Francuscy parlamentarzyści proponują konstytucyjny zakaz macierzyństwa zastępczego

We Francji praktyka ta jest oficjalnie zakazana, jednak siła działania obecnych przepisów jest niewystarczająca i w rzeczywistości organizacje pośredniczące w biznesie surogacyjnym działają bez większych problemów.

Thibault Bazin, wraz z piętnastoma innymi członkami liberalno-konserwatywnej partii Les Républicains (LR), złożył projekt ustawy zakazującej korzystania z matek zastępczych we Francji. Według Bazina, macierzyństwo zastępcze „lekceważy podstawowe zasady szacunku dla osoby ludzkiej”. Ponadto uprzedmiotawia dzieci i wykorzystuje kobiety – jak podkreśla Bazin. Pisze o tym francuski dziennik „Le Figaro”.

Proponowana zmiana to artykuł uzupełniający tytuł VIII francuskiej konstytucji: „Nikt nie może uciekać się do macierzyństwa zastępczego”. Kwestia surogacji przedstawiana była jako nieprzekraczalna linia podczas rewizji ustaw bioetycznych, także przez Emmanuela Macrona - przypomina Bazin w wywiadzie dla chrześcijańskiego portalu Famille Chrétienne. „Jeśli to prawda, to można utrwalić w konstytucji, aby nie dało się jej łatwo podważyć”.

Co w praktyce dałby taki zakaz?

Stosowny punkt konstytucji nie oznaczałby całkowitego zamknięcia drogi do surogacji dla obywateli Francji – obowiązując jedynie na jej terytorium, ale już nie za granicą. De facto całkowity zakaz macierzyństwa zastępczego w danym kraju jest niemożliwy do wyegzekwowania, jeśli inne kraje mają sprzeczne z nim przepisy. Bazin jest tego świadomy. Mimo wszystko warto jednak ograniczyć dostępność surogacji, ponieważ konstytucyjny przepis uniemożliwiłby swobodne działanie tego rodzaju agencji czy firm na terenie Francji.

W 1994 roku francuski parlament przyjął ustawę zakazującą macierzyństwa zastępczego we Francji. Jednak w praktyce obecnie ustawa ta nie działa. Jak zauważa Bazin, coraz więcej Francuzów wyjeżdża za granicę, aby skorzystać z surogacji, a towarzyszą im agencje organizujące ich wyjazdy i kontaktujące z klinikami. „Według mojej wiedzy, żadna agencja ani konsultant nie zostali skazani za kontakty z francuskimi klientami. Pojawiają się na «targach płodności», promując tę praktykę. Ponadto, obserwuje się ewolucję orzecznictwa coraz bardziej sprzyjającą uznaniu skutków macierzyństwa zastępczego”.

Realne możliwości prawne

Według Famille Chrétienne droga do konstytucyjnego zakazu macierzyństwa zastępczego jest jeszcze daleka. Le Figaro jest tu wręcz sceptyczny, ponieważ propozycje prawa konstytucyjnego inicjowane przez parlamentarzystów mają małe szanse na powodzenie ze względu na złożoność procedury. Przede wszystkim, tekst musi zostać wybrany spośród tematów, które zostaną przedstawione w ramach parlamentarnej „niszy” Republikanów (każda partia ma swoją niszę legislacyjną, zależną od liczby głosów w parlamencie, w ramach której może przedstawić projekty ustaw). „Mamy mniej więcej jeden slot na rok; nie będzie to łatwe” – przyznaje Thibault Bazin. Rozwiązaniem mogłoby być przedstawienie tego środka jako poprawki w ramach projektu rewizji konstytucji, który prowadziłby rząd. Być może podczas tej pięcioletniej kadencji pojawi się taki projekt”.

Macierzyństwo zastępcze postrzegane jest negatywnie nie tylko we Francji, ale także na forum instytucji europejskich. W rezolucji przegłosowanej 5 maja 2022 roku Parlament Europejski potępił macierzyństwo zastępcze, oceniając, że praktyka ta może „narażać kobiety na całym świecie na wyzysk, w szczególności te, które są biedniejsze i znajdują się w trudnych sytuacjach życiowych”.