Tylko Powstanie Wielkopolskie było zwycięskie? Obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich

„Dziś, w Narodowy Dzień Powstań Śląskich, z wdzięcznością i dumą pochylamy głowy przed Bohaterami trzech zrywów z lat 1919–1921 – napisał prezydent Andrzej Duda, przypominając o dzisiejszym święcie. – Walczyli nie tylko o granice odrodzonego państwa, lecz także o godność, o prawo do polskiej mowy w urzędzie i w kościele, o polskie szkoły, o miejsce Śląska w niepodległej Rzeczypospolitej. Walczyli górnicy i kolejarze, powstańcy z Katowic, Pszczyny, Rybnika i innych śląskich miast i miejscowości, ale też ochotnicy z Wielkopolski, Małopolski i innych stron kraju. Walczyli nauczyciele, księża, harcerze i żołnierze – wszyscy, których połączyło jedno: pragnienie, by Śląsk był częścią Polski – wolnej, suwerennej, sprawiedliwej. Dzięki nim odzyskaliśmy nie tylko bogaty przemysłowo region, ale przede wszystkim serca ludzi, dla których polskość była świadomym wyborem. W czasach, gdy znów przypominamy sobie, że wolność nie jest dana raz na zawsze – Ich postawa pozostaje wzorem patriotyzmu, odwagi i obywatelskiej odpowiedzialności. Cześć i chwała Bohaterom!”

Równolegle z wojną

Za jedyne zwycięskie polskie powstanie uchodzi to wielkopolskie. Tymczasem trzy Powstania Śląskie przyniosły odrodzonej Rzeczpospolitej realne korzyści terytorialne.

Pierwsze powstanie wybuchło w sierpniu 1919 r., czyli pięć miesięcy po zakończeniu Powstania Wielkopolskiego. Miało charakter spontaniczny i, choć zakończyło się przegraną, zwróciło uwagę międzynarodowej opinii publicznej na kwestię przynależności regionu.

Drugie powstanie, w sierpniu 1920 r., było lepiej zorganizowane. Toczyło się równolegle z wojną z bolszewikami. Wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia, czyli tuż po klęsce komunistów na przedpolach Warszawy. Drugie Powstanie Śląskie doprowadziło do likwidacji niemieckiej Policji Bezpieczeństwa (Sipo) i utworzenia mieszanej policji, co poprawiło pozycję Polaków przed plebiscytem.

Wchodzimy do Katowic

W marcu 1921 r. na Śląsku przeprowadzono plebiscyt, w którym za Polską opowiedziało się 40 proc. głosujących, a za Niemcami 59 proc. (frekwencja wyniosła ponad 97 proc.). Niemcy głosili hasło niepodzielności regionu i chcieli wchłonąć Śląsk w całości. Dlatego w maju wybuchło trzecie powstanie, kierowane przez Wojciecha Korfantego.

Wymusiło ono korzystniejszy dla Polski podział Górnego Śląska, przyznając jej 29 proc. obszaru plebiscytowego z 46 proc. ludności. Znajdowało się tam 50 proc. miejscowego hutnictwa i 76 proc. kopalń węgla. Trwało do lipca.

Decyzja Rady Ambasadorów z października 1921 r., a następnie symboliczne wkroczenie wojsk polskich do Katowic 20 czerwca 1922 r., stały się zwieńczeniem walk o integrację z odrodzoną Rzeczpospolitą. Wchodzącym do Katowic wojskom przewodził gen. Stanisław Szeptycki.

Posłowie pamiętają

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2019 Rokiem Powstań Śląskich, a w 2022 r. w drodze ustawy ustanowił 20 czerwca Narodowym Dniem Powstań Śląskich. Ta data nawiązuje do przejęcia przyznanych terenów przez Wojsko Polskie, co Sejm w uchwale z 2013 r. określił jako „zwieńczenie ofiary krwi i trudu pokoleń". W dokumencie z 2022 r. podkreślono, że święto ma „kultywować pamięć o bohaterstwie i poświęceniu" oraz edukować młode pokolenia. Wcześniejsze uchwały, z 1994 r. i 2011 r., systematycznie przypominały o roli powstań w budowaniu suwerenności.

Piękna karta

W ocenie historyków, zrywy te nie tylko wzmocniły pozycję Polski na arenie międzynarodowej, ale także udowodniły skuteczność połączenia walki zbrojnej z dyplomacją, czego dowodem były zabiegi Wojciecha Korfantego o uznanie polskich roszczeń przez Ligę Narodów. Jako „akt zbiorowego samostanowienia" (określenie z uchwały Sejmu z 2018 r.) powstania wpisują się w ciąg wydarzeń kształtujących współczesną mapę Polski, stanowiąc także fundament regionalnej dumy i tożsamości.

Znaczenie powstań wykracza poza aspekt terytorialny – umocniły one tożsamość narodową Ślązaków, stając się przykładem determinacji w obronie polskości mimo wielowiekowej germanizacji.

Przyłączenie przemysłowego regionu miało także fundamentalne znaczenie gospodarcze dla II RP, dostarczając odrodzonej Polsce zasobów naturalnych, które pomogły w modernizacji państwa. W wymiarze symbolicznym powstańcy śląscy uosabiali patriotyzm lokalnej społeczności, czego wyrazem były liczne uchwały Sejmu, w tym ta z 2018 r., nazywająca zrywy „jedną z najpiękniejszych kart w dziejach narodu".

Źródła: x.com, sejm.gov.pl

Dziękujemy za przeczytanie artykułu. Jeśli chcesz wesprzeć naszą działalność, możesz to zrobić tutaj.