Pochód profesorski UJ wpisany na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego

„Chwalimy się na co dzień wspaniałymi budynkami, które przypominają historię uniwersytetu, ale ta historia jest związana z pewnymi zwyczajami i pochód inauguracyjny to jest jeden z najpiękniejszych zwyczajów, który wpisał się nie tylko w historię naszego uniwersytetu, naszego miasta, ale myślę, że całej Polski, a nawet Europy” – powiedział rektor UJ prof. Jacek Popiel. Dodał, że tradycją tą zachwycają się przedstawiciele innych uniwersytetów europejskich.

Rektor zauważył, że wpis dokonano w roku, w którym UJ świętuje 660. rocznicę powstania. Według prof. Popiela umieszczenie pochodu na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest gwarancją, że tradycja ta będzie kontynuowana.

Zastępca dyrektora Muzeum UJ dr Joanna Ślaga powiedziała PAP, że wpis jest nie tylko wyróżnieniem, ale i zobowiązaniem. Nowe wpisy na listę są weryfikowane przez pięć kolejnych lat. Uczelnia będzie też opracowywać wnikliwe prace naukowe nt. zwyczaju, ponieważ wciąż pojawiają się nowe świadectwa dokumentalne z nim związane.

„Będąc w gronie muzeów akademickich chcemy zbudować porozumienie z innymi jednostkami, mającymi podobne ceremoniały. Szczególnie chcemy skupić się na Krakowie, ponieważ tu kilka jednostek wywodzi się z Uniwersytetu Jagiellońskiego” – zapowiedziała z-ca dyrektora Muzeum UJ, które wnioskowało o wpisanie pochodu na listę.

Agata Mucha z Narodowego Instytutu Dziedzictwa wyraziła przekonanie, że wpis tradycji akademickiej nakłoni inne ośrodki akademickie, także w Europie, do wnioskowania o zamieszczenie ich zwyczajów na liście. „Myślę, że to początek drogi ukazywania dziedzictwa akademickiego Krakowa” – dodał Witold Górny z Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Pochód inauguracyjny UJ odbywa się 1 października. Tradycja sięga średniowiecza, ale wówczas nie było pojęcia roku akademickiego, orszak nie był odrębnym wydarzeniem. Pierwszy odrębny uroczysty pochód inauguracyjny odbył się w 1886 r.

W orszaku idą w profesorowie wszystkich 16 wydziałów, ubrani w tradycyjne togi. Przemarsz rozpoczynają przedstawiciele najmłodszych wydziałów, a zamykają najstarszych – lekarskiego i prawniczego. Na końcu jest rektor, przed którym pedle (osoby, które pełni funkcję reprezentacyjną podczas ważnych uroczystości na uczelni wyższej) niosą najstarsze berła rektorskie w Europie.

Trasa wiedzie z najstarszego budynku uniwersyteckiego – Collegium Maius, ulicami św. Anny, Plantami, zatrzymuje się przy Collegium Novum, by złożyć wieńce przed Dębem Wolności i tablicami pamiątkowymi m.in. poświęconym ofiarom II wojny światowej. Potem ulicami Krakowa orszak zmierza do Auditorium Maximum, gdzie odbywa się uroczysta inauguracja nowego roku akademickiego. Na zakończenie swojego przemówienia rektor UJ wypowiada formułę: „Quod felix, faustum, fortunatumque sit (oby wypadło dobrze, szczęśliwie i pomyślnie) w nowym, rozpoczętym, roku akademickim".

Na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest 86 wpisów (wraz z pochodem). Wśród krakowskich tradycji, które na niej widnieją, są szopkarstwo, pochód Lajkonika, koronka klockowa. W dwóch ostatnich latach na listę trafiły z Małopolski: tkanie rękawic furmańskich przez Górali Czarnych, tradycja wyplatania koszów wikowych w Ciężkowicach, bobowska koronka klockowa, tradycje Barbórkowe oraz kult św. Kingi wśród górników solnych kopalni w Bochni i Wieliczce, tradycje flisackie na Dunajcu.

Lista tworzona jest od 2014 r. według zasad przyjętych w związku z Konwencją UNESCO, ma charakter informacyjny. Prowadzi ją Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. (PAP)
autor: Beata Kołodziej