Zarys historii

Zbigniew Igielski

SIKHIZM

ISBN: 978-83-7505-045-5

Copyright © Wydawnictwo WAM 2008

Zarys historii

Najważniejszą datą dla wszystkich sikhów jest data urodzin założyciela tej religii, od którego liczona jest sukcesja nauczycieli sikhijskich. Historyczne informacje o pierwszych nauczycielach są bardzo znikome, a wiedza na temat ich życia w znacznej części pochodzi z ustnych przekazów spisanych w późniejszym okresie¹. Poniżej ukażemy, jak sami sikhowie przedstawiają historię swojej religii².

2.1. Nauczyciele sikhijscy

Nanak³

Początki sikhizmu wyznacza data urodzin Nanaka, założyciela sikhizmu i jednocześnie pierwszego nauczyciela sikhijskiego. Trwają spory co do wyznaczenia dokładnej daty tego wydarzenia. Za najbardziej prawdopodobną uznaje się 15 kwietnia 1469 roku. Nanak urodził się w Indiach, w rodzinie wyznającej hinduizm, w pendżabskiej wsi Talwandi⁴ około 60 kilometrów od Lahore. Obecnie wioska ta nazywa się Nankana Sahib i znajduje się na terytorium Pakistanu. Tam pobierał pierwsze nauki. Już w młodości interesował się mistycyzmem, chętnie przebywał w towarzystwie uczonych hinduskich i muzułmańskich. W bardzo młodym wieku został wysłany przez rodziców do Sultanpuru, aby kontynuować naukę i jednocześnie podjąć pracę na dworze lokalnego władcy, Daulata Khana Lodhiego⁵. Podczas pobytu w tym mieście założył rodzinę. Jak mówi legenda, w czasie porannych ablucji został porwany przez nurt rzeki przepływającej za murami miasta. Uznano go za zaginionego, jednak po trzech dniach Nanak powrócił i wyznał, że doznał mistycznego objawienia. Wydarzenie to ugruntowało jego przekonanie o powierzonej mu boskiej misji. Miał wtedy wypowiedzieć następujące słowa: „Nie ma hindusów ani muzułmanów, ścieżka, którą pójdę, jest ścieżką Boga”. Porzucił Sultanpur i wraz z oddanym towarzyszem, muzykiem Mardaną⁶, zaczął podróż po Indiach, a być może również poza ich granice, głosząc nową naukę, która legła u podstaw nowej religii.

Był to bardzo burzliwy okres w Indiach. Muzułmańscy najeźdźcy pustoszyli północną część kraju, niszczyli świątynie hinduskie i mordowali tych, którzy nie chcieli przyjąć islamu. Nanak był naocznym świadkiem okrutnych rzezi dokonywanych na mieszkańcach Pendżabu.

Najprawdopodobniej w roku 1520, po odbyciu wielu podróży, powrócił do Pendżabu i osiadł w wiosce Kartarpur nad brzegiem rzeki Rawi. Tam założył pierwszą gminę sikhijską. Otoczył się uczniami i głosił wszystkim swoją naukę. Gmina rozwijała się bardzo prężnie. Nanak komponował hymny, które z czasem stały się kanonem modlitw sikhijskich. Początkowo były one przekazywane wyłącznie w tradycji ustnej. Zostały spisane dopiero po 60 latach i stały się podstawą powstającej wówczas świętej księgi sikhizmu. Nanak zmarł 5 września 1539 roku.

Zgodnie uważa się, że poznanie religii oraz dialog międzyreligijny mają zasadnicze znaczenie dla naszych czasów. Jednak z tą powszechnie uznawaną potrzebą podejmowania powyższych kwestii nie zawsze idzie w parze dostępność podstawowych narzędzi, które byłyby adekwatne, wiarygodne i zrozumiałe.

Celem tej serii jest dostarczenie rzetelnej, podstawowej wiedzy na temat różnych religii, jak i przedstawienie zasadniczych elementów potrzebnych do konfrontacji poszczególnych tradycji religijnych z chrześcijaństwem. Przy tym ostatnim zabiegu nie kieruje nami żaden duch apologetyczny ani tym bardziej chęć ukazania hierarchii religii. Wynika on raczej z przekonania, że dla ułatwienia autentycznego spotkania między osobami, religiami i kulturami potrzebna jest także jasna świadomość wzajemnych różnic.

Teksty niniejszej serii mają charakter wprowadzenia, koncentrują się na początkach, księgach świętych, tradycji, praktykach, nauce, konfrontacji-dialogu z chrześcijaństwem, podając również podstawową bibliografię do dalszych studiów.

¹ Pierwszego nauczyciela sikhijskiego opisuje również wiele materiałów hagiograficznych, które zostaną przedstawione w następnym rozdziale.

² Do opracowania tego zarysu historii sikhizmu posłużyły mi przede wszystkim opisy znajdujące się w następujących pozycjach: Kartar Singh Duggal, Sikh Gurus, Their Lives and Teachings, UBSPD, Delhi 1998; Harbans Singh, Guru Nanak and Origins of the Sikh Faith, Punjabi University, Patiala, 1994; (w języku pendżabskim:) Sahib Singh, Gurbani te itihas bare [O słowach nauczycieli i historii], Singh Brothers, Amritsar 1986; (w języku hindi:) Jayaram Miśr, Guru Nanak Dev, Jivan aur darśan [Guru Nanak, życie i filozofia]. Poza tymi pozycjami bardzo pomocna była trzytomowa praca The Sikh Religion autorstwa oficera armii brytyjskiej, Arthura Max Macaulffe'a z roku 1909, napisana we współpracy z największymi teologami sikhijskimi tamtego okresu.

³ We wszystkich opisach nauczycieli sikhijskich w języku pendżabskim lub hindi przy imionach nauczycieli sikhijskich dodawane są „przydomki”: guru — „nauczyciel” oraz ji, dev lub sahib, śri, które są oznaką wysokiego szacunku.

⁴ Pełna nazwa tej wioski to: Rai Bhoi di Talwandi.

⁵ Daulat Khan Lodhi (zm. 1524 r.) — zarządca okręgu Lahore, znany ze swego zamiłowania do literatury i sztuki.

⁶ Mardana (1459-1634) — muzułmanin, pochodził z kasty mirami (mirami), która trudniła się grą na instrumentach muzycznych.

opr. ab/ab