Kim jest kapłan

Czym prezbiterat różni się od diakonatu? Kto może przyjąć święcenia? Czego wymaga się od biskupów? Jaki jest sens celibatu? O tym w naszym tekście

Człowiek zostaje włączony na mocy sakramentu chrztu w Kościół, Ciało Chrystusa, staje się uczestnikiem kapłaństwa Chrystusa — najwyższego Kapłana. Ta ogromna godność bycia kapłanem realizuje się w konkrecie codziennego życia, zgodnie z indywidualnym powołaniem. Na drodze tego powołania potrzebujemy jednak ludzi, którzy będą sprawować Ofiarę Eucharystyczną. Dlatego też wybrane osoby ochrzczone przyjmują sakrament święceń. Stają się kapłanami urzędowymi, na służbie ludowi Bożemu. To kapłaństwo urzędowe — jak wyjaśnia Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK) — przyczynia się do rozwoju łaski chrztu wszystkich chrześcijan. „Jest ono jednym ze «środków», przez które Chrystus nieustannie buduje i prowadzi swój Kościół. Dlatego przekazuje się je przez osobny sakrament, a mianowicie sakrament święceń” — czytamy w KKK (1547).

Stopnie święceń

Sakrament święceń ma trzy stopnie. Większość kapłanów osiąga drugi stopień kapłaństwa — prezbiterat. Najważniejszym — trzecim stopniem jest biskupstwo. Tylko biskupi mają pełnię sakramentu święceń. Otrzymali ją podczas konsekracji biskupiej. Biskup konsekrator nałożył na nich ręce i odmówił specjalną modlitwę konsekracyjną. Dzięki temu przekazana została władza apostolska. Przekazuje się ją nieprzerwanie z jednego pokolenia biskupów na drugie. Gdyby w tym łańcuchu sukcesji cofnąć się do początku, doszlibyśmy do samego Chrystusa, który wybrał i powołał Dwunastu Apostołów oraz przekazał im misję pasterską w Kościele. Dlatego biskupi są następcami Apostołów, a wszyscy razem, zjednoczeni z papieżem, tworzą kolegium na wzór Dwunastu Apostołów.
Kodeks Prawa Kanonicznego (kan. 378) wyjaśnia, że od kandydatów na biskupów wymaga się m.in.: odznaczania się niezachwianą wiarą, dobrymi obyczajami, pobożnością, pasterską mądrością i roztropnością. Wymagana jest także dobra opinia, wiek co najmniej 35 lat, minimum 5 lat kapłaństwa, doktorat lub choćby licencjat z Pisma Świętego, teologii lub prawa kanonicznego, a przynajmniej prawdziwa biegłość w tych dyscyplinach.
Wśród biskupów pierwsze miejsce zajmuje następca św. Piotra — papież, biskup Rzymu. Jest on (i tylko on!) zwierzchnikiem innych biskupów, mianuje ich i powierza im określone diecezje. Biskupi mają władzę apostolską, na którą składają się: władza nauczania prawd wiary, władza udzielania sakramentów świętych i władza rządzenia Kościołem. Swoją władzę realizują w diecezjach, a symbolem tej władzy jest pastorał, wzorowany na kiju pasterskim.

Prezbiterzy i diakoni

Drugim stopniem sakramentu święceń jest prezbiterat. Ten stopień święceń mają znani nam wszystkim kapłani: proboszczowie, wikariusze, rezydenci i inni, którzy odprawiają Msze św., spowiadają i wykonują różnorodne zadania duszpasterskie. Są oni współpracownikami biskupów. Wykonują swoją posługę w diecezjach, w podległości biskupowi diecezjalnemu i w komunii z nim. Razem z biskupem tworzą jedno grono kapłańskie, tzw. prezbiterium. Całe prezbiterium można zobaczyć np. w Wielki Czwartek w katedrze na Mszy Krzyżma Świętego.
Najniższym stopniem święceń jest diakonat. Diakoni są święceni — jak to podkreślił Sobór Watykański II — „nie dla kapłaństwa, lecz dla posługi”. Nie odprawiają Mszy św., nie mogą też spowiadać. Asystują biskupom i prezbiterom w sprawowaniu Eucharystii, głoszą Słowo Boże, błogosławią małżeństwa i angażują się w wiele innych posług.
Święcenia są tak ważnym wydarzeniem dla lokalnego Kościoła, że odbywają się zwykle w katedrze podczas uroczystej Eucharystii. Święcenia wszystkich trzech stopni przebiegają w podobny sposób. Ich istotnym obrzędem jest włożenie rąk przez biskupa na głowę przyjmującego święcenia, a także specjalna modlitwa konsekracyjna, będąca prośbą do Boga o wylanie Ducha Świętego i udzielenie Jego darów.

Kapłaństwo tylko dla mężczyzn

Na kapłana może być wyświęcony tylko ochrzczony mężczyzna. Nie są możliwe święcenia kobiet. Dlaczego? Po prostu Kościół czuje się związany wyborem dokonanym przez samego Jezusa Chrystusa, który na Dwunastu Apostołów wybrał tylko mężczyzn. Potem analogicznie Apostołowie na swoich współpracowników i następców też wybierali tylko mężczyzn. I tak dzieje się do dzisiaj. Kościół wielokrotnie przypominał o tym, że tylko mężczyzna może być wyświęcony. Niektóre środowiska kwestionują tę regułę. Twierdzą np., że ma ona jedynie walor dyscyplinarny. Dlatego Jan Paweł II w liście apostolskim „Ordinatio sacerdotalis” z 1994 r. wyraźnie napisał, powołując się na swój urząd utwierdzania braci, że „Kościół nie ma żadnej władzy udzielania święceń kapłańskich kobietom oraz że orzeczenie to powinno być przez wszystkich wiernych Kościoła uznane za ostateczne”.
Do święceń „nikt nie ma «prawa» i nikt nie może przyznać sobie samemu tej posługi” — mówi KKK (por. 1578). Do kapłaństwa powołuje tylko Bóg. Samo pragnienie kapłaństwa jednak nie wystarczy. Trzeba następnie poddać to pragnienie do rozeznania przez Kościół, bo to ostatecznie na nim spoczywa odpowiedzialność i prawo wybierania kogoś do święceń. Rozeznawaniu powołania służy czas spędzony w seminarium duchownym. Tam kandydat weryfikuje swoje powołanie. Równocześnie przełożeni w imieniu Kościoła rozeznają, czy dana osoba zdolna jest do przyjęcia święceń. Zdarza się, że z różnych powodów kandydat nie jest dopuszczany do święceń. A bywa i tak, że sam rezygnuje z przystąpienia do nich.
Do święceń może być dopuszczony jedynie mężczyzna wystarczająco dojrzały, który ukończył co najmniej 25. rok życia, z zachowaniem minimum 6-miesięcznego odstępu czasu między diakonatem a prezbiteratem. Jeżeli więc ktoś został wyświęcony na diakona, święcenia prezbiteratu może przyjąć najwcześniej po pół roku. W polskiej praktyce zwykle przyjmuje je po roku.

Raz na zawsze

Sakrament święceń przyjmuje się raz na zawsze. Nie można go udzielać tylko na pewien czas, nie można też się go zrzec. Sakrament ten wyciska bowiem tzw. charakter sakramentalny, który jest nieusuwalny. Jeżeli więc ktoś ważnie przyjął święcenia, kapłanem pozostaje już na zawsze. Z określonych powodów kapłan może zostać zwolniony z obowiązków i funkcji wynikających ze święceń lub nawet otrzymać zakaz ich wykonywania.
Przyjmujących wszystkie trzy stopnie święceń (wyjątkiem są stali diakoni) obowiązuje celibat. Nie jest to dogmat, ale przemawia za nim wiele racji. Przede wszystkim Jezus Chrystus, do którego kapłan ma się szczególnie upodobnić, też żył w celibacie i poświęcił się całkowicie pracy apostolskiej. Również kapłan ma się całkowicie tej pracy poświęcić, a nie dzielić swój czas między wiernych a rodzinę. W dodatku życie w celibacie jest znakiem nowego życia w królestwie niebieskim, gdzie nie będzie już zawierania małżeństw.

opr. mg/mg