Nawrócony obrońca etyki. Zmarły Alasdair MacIntyre był jednym z najważniejszych filozofów XX w.

Uznawany przez wielu za „najważniejszego współczesnego filozofa katolickiego” MacIntyre przeszedł długą drogę intelektualną i duchową – od marksizmu przez ateizm i anglikanizm do katolicyzmu. Jego błyskotliwy umysł, cięty dowcip i wymagające nauczanie wywarły głęboki wpływ na całe pokolenia studentów i naukowców. „Zgasło wielkie światło” – napisał Patrick Deneen, profesor filozofii politycznej na Uniwersytecie Notre Dame w stanie Indiana na wiadomość o śmierci filozofa.

Intelektualny koczownik

„Nigdy nie spotkałem i nie spodziewam się spotkać uczonego tak fascynującego jak autor «After Virtue». Jeśli czekamy na Godota, może on przyjść przed innym, niewątpliwie zupełnie innym – Alasdairem MacIntyrem” – powiedział dr Christopher Kaczor, jeden z jego dawnych studentów, obecnie profesor wizytujący w Ośrodku Etyki i Kultury de Nicola (de Nicola Center for Ethics and Culture – dCEC) Uniwersytetu Notre Dame, gdzie MacIntyre pełnił funkcję stałego wybitnego naukowca aż do swojej śmierci.

MacIntyre urodził się w Glasgow w Szkocji 12 stycznia 1929 roku jako syn Eneasa i Grety (z domu Chalmers) MacIntyre’ów. Ukończył studia magisterskie na Uniwersytetach w Manchesterze i Oksfordzie. Karierę akademicką rozpoczął w 1951 roku w Manchesterze, później wykładał na uniwersytetach w Leeds, Essex i Oksfordzie.

W 1969 r. przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie stał się „intelektualnym nomadą”: pracował m.in. na uniwersytetach: Brandeis (Waltham, stan Massachusetts – jako profesor historii idei), w Bostonie (dziekan i profesor filzozofii), Vanderbilt (Nashville, stan Tennessee), Yale, Princetonie, w Wellesley College i wreszcie, najdłużej w Notre Dame.

Drabina dla Yoko Ono

Choć nigdy nie obronił pracy doktorskiej, przyznano mu 10 honorowych doktoratów i liczne tytuły naukowe. Z ironią mawiał: „Nie posunę się do stwierdzenia, że posiadanie doktoratu oznacza umysł zdeformowany, ale trzeba będzie bardzo się starać, by pozostać wykształconym”.

Z poczuciem humoru wspominał też, że „rozbił Beatlesów”, ponieważ w 1966 roku pożyczył swojej sąsiadce z góry – Yoko Ono, drabinę, co doprowadziło do jej spotkania i małżeństwa z Johnem Lennonem.

MacIntyre był prezesem Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego, otrzymał też wiele nagród i  wyróżnień, w tym Medal św. Tomasza z Akwinu (2010) oraz był członkiem szeregu prestiżowych instytucji, jak Amerykańska Akademia Sztuk i Nauk (od 1985), Akademii Brytyjskiej (1994), Królewskiej Akademii Irlandzkiej (1999) i wspomnianego Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego (2005).

Powrót do Arystotelesa

Jego książka „After Virtue” (3 wydania w latach 1981-2007; wyd. pol. Dziedzictwo cnoty; 1996), uznana za klasykę filozofii XX wieku, krytykowała rozpad współczesnej moralności i nawoływała do powrotu do etyki Arystotelesa. Zapoczątkowała ona nowy sposób myślenia w etyce, stanowiąc w istocie próbę odnowienia Arystotelesowskiej filozofii moralnej. Jej pojawienie się wywołało trwającą do dziś burzliwą dyskusję nad zaproponowanymi w niej koncepcjami.

Inne znaczące dzieła MacIntyre’a to m.in.: „Marxism and Christianity” (Marksizm i Chrześcijaństwo; 1968, 1995), „Czyja sprawiedliwość? Jaka racjonalność?” (1988, wyd. pol. 2007), „Trzy antagonistyczne wersje dociekań moralnych. Encyklopedia, genealogia i tradycja” (1990, wyd. pol. 2009). Te i pozostałe pozycje podejmują zagadnienie tradycji moralnych i racjonalności.

Katolik w wierze, tomista w filozofii

Duchowa droga filozofa była równie dynamiczna, co intelektualna. W latach czterdziestych przez pewien czas należał nawet do partii komunistycznej i do końca życia był wierny marksistowskiej krytyce kapitalistycznego porządku społecznego i gospodarczego. Później zastanawiał się nad ordynacją na pastora prezbiteriańskiego, w latach pięćdziesiątych był anglikaninem, w następnym dziesięcioleciu stał się „rzymskokatolickim ateistą”, ponieważ katolicki Bóg „był wart zaprzeczenia”.

I wreszcie w 1983, w wieku 54 lat, został „katolikiem w wierze i tomistą w filozofii”, a do podjęcia tej decyzji skłoniło go nauczanie jego ulubionego teologa XX wieku – kard. Josepha Ratzingera, późniejszego papieża Benedykta XVI. Ostatecznie przekonały go argumenty tomistyczne, które po raz pierwszy poznał jeszcze jako student, ale „nie w formie filozofii moralnej, lecz jako krytykę kultury angielskiej stworzoną przez dominikanów”.

Jennifer Newsome Martin, dyrektorka dCEC na Uniwersytecie Notre Dame, powiedziała agencji CNA: „Powszechnie uważany za najważniejszego współczesnego filozofa etyki cnót, Alasdair MacIntyre wykazywał naukową precyzję i krystaliczną jasność myśli. Był także hojnie nastawionym przyjacielem naszego centrum. To dla nas zaszczyt, że wybrał dCEC jako miejsce swojej pracy naukowej po przejściu na emeryturę z wydziału filozofii Notre Dame. Głęboko ubolewamy z powodu jego odejścia, ale jego ogromne dziedzictwo pozostanie żywe w życiu naszego ośrodka”.

Robert P. George, profesor prawa na Uniwersytecie Princeton, przypomniał „zaczepny dowcip” zmarłego, dodając: „Najbardziej uderzało w profesorze MacIntyrze to, że nie dało się go ideologicznie zaszufladkować. Czy był postępowy? Nie do końca. Konserwatysta? Też nie. Centrysta? Również nie. Był «sui generis». Requiescat in pace”.

Profesor był trzykrotnie żonaty: w latach 1953-63 z Ann Peri, z którą miał dwie córki, z Susan Margery Williams (1963-77), z którą miał syna i córkę oraz od 1977 z Lynn Sumidą Joy.

Źródło: KAI

Dziękujemy za przeczytanie artykułu. Jeśli chcesz wesprzeć naszą działalność, możesz to zrobić tutaj.