Kraków w obrębie Plant, czyli Stare Miasto. Fortyfikacje miejskie

Fragmenty książki "Zwiedzamy Kraków w trzy dni"

Michał Rożek

ZWIEDZAMY KRAKÓW W TRZY DNI

ISBN: 978-83-7505-090-5

wyd.: WAM 2008

Kraków w obrębie Plant,
czyli Stare Miasto

Fortyfikacje miejskie

Mury obronne średniowiecznego Krakowa powstawały etapami, od schyłku XIII wieku; potem były wielokrotnie rozbudowywane i unowocześniane. Na fortyfikacje składał się po części podwójny mur i szeroka fosa wypełniona wodą. Miały one w XVIII stuleciu 7 bram i 47 baszt (w tym baszty bramne). W tym stanie, bardzo zaniedbane, dotrwały do początku XIX stulecia, kiedy to władze austriackie postanowiły zlikwidować obwarowania Krakowa. Akcję likwidacyjną przeprowadzono w czasach Księstwa Warszawskiego. Dzięki staraniom profesora UJ Feliksa Radwańskiego uratowano (1817) północną część fortyfikacji z Barbakanem, Bramą Floriańską i trzema basztami połączonymi kamiennym murem. Gdy zniesiono fortyfikacje, na miejscu murów i fos po splantowaniu terenu założono słynne krakowskie Planty, chlubę i ozdobę miasta. Powstały z inicjatywy Feliksa Radwańskiego przy walnym udziale Floriana Straszewskiego. Liczą blisko 3 kilometry długości i około 21 hektarów powierzchni, są piękną osobliwością Krakowa. Ich zieleń organicznie wiąże się z pomnikami, które w większości postawiono w ostatniej ćwierci XIX wieku. Planty są ulubionym miejscem przechadzek, spotkań, pozwalają skrócić drogę.

Do najciekawszych zabytków architektury obronnej należy Barbakan, do początku XX stulecia nazywany rondlem. Nazwa Barbakan pojawiła się po połowie XIX wieku. W średniowiecznej łacinie barbacana oznaczało zewnętrzny bastion ze strzelnicami. Nasz Barbakan to okrągła gotycka budowla zwieńczona siedmioma wieżyczkami, zbudowana w latach 1498—1499. Była najbardziej na północ wysuniętym elementem fortyfikacji. W razie potrzeby mogła być broniona ogniem broni palnej z murów usytuowanych przy Bramie Floriańskiej. Barbakan ostatni raz bronił Krakowa w czasie Konfederacji Barskiej, kiedy to — jak czytamy na tablicy umieszczonej od wschodu — pasamonik Marcin Oracewicz zastrzelił rosyjskiego oficera Panina. Ongiś Barbakan z Bramą Floriańską łączyła wąska szyja, zburzona w pierwszej połowie XIX wieku. Całość tego założenia otaczała fosa (o szerokości dochodzącej do 24 metrów). W sezonie turystycznym w Barbakanie odbywają się spektakle teatralne oraz turnieje rycerskie.