Abp Antoni Baraniak – hierarcha, który najwięcej wycierpiał od władz PRL

„Ksiądz arcybiskup powrócił na firmament Kościoła, dziś pamięć o nim jest szersza” – mówi Radiu Watykańskiemu historyk, ksiądz doktor habilitowany Jarosław Wąsowicz SDB. Jest on dyrektorem Archiwum Salezjańskiego Inspektorii Pilskiej oraz biografem ks. abp. Antoniego Baraniaka.

Rok upamiętniający kapłana, przez 20 lat arcybiskupa metropolitę poznańskiego, ustanowił Sejm, podobną inicjatywę poparł sejmik województwa wielkopolskiego. To właśnie tam, w Sebastianowie, obecnie w gminie Książ Wielkopolski, 1 stycznia 1904 roku na świat przyszedł Antoni Baraniak.

„Niemal przez całe życie był salezjaninem, do końca wierny temu charyzmatowi, nawet jako pasterz Kościoła troszczył się o katolickie wychowanie dzieci i młodzieży. Przez wiele lat był jedną z najważniejszych osób w Episkopacie. Do momentu nominacji kardynalskiej Karola Wojtyły był w druga osobą w Episkopacie, był najbliższym współpracownikiem dwóch wielkich prymasów, kardynałów Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego” – opowiada ks. dr hab. Jarosław Wąsowicz.

Duchowny, podobnie jak abp Baraniak, salezjanin, jest autorem wielu książek i publikacji poświęconych kapłanowi prześladowanemu przez komunistów. Nasz rozmówca podkreśla, że jako sekretarz dwóch prymasów i późniejsza kluczowa postać w Episkopacie, abp Baraniak uczestniczył we wszystkich ważnych wydarzeniach Kościoła zarówno w okresie II wojny światowej, jak i powojennej sowieckiej dominacji. Ks. dr hab. Jarosław Wąsowicz przypomina, że lata tzw. Polski Ludowej były trudnym okresem dla Kościoła, będącego swoistym przedstawicielem całego społeczeństwa w konfrontacji z władzą komunistyczną.

„W ramach tej konfrontacji abp Antoni Baraniak był hierarchą, który najbardziej wycierpiał obok bp Czesława Kaczmarka. Został zatrzymany w związku z uwięzieniem prymasa Wyszyńskiego we wrześniu 1953 roku. W przeciwieństwie do kardynała, który był internowany w różnych klasztorach, wówczas jeszcze biskup Baraniak trafił do najcięższego więzienia Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, czyli na Rakowiecką w Warszawie” – podkreśla rozmówca Radia Watykańskiego.

W ocenie księdza Wąsowicza to właśnie niezłomna postawa arcybiskupa Baraniaka i brak obciążenia Prymasa Tysiąclecia w trakcie brutalnego, komunistycznego śledztwa w ostatnich latach szerzej utrwaliła się w społecznej pamięci Polaków. Z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości prezydent Andrzej Duda nadał sekretarzowi dwóch prymasów pośmiertnie Order Orła Białego.

Teraz, w 120. rocznicę urodzin hierarchy, organizowanych jest szereg inicjatyw upamiętniających życie i dziedzictwo abp. Antoniego Baraniaka. Ks. dr hab. Jarosław Wąsowicz mówi, że 26. dnia każdego miesiąca na terenie byłego aresztu przy Rakowieckiej w Warszawie, a dziś Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, odprawiana jest msza święta. Wierni modlą się między innymi w intencji beatyfikacji abp. Baraniaka. Rozmówca Radia Watykańskiego przypomina, że w 2017 roku pojawiła się zapowiedź rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego na etapie diecezjalnym. „De facto on się nie rozpoczął, takie procesy to skomplikowana sprawa. To żmudne, historyczne, teologiczne prace, nawet zanim ten proces miałby się rozpocząć. Ale modlimy się w tej intencji” – dodaje ks. dr hab. Wąsowicz.

Ważną inicjatywą jest strona muzeumbaraniaka.pl, będąca Internetowym Muzeum Arcybiskupa Baraniaka. Powstało ono z inicjatywy Stowarzyszenia „Pilscy Patrioci” i Archiwum Salezjańskiego Inspektorii Pilskiej. „Dzięki Instytutowi Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego udało nam się uruchomić pierwszy etap tego projektu. Zostało zamieszczonych około tysiąca zdjęć z różnych etapów życia arcybiskupa, jest sporo artykułów publicystycznych i naukowych, są materiały wideo i audio, w materiałach reklamowych Muzeum mamy też kolorowankę dla dzieci przedstawiającą życie księdza arcybiskupa, przygotowaną przez dzieci ze szkoły imienia Antoniego Baraniaka w Mchach, jego rodzinnej miejscowości” – wylicza salezjanin.

Pamięć o abp. Baraniaku jest bardzo żywa szczególnie w miejscowościach wielkopolskich, z którymi był związany. Zostały tam zainicjowane całoroczne obchody, ich szczegóły znajdują się na stronach internetowych gminy Książ Wielkopolski. Ks. Jarosław Wąsowicz zapowiada, że w swej macierzystej inspektorii salezjańskiej przeprowadzi „Niedzielę z księdzem arcybiskupem”, czyli cykl wykładów przybliżających postać niezłomnego duchownego. Nasz rozmówca jest między innymi autorem liczącej nieco ponad 100 stron publikacji „Niezłomny pasterz Kościoła. Arcybiskup Antoni Baraniak SDB” oraz przeszło 700–stronicowej biografii naukowej „„Defensor Ecclesiae. Arcybiskup Antoni Baraniak (1904–1977)”.

Swoistym zwieńczeniem Roku Arcybiskupa Antoniego Baraniaka będzie 5 października i zaplanowany w Pile specjalny kongres, organizowany we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. „Oprócz tej części naukowej, gdzie będziemy starali się pokazać te przestrzenie związane z życiem ks. abp. Baraniaka, które do dziś nie zostały do końca zbadane, będzie też film, spotkanie z Jolantą Hajdasz, która wniosła bardzo wiele w upamiętnienie arcybiskupa” – zapowiada ks. dr hab. Jarosław Wąsowicz.