Najcenniejsza pamiątka po Ulmach – zdjęcie dwóch Żydówek ze śladami krwi przyszłych błogosławionych

O rodzinie Ulmów dr Szpytma usłyszał, jak był jeszcze dzieckiem. Sam zresztą mieszkał w Markowej. Gdy już jako dorosły człowiek dowiedział się, że proboszcz ks. Stanisław Leja rozważa rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego, postanowił namówić mieszkańców wsi do wybudowania Ulmom pomnika. Rok później stanął pomnik a dr Szpytma napisał o krewnych książkę. 

Jak podkreśla najcenniejszą pamiątką po rodzinie Ulmów jest dla niego zdjęcie, na którym widać dwie Żydówki z opaskami z gwiazdą Dawida na ręku. To zdjęcie zrobił Józef Ulma. Na nim znajdują się ślady krwi, jego krewnych. 

Dr Mateusz Szpytma zaznacza, że rodzina Józefa i Wiktorii Ulmów odznaczała się nie tylko wielkim heroizmem, ale całe ich wcześniejsze życie było oddane Panu Bogu. W domu Ulmów znaleziono „Dzieje biblijne Starego i Nowego Przymierza”. Był to jak mówi dr Szpytma, wybór najważniejszych tekstów ze Starego i Nowego Testamentu; "Książka nosiła ślady intensywnego korzystania, niektóre fragmenty były podkreślone, jak np. przypowieść o miłosiernym Samarytaninie i przykazanie o miłości bliźniego".

Co też ciekawe w czasie zbierania informacji o Ulmach, nikt o tej rodzinie nie powiedział dr Szpytmie złego słowa. Pojawił się tylko jeden głos, który skrytykował ich decyzję o przyjęciu do domu Żydów. 

W 2016 r. w marcu zostało otwarte w Markowej Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Jak mówi dr Szpytma jego powstanie miało bezpośredni związek z wcześniejszą budową pomnika Ulmów. Do Markowej przybywało po 5 tys. Żydów rocznie. Choć wybudowanie muzeum poświęconego jego rodzinie, ale też innym ludziom, którzy ratowali Żydów w czasie II wojny światowej, na początku wydawało mu się nierealne, to dzięki pomocy wielu ludzi, władz wojewódzkich i państwowych udało się otworzyć muzeum. I jak podkreśla dr Szpytma to Muzeum w Markowej upowszechniło zwrot „Polacy ratujący Żydów”, który pokazuje, że nie tylko Ulmowie, ale również wiele innych polskich rodzin, których nazwisk często nikt nie zna, ratowało Żydów.

W kwietniu br. zakończyła się ekshumacja i rozpoznanie szczątków rodziny Ulmów.  Dr Mateusz Szpytma wziął w niej udział. Było to, jak mówi, dla niego bardzo mocne przeżycie. Rodzina pochowana była w czterech trumnach. Prawdopodobnie Wiktoria Ulma w czasie egzekucji zaczęła rodzić swoje siódme dziecko, które tylko częściowo wyszło z jej łona.

Dr Mateusz Szpytma cały czas stara się rozpowszechniać wiedzę o rodzinie z Markowej.

„Liczę, że wiedza o rodzinie Ulmów oraz o innych Polakach ratujących Żydów w czasie II wojny światowej będzie dużo szersza, niż jest dzisiaj, zwłaszcza za granicą. Niech tamte społeczeństwa się dowiedzą, jak trudno było ratować Żydów w Polsce. Nie groził za to mandat jak we Francji, Holandii czy Luksemburgu, tylko śmierć. Śmierć była realnym zagrożeniem nie tylko dla tych Polaków, którzy pomagali bezpośrednio, ale dla całych ich rodzin” – mówi.

Dr Mateusz Szpytma Dr Mateusz Szpytma (ur. 1975) – absolwent historii i nauk politycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 2000 r. pracuje w Instytucie Pamięci Narodowej, od 2016 r. jest zastępcą prezesa IPN. Współtwórca Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, w latach 2015–2016 szef tej placówki. Od 2016 r. honorowy członek Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Autor, współautor bądź redaktor kilku książek naukowych oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych i popularnonaukowych, m.in. na temat ratowania Żydów przez Polaków w czasie II wojny światowej. Odznaczony m.in. Brązowym Krzyżem Zasługi (2009), Srebrnym Krzyżem Zasługi (2016) oraz Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019).

Źródło: „Idziemy”

Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023. Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.