Kalemu ukraść niedobrze...

Uważamy się za uczciwych, ale... Gdy kasjerka wyda za dużo reszty, już niekoniecznie chcemy się przyznać. Praca na czarno? Czemu nie, przecież państwo i tak mnie okrada.

- Kiedyś w dużym sklepie budowlanym kasjerka nie nabiła nam jednej rzeczy za ok. 800 zł - opowiada pani Anna, która, jak przyznaje, zawsze uważała się za osobę uczciwą. - Jednak w tamtym momencie pomyślałam: super, choć jedna rzecz wyszła gratis przy tych wielkich wydatkach, jakie ponieśliśmy na remont mieszkania. Ale co chwila wracała natrętna myśl: to jednak nieuczciwe, powinnam oddać te pieniądze itp. Z drugiej strony od razu przychodziło usprawiedliwienie: przecież, patrząc na sklepowe ceny, to oni nas okradają, więc sprawiedliwości stało się zadość; oni nie zbiednieją, a dla mnie to sporo itp. Jednak chyba nie do końca te podszepty przyniosły efekt, bo, jak widać, minęło pięć lat, a ja wciąż czuję kaca moralnego - dodaje nie ze śmiechem, a nietęgą miną.

Niezależnie od statusu materialnego, wykształcenia, zajmowanej pozycji, prawie każdy ma w tej sferze coś na sumieniu. A przykłady można wyliczać w nieskończoność. Naszą finansową molarność co roku bada Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce. Choć wyniki pokazują, że jest całkiem nieźle, to jednak nie do końca mamy się z czego cieszyć.

Akceptowalne, choć nie do końca dobre

Podstawę parametrów badania od lat wyznacza pytanie, czy oddawanie długów to obowiązek moralny. Twierdząco odpowiada na nie większość badanych, jednak z roku na rok widać nieznaczną tendencję spadkową: „tak” mówiło w 2016 r. 97%, w 2017 r. 95%, a w 2018 i 2019 r. 94%. Wniosek? Jesteśmy jeszcze dość moralni, jednak kiedy spojrzymy, jakich odpowiedzi udzielono na konkretne pytania, z tą moralnością jest coraz gorzej.

Analiza przyzwoitości finansowej objęła kilka najpowszechniejszych aspektów naszej codzienności w tym obszarze. O ile posługiwanie się cudzym dowodem osobistym, by zaciągnąć zobowiązanie finansowe, raczej potępiamy (7% uznaje za dopuszczalne), to już 44% z nas akceptuje nieetyczne zachowania przy okazji zaciągania zobowiązań kredytowych, jak np. zatajanie informacji uniemożliwiającej jego wzięcie. W tej puli zachowań znajduje się przepisywaniu majątku na rodzinę, by uciec przed wierzycielami, płacenie gotówką bez rachunku, by uniknąć odprowadzania podatku VAT oraz praca na czarno, żeby nie ściągnięto długów czy alimentów z pensji. To także zawyżanie wartości poniesionych szkód, by uzyskać nienależne odszkodowanie, czy częsta zmiana rachunków bankowych uniemożliwiająca zajęcie środków przez komornika. Co ciekawe, na największy poziom społecznego przyzwolenia może liczyć zachowanie polegające na zaciąganiu kredytu bez dokładnego zapoznania się z warunkami jego spłaty.

Przykład idzie z góry?

Afery polityczne, gospodarcze, jakie - nie tylko w Polsce - co chwila poruszają opinię publiczną, zdaniem wielu są niejako przyzwoleniem na takie działania i w naszym życiu. Bo skoro władza może nas okradać, dlaczego my nie możemy nagiąć przepisów? Usprawiedliwieniem staje się dla nas również powszechne przeświadczenie o nieuczciwości firm rynku finansowego, czyli kredytodawców, pożyczkodawców, ubezpieczycieli, komorników, urzędów skarbowych. Wyniesienie z pracy materiałów biurowych, elementów z taśmy produkcyjnej, produktów z nadwyżek itp.? Przecież nikogo nie okradam - tłumaczą się osoby, które nie widza w tym nic złego. A Katechizm Kościoła Katolickiego wyraźnie mówi, że „są moralnie niegodziwe: spekulacja, która polega na sztucznym podwyższaniu ceny towarów w celu osiągnięcia korzyści ze szkodą dla drugiego człowieka; korupcja, przez którą wpływa się na zmianę postępowania tych, którzy powinni podejmować decyzje zgodnie z prawem; przywłaszczanie i korzystanie w celach prywatnych z własności przedsiębiorstwa; źle wykonane prace, przestępstwa podatkowe, fałszowanie czeków i rachunków, nadmierne wydatki, marnotrawstwo. Świadome wyrządzanie szkody własności prywatnej lub publicznej jest sprzeczne z prawem moralnym i domaga się odszkodowania” (KKK 2409).

Coraz młodsi, coraz swobodniejsi

Jak zauważają eksperci, niepokojące jest to, że akceptowanie nierzetelnych zachowań w obszarze finansowym w największym stopniu dotyczy osób młodych. Biorąc pod uwagę fakt, że to one zaciągają więcej zobowiązań, ponieważ dopiero wkraczają w samodzielne życie i mają więcej potrzeb, przyszłość nie rysuje się różowo. Potwierdzają to badania, bo uczciwość wobec kasjera, który wydał za dużo reszty, wykazują te osoby, które nigdy nie posiadały zobowiązań wobec instytucji finansowej (73,1%). Z kolei w przypadku osób, które zaciągnęły kredyt i mają problem z jego spłatą, ten odsetek wyraźnie spada do 55,4%.

Także rosnąca liczba niesolidnych dłużników nie napawa optymizmem, jakie wyniki badania będą za rok: w ciągu trzech lat (od marca 2016 r. do marca 2019 r.) liczba osób, które nie spłacają w terminie swoich zobowiązań, wzrosła o 30%, a kwota ich zaległości zwiększyła się o 67%.

JAG

NOT. JAG

Echo Katolickie 33/2019

opr. ab/ab