tej drugiej osobie nie tylko przyjaźni z Bogiem, ale także potrzeby kontaktów z wieloma ludźmi i z różnymi środowiskami. Najwięcej radości przynosi mi przyjaciel, który wie, że kontakt z nim nie wystarczy mi do szczęścia...

- Jakie kryteria trzeba spełnić, by być dobrym przyjacielem dla tych, którzy są wobec nas życzliwi? A w jaki sposób powinno się okazywać przyjaźń tym, którzy nas krzywdzą i którzy zadają nam ból?

Aby stać się dla kogoś rzeczywiście dobrym przyjacielem, trzeba spełnić najtrudniejsze wymagania na świecie! Nie ma przecież bardziej niezwykłej formy miłości, jak przyjaźń. To nie przypadek, że po kilku latach bycia razem ze swoimi uczniami Jezus mówi, że nie nazywa ich już odtąd sługami, ale przyjaciółmi. Najpierw dlatego, że teraz już wiedzą, co czyni ich Mistrz. A następnie dlatego, że oni też nauczyli się już kochać w sposób podobny do Jego zachwycającej miłości. Przyjaciel to zatem ktoś, kto jest niezwykle mądry i niezwykle dobry jednocześnie. Tak mądry, że stawia mi twarde wymagania, bym dorastał do świętości. A tak dobry, że jeśli będzie trzeba, to odda za mnie życie...

Obok mądrości i dobroci jest jeszcze trzecia niezwykła cecha przyjaciela, a mianowicie niewyobrażalna wręcz dla „zwykłych” ludzi bezinteresowność! Przyjaciel tym bardziej się cieszy, im mniej wiem o tym, jak bardzo mnie wspiera! On potrafi dosłownie poruszyć niebo i ziemię po to, by wiele osób mnie kochało, chroniło i wspierało w rozwoju. I czyni to tak sprytnie, by nikt się nie zorientował, jak bardzo mnie kocha! Nawet ja sam... Niezwykły spryt w bezinteresownym czynieniu dobra to czwarta cecha wspaniałego przyjaciela. I to jest ta cecha, którą niezwykle starannie ukrywa on przed całym światem...

Gdy chodzi o przyjaźń wobec tych, którzy krzywdzą innych ludzi i mnie też usiłują krzywdzić, to staję się dla nich tym dojrzalszym przyjacielem, im bardziej stanowczo ich upominam oraz im bardziej stanowczo bronię się przed krzywdą! Mają wtedy jedną ofiarę mniej na sumieniu. Ponadto otrzymują jasną informację o tym, że powinni coś istotnego zmienić, poprawić w swoim postępowaniu, jeśli chcą żyć w przyjaźni z Bogiem i z ludźmi. Gdy mimo naszej stanowczości (pełnej miłości i taktu!) ci ludzie nie zmieniają się, to pozostaje nam już wtedy tylko okazywanie przyjaźni na odległość, poprzez modlitwę i zachowanie nadziei. Wobec ludzi, którzy błądzą, nie próbujmy być „doskonalsi” od Jezusa, który czasem odwracał się od kogoś i odchodził, gdyż wiedział, że nie ma sensu rzucać perły przed wieprze...

- Spotykam ludzi, którzy nie doświadczają radości ze spotkania z Bogiem, a ja ogromnie cieszę się z tego, że jestem chrześcijanką i dzieckiem Boga, który mnie kocha i uczy żyć. Jak przekonać tych, którzy są daleko od Boga, że warto szukać Chrystusa i z Nim się zaprzyjaźnić?

Takich ludzi raczej nie przekonasz racjonalnymi argumentami czy naukowymi analizami na temat Boga i Jego miłości do ludzi. Oni potrzebują przede wszystkim spotkania z kimś, kto kocha, kto jest radosny i kto jest od nich niezależny, kim nie mogą manipulować, kogo nie są w stanie wciągnąć w swój sposób myślenia i istnienia. Innymi słowy takim ludziom możesz pomóc najbardziej wtedy, gdy najpierw po prostu wśród nich jesteś, gdy radośnie przeżywasz muzykę, przyrodę, drobne, codzienne wydarzenia, gdy z radością opowiadasz o Twoich przyjaciołach, a także o Twoich ideałach, pasjach i marzeniach. I gdy zostawiasz im wolność. Jezus mówi do wszystkich: pójdź za mną, jeśli chcesz! Jeśli chcesz! A jeśli nie chcesz, to ja i tak nie przestanę ciebie kochać i w mej fantazji miłości nie przestanę pomagać ci, byś i ty zaczął kiedyś kochać... Naśladuj taką właśnie postawę Chrystusa wobec ludzi, którzy są jeszcze daleko od Niego. Największym dla nich argumentem będzie to, że zachowujesz spokój także wtedy, gdy oni nadal chowają się przed Chrystusem. I że kochasz ich niezależnie od tego, czy skorzystają z Twojej miłości...

- Jakich rad udziela Ksiądz ludziom, którzy pytają o to, jak być szczęśliwym?

Jeśli chcą być szczęśliwi, to znaczy, że na razie ludźmi szczęśliwymi jeszcze nie są. Właśnie dlatego zachęcam ich do tego, by zastanowili się nad swoimi więziami, jakie przeżywają i nad wartościami, jakimi się kierują. A także do tego, by swoje więzi i wartości porównali z tym, co proponuje Chrystus. Wyjaśniam także i to, że najbardziej od szczęścia oddala się ten, kto szuka wygodnego życia i samozadowolenia. Radość przychodzi w zaskakujący sposób, a mianowicie wtedy, gdy najważniejsze jest dla nas to, by radośni byli ci, których kochamy...

- Na koniec osobiste pytanie: czy łatwo jest Księdzu kochać wszystkich ludzi? Skąd bierze Ksiądz siłę do tego, by stawiać czoła przeciwnościom?

Nic, co dobre i wartościowe, nie jest łatwe na tej ziemi. Łatwy jest jedynie egoizm. Od Jezusa nauczyłem się tego, że radość może przynieść tylko to, co trudne, co wymagające, a najtrudniejsza jest właśnie miłość. Od Jezusa nauczyłem się realizmu, a realizm w miłości oznacza, że moją troskę o wszystkich spotykanych ludzi każdemu okazuję w nieco inny, a czasem w zupełnie inny sposób: ludzi szlachetnych umacniam, błądzących upominam, a przed krzywdzicielami bronię siebie, a tym bardziej innych ludzi. Pytasz o to, skąd czerpię siłę po to, by kochać... Otóż siłę tę czerpię nie skądś lecz od Kogoś! Od Boga, który mnie kocha nad życie, a także od moich bliskich i przyjaciół, którzy codziennie upewniają mnie o tym, że ten, kto kocha, ma siłą większą od wszystkich sił, jakimi dysponuje materia całego widzialnego wszechświata...

opr. mg/mg