Czytelnictwo dziecka

Czytelnictwo jest formą komunikacji kulturalnej opartej na treściach przekazywanych przez słowo drukowane, przede wszystkim przez książkę i czasopismo. Czytelnictwo dzieci i młodzieży odgrywa niezmiernie ważną rolę zarówno w ich rozwoju, jak i w procesie systematycznego kształcenia i wychowania. Proces czytania rozbudowuje w nich zakres osobistych doświadczeń, pobudza wyobraźnię, wywołuje emocje. Specyfiką czytelnictwa dzieci jest: szybka zmienność zainteresowań czytelniczych wynikająca z rozwoju psychicznego dziecka, dwutorowość czytelnictwa: procesy szkolne i zainteresowania indywidualne niezwiązane z nauką szkolną.

Inwazja reklamy, operującej znakiem plastycznym, barwą i efektownym skrótem językowym oraz większa dostępność nowoczesnych elektronicznych przekaźników informacji, takich jak: telewizja satelitarna i kablowa, technika wideo, komputer i wreszcie Internet powodują, że kultura współczesna zmienia swoje oblicze. Przestaje być „kulturą pisma” (a wiec także i książki), staje się znakowa, symboliczna. Ma ona szczególny wpływ na dzieci.

Ostatnio coraz większym problemem są tzw. nieczytelnicy, czyli dzieci, które z różnych powodów nie chcą lub nie lubią czytać. Wśród nieczytelników są tacy, którzy nie czytają, bo w ich środowisku nikt tego nie robi lub lektura kojarzy im się ze szkolnym obowiązkiem, trudno więc mówić o przyjemności. Dla takich dzieci książka pozostanie przedmiotem, najogólniej rzecz biorąc obcym. Co więcej, te właśnie dzieci napotykają najczęściej na trudności w opanowaniu sztuki czytania i wskutek tego nabierają niechęci i uprzedzeń do lektury.

Kształtowanie kultury czytelniczej rozpoczynają rodzice od rozbudzania w małych dzieciach zainteresowania książką i prasą im przeznaczoną, gromadzeniem własnych zbiorów w celu budzenia zamiłowania do obcowania z książką (oglądania, czytania, słuchania), do szukania w książce i innego rodzaju dokumentach początkowo rozrywki, potem pomocy w nauce, wskazówek życiowych. Ważne zatem wydaje się być zaplecze kulturalne, z którego dzieci i młodzież wychodzą, i przede wszystkim znaczenie, jakie przypisuje się książce i prasie w domu rodzinnym.

Ważne jest umiejętne kierowanie procesem czytelniczym, dokonywanie trafnych wyborów, według upodobań i zainteresowań czytelniczych dziecka. Wymaga to wielu starań ze strony rodziców, ale efektem tej pracy jest to, że pozytywne „uczucia” dziecka do książki pozostają na zawsze.

Kształtowanie kultury czytelniczej rozpoczyna się w przedpiśmiennym okresie życia dziecka. Początkowo dziecko bawi się kartkami, przejawia zainteresowanie książką jako przedmiotem materialnym — nosi ze sobą, przerzuca kartki, zamyka i otwiera książeczkę, która mu służy jako narzędzie zabawy manipulacyjnej.

W miarę dorastania, zdobywania estetycznych doświadczeń przez słuchanie, gdy dorośli mówią do niego wierszem, prozą, opowiadają mu wymyślone i prawdziwe historie, śpiewają kołysanki, przez oglądanie rysunków, opowiadanie o ilustracjach i wreszcie czytanie książek, pojawia się i rośnie w dziecku świadomość specyficznej funkcji słowa w literaturze.

Rodzina daje początek kulturze czytelniczej swemu dziecku poprzez czytanie baśni. Baśń jest typem literatury wyobrażeniowej, ćwiczy fantazję dziecka, budzi niezmiernie żywe i wyraziste wyobrażenia postaci, ich wyglądu, postępowania i przeżyć. Zawarte w książce ilustracje ułatwiają zrozumienie treści, mają wpływ na wychowanie estetyczne dziecka. Jeśli dziecko ma jakieś szczególne zainteresowania i stara się je pogłębiać, to należy kupować książki także z tej dziedziny.

Ogromną rolę obok rodziców odgrywa tu również rodzeństwo oraz grupa rówieśnicza. Dziecko łatwo zaprzyjaźnia się z książką, gdy starsza siostra, brat albo najbliżsi koledzy czytają, wymieniają wzajemnie książki, dyskutują o nich lub kupują komuś w prezencie albo sobie na własność.

Kontakt z książką jest dla dziecka trudny i pomoc dorosłego jest w początkowej fazie niezbędna. Rodzice przyzwyczajają dzieci do „łatwiejszych” mediów. Niestety wypełniają one codzienność, choć absolutnie nie wystarczają do wszechstronnego rozwoju. Nie pozwalają, tak jak książka, na stopniowe oswajanie się z treścią, ponowne jej odczytywanie oraz kształtowanie wyobraźni. Warto więc, by rodzice proponowali różne sposoby spędzania czasu, różne rodzaje zajęć, nie zaniedbując jednakże poznania świata pisanego. Rodzice powinni nieustannie pamiętać, że książka jest znakomitym narzędziem oddziaływania wychowawczego, gdyż wzbogaca wiedzę młodego człowieka o otaczającym go świecie, wpływa na rozwój jego zainteresowań, może utrwalać rodzące się zainteresowania oraz kształtuje określone podstawy.

opr. aw/aw