Dwanaście kroków AA a profesjonalna terapia uzależnień

image: www.sxc.hu

Wstęp

Analizując program Dwunastu Kroków oraz uczestnicząc w otwartych mitingach Anonimowych Alkoholików, postawiłam sobie pytanie o to, czy spotkania w ramach grup AA mogą być traktowane jako jedna z form terapii uzależnień? Ważne wydało mi się także drugie pytanie, a mianowicie czy ktoś, kto od wielu lat trzeźwieje w oparciu o program Dwunastu Kroków, może tym samym zyskać kwalifikacje profesjonalnego terapeuty uzależnień i pracować na przykład jako etatowy pracownik państwowego ośrodka terapeutycznego? Niniejszy esej jest próbą odpowiedzi na pytanie o relację między programem AA a terapią uzależnień w oparciu o analizę Dwunastu Kroków i Dwunastu Tradycji, a także w oparciu o moje rozmowy z tymi członkami grup AA, którzy odbyli profesjonalną terapię uzależnień.

1. AA to ruch samopomocy

Analiza Dwunastu Tradycji oraz oficjalnego komentarza autoryzowanego przez Konferencję Ogólną AA nie pozostawia żadnej wątpliwości co do tego, że wspólnoty alkoholików trzeźwiejących metodą Dwunastu Kroków nie można traktować jako jednej z form psychoterapii. Ludzie, którzy spotykają się na mitingach AA po to, by uwolnić się z choroby alkoholowej, ani nie uczestniczą w psychoterapii, ani sami nie stają się zawodowymi terapeutami. Jeśli ktoś z nich chciałby zawodowo – a w konsekwencji także zarobkowo – pracować jako profesjonalny terapeuta uzależnień, nie może tego mieszać z uczestnictwem w AA. Ktoś taki w żadnym przypadku nie ma prawa reklamować się jako terapeuta związany z AA, ani jako terapeuta pracujący metodą AA. Nie wolno mu w pracy zawodowego terapeuty powoływać się na jego uczestnictwo w mitingach AA, ani na program AA. Wprawdzie Dwunasty Krok zobowiązuje członków grup AA do tego, by przebudzeni duchowo w rezultacie pracy nad sobą metodą Dwunastu Kroków, starali się nieść pomoc i nadzieję innym alkoholikom, to jednak za realizację Dwunastego Kroku „nikt nigdy nie powinien otrzymywać pieniędzy”.¹

Procesu trzeźwienia w ramach spotkań grup AA nie można utożsamiać z terapią uzależnień także dlatego, że w AA każdy z uczestników jest jedynym odpowiedzialnym za własne trzeźwienie i że nie otrzymuje tam pomocy ze strony profesjonalnego terapeuty. Funkcji terapeuty w żadnym stopniu nie pełni ani nie zastępuje tak zwany sponsor. To bardzo popularna forma wzajemnego pomagania w grupach AA na terenie Stanów Zjednoczonych. W Polsce tego typu sponsoring dopiero zaczyna się upowszechniać i nie jest jeszcze częstą praktyką. Sponsor nie jest jednak terapeutą dla trzeźwiejącego alkoholika, a jedynie dyskretnym obserwatorem i życzliwym towarzyszem drogi do trzeźwości.²

2. Wykorzystywanie programu AA w terapii uzależnień

Programu Dwunastu Kroków nie należy zatem traktować jako jednej z form terapii. Grupy AA są zupełnie niezależne od wszelkich profesjonalnych modeli terapeutycznych. Nie wypowiadają się na temat skuteczności tychże modeli ani nie wydają swoich opinii na temat ich skuteczności. Terapia uzależnień to zupełnie inna forma trzeźwienia niż ruch samopomocy, jakim jest AA. Po pierwsze, udział w profesjonalnej terapii uzależnień wymaga spełnienia określonych warunków wstępnych (m.in. posiadanie skierowania z poradni przeciwalkoholowej i pomyślne przejście rozmowy kwalifikacyjnej). Po drugie, pacjent ma obowiązek podporządkować się wskazaniom terapeuty. Po trzecie, profesjonalna terapia odbywa się zwykle w zamkniętym ośrodku, czyli wyrywa pacjenta ze środowiska, w którym żyje on na co dzień. Po czwarte, terapia skupia się głównie na rozmontowywaniu mechanizmów choroby alkoholowej, a w znacznie mniejszym stopniu uczy dojrzalszego niż dotąd radzenia sobie z życiem. Po piąte, terapia nie tworzy wspólnoty osób, gdyż po jej zakończeniu każdy z uczestników powraca do innego środowiska.

Program AA nie jest zatem ani jedną z form psychoterapii, ani nie jest zależny od jakiegokolwiek profesjonalnego modelu terapii uzależnień. Spotykamy się natomiast dosyć często z zależnością odwrotną: obecnie coraz więcej profesjonalnych modeli terapii uzależnień odwołuje się do programu Dwunastu Kroków AA. Dla przykładu, do tego programu odwołuje się wprost amerykański program "Minnesota", a w Polsce - program terapeutyczny dra med. B. Woronowicza, realizowany w Warszawie, w ramach Ośrodka Terapii Uzależnień przy ul. Sobieskiego.³ 27 maja 1980 roku, na terenie tegoż Ośrodka (wówczas jeszcze funkcjonującego pod nazwą oddziału odwykowego) odbył się pierwszy w Warszawie mityng Wspólnoty Anonimowych Alkoholików i powstała czwarta(!) w Polsce grupa Anonimowych Alkoholików "Odrodzenie". Obecnie w ramach OTU w Warszawie obowiązkowe jest dla wszystkich pacjentów uczestniczenie w spotkaniach grup Anonimowych Alkoholików. Odbywają się one raz tygodniowo na terenie Ośrodka (grupa "Odrodzenie"), dwa razy poza Ośrodkiem, a raz w tygodniu uczestnicy terapii organizują swój własny mityng AA.

Zakończenie

Trzeźwienie metodą Dwunastu Kroków w ramach grup AA nie jest terapią w rozumieniu zasad profesjonalnej terapii uzależnień. Nikt w AA nie pełni roli profesjonalisty w tej dziedzinie. Jest to jednak program tak skuteczny, że jego elementy wykorzystywane są obecnie niemal w każdym modelu profesjonalnej terapii uzależnień, a uczestniczenie w mitingach AA stanowi integralny i obowiązkowy element terapii.

W oparciu o moje rozmowy z ludźmi uzależnionym, którzy mają już kilkanaście lub więcej lat abstynencji, dochodzę do przekonania, że sama terapia nie jest wystarczającą formą pomocy w osiągnięciu trwałego wyzwolenie się z choroby alkoholowej. Optymalną drogą trzeźwienia wydaje się przebycie profesjonalnej terapii uzależnień, połączone z uczestniczeniem aż do śmierci w spotkaniach AA. Zwykle jednak wystarczy regularne (przynajmniej raz w tygodniu) uczestniczenie w mitingach AA bez odbycia profesjonalnej terapii. Z moich rozmów z trzeźwiejącymi alkoholikami wynika, że w ten właśnie sposób zachowuje abstynencję zdecydowana większość trzeźwiejących alkoholików w Polsce.

Przypisy:

opr. mg/mg