Maryja – Współodkupicielką? Oficjalny dokument Dykasterii Nauki Wiary już 4 listopada

Wkład Maryi w zbawienie ludzkości, a w szczególności tytuł „Współodkupicielki” („Co-Redemptrix”) jest przedmiotem debaty teologicznej od dziesięcioleci – jego propagatorzy wzywają do nadania Maryi tego tytułu, podkreślając jej udział w dziele zbawienia, sugerując ogłoszenie stosownego dogmatu. Jednak wielu wybitnych teologów, a także kolejni papieże wskazywali na niejednoznaczność tego tytułu i związane z nim potencjalne problemy związane teologiczne.

Zapowiedź Noty doktrynalnej

Kardynał Víctor Manuel Fernández, prefekt Dykasterii Nauki Wiary, przedstawi w najbliższy wtorek, 4 listopada w Rzymie notę doktrynalną na ten temat, zatytułowaną „Mater Populi Fidelis” („Wierna Matka Ludu”).

Już wcześniej – w lipcu – Fernández mówił dziennikarzom, że dykasteria pracuje nad tekstem dotyczącym tematyki mariologicznej, nie ujawnił jednak wówczas żadnych szczegółów,

Podczas prezentacji dokumentu głos zabierze także teolog o. Matteo Armando, sekretarz dykasterii ds. doktryny oraz ekspert, konsultor dykasterii, o. Maurizio Gronchi, który wykłada chrystologię na Papieskim Uniwersytecie Urbanianum w Rzymie.

Papieże na temat „Współodkupicielki”

Ostatni papieże zajmowali różne stanowiska w sprawie używania tytułu „Współodkupicielka” w odniesieniu do Maryi, nie nadając jednak swoim wypowiedziom rangi dogmatycznej.

W 2017 roku Międzynarodowe Stowarzyszenie Maryjne złożyło prośbę do papieża Franciszka o publiczne uznanie tytułu Maryi jako „Współodkupicielki z Jezusem Odkupicielem”, nie otrzymało jednak bezpośredniej odpowiedzi, natomiast Franciszek niejednokrotnie w czasie swojego pontyfikatu wyrażał swoje zastrzeżenia co do tego tytułu.

W przemówieniu na audiencji generalnej 24 marca 2021 r. Franciszek powiedział, że chociaż chrześcijanie zawsze nadawali Maryi wzniosłe tytuły, ważne jest, aby pamiętać, że Chrystus jest jedynym odkupicielem i że Maryja została nam powierzona „jako Matka, nie jako bogini, nie jako współodkupicielka”.

Kardynał Joseph Ratzinger w 2000 roku jako Prefekt Kongregacji Nauki Wiary stwierdził, że uważa, iż tytuł „Współodkupicielka” jest zbyt odległy od Pisma Świętego i może powodować nieporozumienia co do statusu Chrystusa jako Odkupiciela – chociaż zwolennicy formuły maryjnej uważali, że w swoim pontyfikacie wykazał on większą otwartość na nabożeństwo, mimo że nigdy wyraźnie nie użył tego terminu.

Św. Jan Paweł II natomiast publicznie użył słowa „Współodkupicielka” co najmniej sześć razy podczas swojego pontyfikatu, co dało niektórym nadzieję na rychłą deklarację dogmatu w latach 90. Jego wypowiedzi nie miały jednak rangi dogmatycznej i należy je odczytywa­ć w kontekście całych papieskich wypowiedzi. W jednej z wypowiedzi podkreślał, że jej rola polega na duchowym „współuczestnictwie” w dziele Chrystusa, a nie na współsprawstwie odkupienia.

Kwestię tego tytułu w ujęciu Jana Pawła II przedstawiał wyczerpujący artykuł Wacława Siwaka „Problem «współodkupicielstwa» Maryi w nauczaniu Jana Pawła II” (Salvatoris Mater 5/3, 2003, s.141-165). W artykule tym wymieniono kolejne wypowiedzi papieskie, w których pojawił się tytuł „Współodkupicielka”:

• 10 grudnia 1980, Katecheza generalna. Tu sformułowanie to padło w papieskiej wypowiedzi już po zakończeniu przygotowanej wcześniej katechezy, jako zachęta do wzorowania się na „Madonnie, Współodkupicielce”.
• 8 września 1982, Katecheza generalna. W podobnej sytuacji, jak poprzednio, zwracając się do pielgrzymów, papież powiedział: „Maryja, chociaż poczęta i urodzona bez zmazy grzechowej, uczestniczyła w sposób przedziwny w cierpieniach swego Boskiego Syna, aby być Współodkupicielką ludzkości”.
• 4 listopada 1984, Anioł Pański. W przemówieniu poświęconym Karolowi Boromeuszowi pojawia się zdanie: „W sposobie, w jaki Karol zwraca się do Maryi – Współodkupicielki znajdują się akcenty prawdziwie odkrywcze”.
• 31 marca 1985, Anioł Pański. W Niedzielę Palmową Papież wskazuje na przykład Matki Bożej Bolesnej, która „towarzyszyła swemu Boskiemu Synowi, pozostając w ukryciu i rozważając wszystko w głębi serca”, a następnie w kontekście ustanowienia Eucharystii dodaje: „Eucharystia jest pełnym miłości wyrazem pragnienia Pana: «gorąco pragnąłem spożyć tę Paschę z wami». Temu pragnieniu Odkupiciela odpowiada również nasze pragnienie, a jest ono wspierane przez Maryję Współodkupicielkę, do której zanosimy z miłością naszą modlitwę”.
• 24 marca 1990, Audiencja dla grupy chorych i wolontariuszy z grupy OFTAL. Jan Paweł życzył jej uczestnikom: „Najświętsza Maryja, Współodkupicielka rodzaju ludzkiego obok swego Syna, niech wam zawsze dodaje uwagi i ufności”.
• 6 października 1991, Anioł Pański. Rozważanie poświęcone było św. Brygidzie Szwedzkiej i w tym kontekście papież ukazuje, kim dla niej była Maryja: „Św. Brygida widziała w Maryi wzór i pewne oparcie w różnych momentach swego życia. Z zapałem głosiła Jej pochodzący od Boga przywilej Niepokalanego Poczęcia. Rozważała Jej niezwykłą misję Matki Zbawiciela. Czciła Ją przede wszystkim jako Niepokalaną, Matkę Bolesną i Współodkupicielkę. W szczególny sposób odczuwała rolę, jaką Bogarodzica spełnia w dziejach zbawienia i w życiu chrześcijańskiego ludu”.

Ponadto, Jan Paweł w 1985 r. podczas pielgrzymki do Ekwadoru mówił o „współodkupicielskiej roli Maryi”.

Żadna z powyższych wypowiedzi nie ma rangi dogmatycznej, a choć pojawia się w nich tytuł „Współodkupicielka”, papież unikał angażowania swego autorytetu w związanych z nim delikatnych i trudnych dociekaniach teologicznych.

Kwestia maryjnego tytułu „Współodkupicielka” pozostaje więc otwarta aż do tej pory. Czego możemy się spodziewać w przyszłym tygodniu po „Nocie” Dykasterii Nauki Wiary? Na pewno nie ogłoszenia dogmatu, ale prawdopodobnie wyjaśnień i przedstawienia oficjalnego stanowiska Kościoła, jeśli chodzi o posługiwanie się tym tytułem w liturgii i modlitwie prywatnej.

Źródła: Catholic News Agency, Vatican Media, Salvatoris Mater 5/3, 2003.