Dar dla Kościoła w Polsce

II Polski Synod Plenarny posiada rangę wydarzenia „historycznego”. Nie może jednak stać się wyłącznie historią, a jego dokumenty jeszcze jedną ozdobą półek bibliotecznych czy archiwalnych.

Jan Paweł II w liście apostolskim „Novo millennio ineunte” pisze: „Jak wielkie bogactwo kryje się, drodzy Bracia i Siostry, we wskazaniach, które pozostawił nam Sobór Watykański II... W miarę upływu lat teksty soborowe nie tracą wartości ani blasku. Konieczne jest, aby były należycie odczytywane, poznawane i przyswajane jako miarodajne i normatywne teksty Magisterium należące do Tradycji Kościoła” (n. 9). Bogactwo nauczania i wskazań soborowych wydaje się ciągle być ewangelicznym „skarbem zakopanym w roli”. Trzeba go więc ciągle odszukiwać i na nowo niejako „wykopywać”. Takie zadanie wyznaczył sobie II Polski Synod Plenarny.

W okresie przygotowawczym do Synodu wypracowano dokumenty robocze, które opublikowano z początkiem 1991 r. W jednym tomie znalazło się 17 dokumentów roboczych, dotyczących odnowy życia religijnego w Polsce według nauki Soboru Watykańskiego II. Konstrukcja tych dokumentów była taka, iż każdy z nich został podzielony na cztery części: 1. teologiczną, 2. socjologiczną, 3. pastoralną, 4. prawną. Część teologiczna zawierała naukę Kościoła, zaczerpniętą z Pisma św., z doktryny Vaticanum II i innych tekstów Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Część socjologiczna była opisem stanu faktycznego w określonej dziedzinie. Część pastoralna zawierała propozycje rozwiązań duszpasterskich istniejących problemów. Część prawną stanowiły sugestie przepisów prawnych, niemniej jednak nie we wszystkich dokumentach zostały one uwzględnione. Jak zauważył bp. T. Pieronek, sekretarz Synodu: „Każdy z dokumentów roboczych Synodu wywodzi się niejako w prostej linii z dokumentów Soboru”.

Recepcja dorobku Vaticanum II przez lud Boży w Polsce była podstawowym zadaniem II Synodu Plenarnego.

Inauguracji II Polskiego Synodu Plenarnego dokonał w Warszawie Jan Paweł II 8 czerwca 1991 r., podczas IV Pielgrzymki do Ojczyzny. W czasie homilii Papież powiedział: „Synod nie może nie odzwierciedlać całego novum soborowego związanego z Vaticanum II. Nie może nie uwydatnić tych wszystkich znaków czasu, które rysują się na horyzoncie naszego stulecia, gdy zbliża się ono do swego kresu”. Na zakończenie Mszy świętej Papież odmówił modlitwę do Ducha Świętego, tę samą, jaką rozpoczynały się posiedzenia Soboru Watykańskiego II, a następnie udzielił błogosławieństwa dla prac synodalnych. Trwały one osiem lat. Był to okres nie tylko wypracowywania dokumentów synodalnych, lecz także odnowy życia religijnego w Polsce przez zaangażowanie możliwie najszerszych kręgów ludu Bożego: kapłanów, zakonników i świeckich w dzieło synodalne. Powstały synodalne zespoły studyjne w liczbie ponad sześciu tysięcy, składające się głównie z katolików świeckich. Dzięki ich pracy Synod stał się akcją duszpasterską o wymiarze ogólnopolskim.

Prace synodalne były prowadzone wielopoziomowo. Główny ich nurt — to pogłębienie wiary ludu Bożego; następnie — opracowywanie dokumentów synodalnych, a także wieloraka formacja wiernych. Wszystkie te działania były inspirowane nauczaniem Soboru Watykańskiego II. Przygotowano czternaście dokumentów końcowych, nad którymi pracowali duchowni, zakonnicy i wierni świeccy, ze wszystkich czternastu metropolii w Polsce. Każda metropolia przygotowała jeden dokument, np. metropolia krakowska — o wiernych świeckich. Przygotowane dokumenty uchwalili biskupi polscy, którzy — zgodnie z kanonem 443 Kodeksu Prawa Kanonicznego — mieli na Synodzie wyłączny głos decydujący. Uroczystego zakończenia Synodu dokonał Jan Paweł II. Powiedział wówczas: „Cieszę się, że II Synod Plenarny w Polsce podjął to zadanie, starając się na nowo odczytać naukę Soboru i jeszcze wierniej przyswoić jego wskazania, zgodnie z obranym hasłem: Z orędziem Soboru w trzecie tysiąclecie”.

Ten moment rozpoczyna najważniejszą fazę Synodu, mianowicie realizację zawartego w jego dokumentach programu odnowy życia religijnego i moralnego w Polsce. Dokumenty te ukazały się w zbiorze „II Polski Synod Plenarny (1991—1999)” (wyd. Poznań 2001). Konstrukcja dokumentów końcowych Synodu odbiega nieco od konstrukcji przywołanych wyżej tekstów roboczych. Każdy dokument składa się tym razem z trzech części. Pierwsza prezentuje doktrynę opartą na Piśmie św., nauczaniu Vaticanum II i innych wypowiedziach Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Druga — opisuje sytuację Kościoła w Polsce w omawianej dziedzinie. Trzecia — zawiera wnioski i wskazania duszpasterskie oraz niektóre przepisy prawne. Każdy dokument kończy się wezwaniem i zachętą.

Dokumenty mogą stać się skutecznym narzędziem nowej ewangelizacji Polski. Stąd są one nie tylko darem dla Kościoła, ale i zadaniem. To zadanie już zostało podjęte. Synod wzywa na przykład Kościoły partykularne do przeprowadzenia synodów diecezjalnych w celu recepcji jego postanowień, wskazań i zaleceń; wiadomo, że w kilku diecezjach Polski już je rozpoczęto. Następnie w lipcu 2001 r. Konferencja Episkopatu Polski podjęła realizację postulatu synodalnego o wprowadzeniu diakonatu stałego. Podobnie jest z wieloma innymi postulatami Synodu, jednak do zrobienia jest jeszcze bardzo wiele. W realizacji Synodu pomagają uczelnie kościelne przez organizowanie sympozjów, publikowanie artykułów i pisanie prac naukowych o tematyce synodalnej.

Realizacja wskazań i zaleceń Synodu ma służyć szerzeniu się królestwa Bożego na ziemi polskiej. Ojciec Święty porównuje Synod do ewangelicznego ziarnka gorczycy, które ma stopniowo wzrastać, aby stać się wielkim drzewem. „Oby tak było i z tym II Synodem Plenarnym” — wyraża życzenie Jan Paweł II.

opr. mg/mg