Ks. Michał Sopoćko o wychowaniu w rodzinie

Ksiądz Michał Sopoćko w swoich publikacjach kreślił przejrzysty obraz rodziny i jej problemów, obraz, który także obecnie zadziwia swoją jasnością i aktualnością. Wiedział, że bez rodziny, jej troski o wychowanie i służby życiu, nie ma mowy o rozwoju narodu i Kościoła. Nie tylko dostrzegał zagrożenia, ale dawał też szczegółowe wskazania, jak w duchu wiary, przezwyciężać rozmaite trudności i kryzysy. Oto niektóre myśli zaczerpnięte z jego nauczania na ten temat.

Zrodzenie i wychowanie dzieci jest pierwszorzędnym celem małżeństwa, który wskazał małżonkom Stwórca. Dlatego obowiązki względem dzieci należą do największych obowiązków rodziców. Te obowiązki rozpoczynają się nie tylko przy urodzeniu dziecka, ale zaraz po ślubie. Ten owoc miłości winien być również przedmiotem miłości małżonków od pierwszego ze sobą obcowania, przedmiotem ich zabiegów i trosk szczególniejszych, by biorąc udział w akcie stwórczym Boga, nie wykoślawiać jego planów, lecz tylko współdziałać z jego życiodajną mocą.

Prawo Boże najwyraźniej piętnuje wszystkie sposoby zapobiegawcze jako bardzo ciężkie przewinienia, a poronienie czy przerywanie ciąży w jakimkolwiek okresie, utożsamia z zabójstwem niewinnego człowieka. Małżonka daje Ojczyźnie nowego obywatela, a Kościołowi nowego członka, dlatego winna ufać miłosierdziu Bożemu oraz kochać Stwórcę i swój naród, co zwykle ułatwia poród i szczęśliwe rozwiązanie.

Miłość dzieci jest naturalnym obowiązkiem rodziców. Opatrzność miłosierna składa w ręce rodziców nowego człowieka, przeznaczając go do Królestwa Bożego. O tym celu ostatecznym winni oni przede wszystkim pamiętać i po urodzeniu dziecka jak najprędzej je ochrzcić.

Ksiądz M. Sopoćko uważał, że autorytet, czyli sprawowanie władzy rodzicielskiej w rodzinie, nie może powodować zahamowania wolnej woli dziecka, skłonnego do samowoli i wymagającego autorytatywnego kierownictwa. Ważną sprawą jest sposób sprawowania władzy rodzicielskiej. Autorytet rodziców nie może opierać się na sile fizycznej. Ważną rzeczą jest równowaga wewnętrzna, czyli panowanie nad sobą rodziców. Aby rozkazywać i imponować dziecku, trzeba wpierw poznać je i liczyć się z jego psychiką. Nie można też schematyzować dzieci, lecz uwzględniać ich indywidualność. Dziecko winno być przez rodziców szanowane, by nie niweczyć słabej woli dziecka brutalnością i przymusem. Dziecko jest całą ludzkością w kwiecie, a czynnikiem, pobu­dzającym jego rozkwit, jest miłość, jaką trzeba darzyć dzieci i przywiązywać ich do siebie. Kochać to przede wszystkim wyjść z samego siebie i udzielać się innym, to żyć z dziećmi i dla dzieci. Bez miłości władza będzie tylko objawem siły brutalnej, która uniemożliwi i zachowanie autorytetu.

Ksiądz M. Sopoćko uważał, że wykonywanie władzy rodzicielskiej winno być stanowcze i silne. Stanowczość winna być raczej powolną niż nieugiętą, ludzką niż brutalną, współczującą, która zdaje sprawę z tego, co się dzieje w sercu i umyśle dziecka. Źle zastosowane ustępstwo może być zgubne dla autorytetu, ale zastosowane w porę, odpowiada prawdziwej jego istocie.

Narażony na szwank autorytet rodzicielski może i musi uciekać się do kary, jako do ostatecznego środka. Ale są pewne warunki stosowania kar. Karę należy stosować do winy. Ważniejszą jest rzeczą ograniczenie kar i nadanie im znaczenia moralnego przez skierowanie woli dziecka na drogę obowiązku i prawa. Należy nawet w stosowaniu kary kierować się pobudką miłości, o której dzieci wątpić nie powinny. Karanie winno być dostosowane do wieku i usposobienia. Przede wszystkim nie wolno karać dzieci w gniewie, ani strofować z przesadną ostrością, lecz z miłością i łaskawością, chociaż zarazem ze stałością i wyrozumiałością.

Wychowanie ma zmierzać nie tyle ku temu, by dziecko nie czyniło złych rzeczy, ile raczej ku temu, by czyniło dobrze. Dlatego rodzice mają być dzieciom doradcami i ustawicznym przykładem. Ponieważ władza nad dziećmi spoczywa w ręku ojca i matki, dlatego oboje, dla podtrzymania autorytetu, muszą bardzo się troszczyć, by działać zgodnie i jednolicie bez pomniejszania powagi jednego i drugiego. Jeżeli chodzi o wyniki, do których zmierzać powinno wychowanie w rodzinie, to rodzice powinni mieć na względzie ducha dobra, posłuszeństwo dzieci i karność ich, poczucie w nich szacunku dla rodziców, poczucie odpowiedzialności za swe czyny, ducha inicjatywy i ustawiczny postęp ku lepszemu.

Gdy idzie o wychowanie duchowe, to — według naszego Autora — obejmuje ono nauczanie, rozwój życia religijnego, wdrażanie do cnoty i dobry przykład. W odpowiednim czasie rodzice mają nauczyć swe dzieci pacierza i tych prawd, których znajomość jest konieczna do zbawienia i życia chrześcijańskiego. Jeszcze w okresie przedszkolnym rodzice winni przygotowywać i zaprawiać swe dzieci do życia religijnego. Rodzice mają pilnie czuwać nad dziećmi uczęszczającymi do szkoły, porozumiewać się z nauczycielami.

Co do wyboru zawodu przez dzieci, rodzice winni być roztropnymi doradcami, nie zmuszając ich do niczego wbrew zdolnościom i chęciom.

Warto też podkreślić, że ks. M. Sopoćko za bardzo ważną sprawę uważał wspólną modlitwę rodzinną, systematyczne uczestnictwo we Mszy Świętej, przystępowanie regularne do sakramentów św. oraz czerpanie z najważniejszego wzoru, jakim jest Święta Rodzina z Nazaretu.

opr. aw/aw