Charakter optymistyczny

Suzanne C. Segerstrom

JAK PRZEŁAMAĆ PRAWO MURPHY`EGO

Jak pesymiści mogą osiągnąć to, co realizują optymiści

ISBN: 978-83-7505-346-3

wyd.: WAM 2009

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Charakter optymistyczny

Jeżeli dziennikarz zadałby ci pytanie, czy jesteś optymistą, co byś odpowiedział? Pomijając problem wagi łazienkowej (która zawsze pokazuje za dużo), pytanie mogłoby się okazać trudne, ponieważ ludzie różnie definiują optymizm. Na przykład tak, jak jeden z moich przyjaciół z Nowego Orleanu, dla którego optymizm oznacza poczucie szczęścia, gdy dla innych jest to ogólne pozytywne nastawienie do życia lub patrzenie w przyszłość z nadzieją. Z kolei psychologowie dysponują ściślejszą definicją słowa optymizm, która odnosi się wyłącznie do przekonań, a nie do emocji. Osoby zajmujące się badaniem podatności na ryzyko (czy prawdopodobieństwo, że będziesz mieć wypadek samochodowy jest mniejsze, czy większe od przeciętnej?) mówią o błędzie nadmiernego optymizmu. Osoby zajmujące się badaniem zależności przyczynowo-skutkowych (co spowodowało wypadek?) mówią o atrybucjach optymistycznych i pesymistycznych. Wreszcie osoby zajmujące się badaniem osobowości mówią o optymizmie dyspozycyjnym.

W niniejszej książce będziemy rozumieć optymizm zgodnie z ostatnim z wymienionych podejść, to znaczy jako cechę osobowości.

Oczywiście, każdy ma jakąś osobowość, ale po czym poznać swoją osobowość — czy jest się optymistą? Jeżeli byłeś na przyjęciu w zeszły piątek wieczorem, czy oznacza to, że masz osobowość towarzyską? A jeżeli w zeszły piątek wieczorem sprzątałeś szafki, czy masz osobowość obsesyjno-kompulsyjną? Jeżeli w zeszły piątek wieczorem wdałeś się w bójkę, czy masz osobowość agresywną? Większość ludzi odpowiedziałaby przecząco, ponieważ pojęcie osobowości wskazuje na więcej niż to, w jaki sposób spędzisz jedną noc. Po pierwsze, osobowość musi wypływać z wnętrza osoby. Jeżeli nie cierpisz imprez, ale w zeszły piątek byłeś na jednej, ponieważ ktoś cię do tego przymusił, twoje zachowanie nie jest wyrazem twojej osobowości. Po drugie, osobowość zakłada ustalony wzorzec zachowania, a nie pojedynczy przypadek. Może zazwyczaj jesteś flejtuchem, ale posprzątałeś szafki, ponieważ w sobotę miała cię odwiedzić matka. Takiego zachowania nie nazwalibyśmy przejawem osobowości. Jeżeli jednak sprzątasz szafki trzy razy dziennie, pojawia się myśl o osobowości obsesyjno-kompulsyjnej. Po trzecie, osobowość zakłada podobieństwo zachowania w różnych sytuacjach. Jeżeli wdajesz się w bójki w barach, pokazujesz kierowcom nieprzyzwoite gesty i przeklinasz, kopiesz kota i pokłóciłeś się z szefem, większość osób zgodzi się, że masz osobowość agresywną.

Co oznacza mieć osobowość optymistyczną? Po pierwsze, oznacza to posiadanie pozytywnych przekonań na temat tego, co wydarzy się w przyszłości. Psychologowie nazywają to „oczekiwaniem pozytywnych efektów”. Nie oznacza to jednak, że wystarczy skupić się na potencjalnych efektach bójki w barze w przyszły piątek wieczorem (Dokopię im!), żeby odznaczać się optymistyczną osobowością, ponieważ osobowość zakłada istnienie pewnego wzorca. Musisz prezentować optymistyczne przekonania w różnorodnych sytuacjach, czyli twoje „oczekiwanie pozytywnych efektów” musi być uogólnione na różne sfery życia. I wreszcie, aby zaliczyć przekonania optymistyczne do cech osobowości, muszą być one stabilne w czasie. Jeżeli jesteś optymistą dyspozycyjnym, prawie na pewno będziesz miał w piątek podobne uogólnione optymistyczne przekonania jak w poniedziałek. Przekonania te prawdopodobnie ulegną niewielkiej tylko zmianie w ciągu tygodni, miesięcy lub nawet lat.

W 10. rocznicę mojego pierwszego projektu badawczego dotyczącego optymizmu postanowiłam sprawdzić, na ile stabilną cechą jest optymizm „dyspozycyjny”. Skontaktowałam się z uczestnikami tamtego badania, żeby sprawdzić, jak zmienił się ich optymizm. Po uzyskaniu, jak dotąd, odpowiedzi od połowy osób badanych okazuje się, że stabilność tej cechy jest godna uwagi. Skala optymizmu użyta w badaniu cechowała się wysoką rzetelnością, natomiast statystyka mówi, na ile podobne będą wyniki dwóch badań, jeżeli osoba się nie zmieniła. W tym przypadku, jeżeli osoba badana wypełniała skalę optymizmu dwukrotnie, a jej poziom optymizmu nie uległ zmianie, można się spodziewać, że wyniki będą się pokrywały w 72%. Wyniki uzyskane przez osoby badane przeze mnie w latach 1994 i 2005 pokryły się w 36%. Oznacza to, że w ciągu dekady została utrzymana połowa potencjalnej zgodności wyników.

Jeżeli jednak spojrzymy na dane w nieco inny sposób, jeżeli zdefiniujemy stabilność jako zmianę o 10% lub mniej na skali optymizmu, prawie 2/3 osób badanych miało stabilny poziom optymizmu. Jeżeli na studiach wynajmowałeś pokój z jedną z tych osób, które widzą przyszłość pełną osiągnięć i sukcesów, na 10-leciu dyplomu pewnie będzie podobnie. Jeżeli jednak miałeś pecha dzielić pokój z Kłapouchym, który widział przyszłość w ponurych barwach (w rozdziale 4 sprawdź, dlaczego miałeś pecha, trafiając na takiego współlokatora), nie zdziw się, jeżeli dekadę później nadal będzie przepowiadał zbliżające się fatum.

JESTEŚ POLLYANNĄ CZY KŁAPOUCHYM CZY JEDNYM I DRUGIM?

Biorąc pod uwagę trwałość optymizmu dyspozycyjnego, może ucieszyć cię wiadomość, że prawdopodobnie jesteś optymistą. Kiedy daję ludziom do wypełnienia kwestionariusze mierzące poziom optymizmu dyspozycyjnego, około 80% z nich można zakwalifikować jako osoby charakteryzujące się optymistyczną osobowością. W rzeczywistości bardzo niewiele osób jest pesymistami, a ja osobiście wśród 1700 kwestionariuszy widziałam tylko jeden wynik odpowiadający całkowitemu pesymizmowi; oznacza to, że ta osoba zdecydowanie zgadzała się ze wszystkimi pesymistycznymi stwierdzeniami (Nigdy nie przydarzy mi się nic dobrego? Oczywiście.) i zdecydowanie odrzucała wszystkie optymistyczne stwierdzenia (Zwykle spodziewam się najlepszego? Zdecydowanie nie.) Dla kontrastu, często spotykam się z wynikami, które odpowiadają całkowitemu optymizmowi, gdy badani zdecydowanie nie zgadzają się ze stwierdzeniami pesymistycznymi i zdecydowanie zgadzają się z optymistycznymi. Większość ludzi jest optymistami, różnią się tylko stopniem. Na wykresie poniżej widać, że optymiści zajmują największą część koła.

opr. aw/aw