Liturgia ambrozjańska

W liturgii Kościoła ma miejsce oddawanie czci (kultu) Bogu Ojcu przez Jezusa Chrystusa w Duchu Świętym i jednocześnie dokonuje się nasze uświęcenie. Na liturgię składają się: Msza Święta, sakramenty, sakramentalia, Liturgia Godzin i obchód roku liturgicznego. W miesięczniku „Czas Miłosierdzia” i „W służbie Miłosierdzia” przedstawiliśmy liturgię naszego obrządku łacińskiego, mianowicie Mszę Świętą, sakramenty, sakramentalia, Liturgię Godzin, okresy roku liturgicznego i większość uroczystości oraz świąt.

W Kościele katolickim zachodnim oprócz obrządku liturgicznego łacińskiego (rzymskiego) można wyróżnić liturgię afrykańską, ambrozjańską, galijską, hiszpańską (mozarabską, zwaną też wizygocką) i celtycką. Chciałbym pokrótce drogim Czytelnikom te liturgie zaprezentować.

Liturgia ambrozjańska związana jest z Mediolanem. Łączy się ją z osobą biskupa Mediolanu św. Ambrożego (+397). Liturgia ta wywodzi się z liturgii wschodniej i liturgii rzymskiej. Miały na nią wpływ inne liturgie, jak: galijska, wizygocka, celtycka.

Po Soborze Watykańskim II zaczęto od roku 1976 wydawać ambrozjańskie księgi liturgiczne dostosowane do wymogów soborowej odnowy liturgicznej. W roku 1981 ukazało się wzorcowe wydanie Mszału w języku łacińskim ( z tego wzorcowego wydania tłumaczy się na język włoski), będzie też opublikowana odnowiona Liturgia Godzin (B. Nadolski).

Rok kościelny, jak w naszym łacińskim obrządku rozpoczyna się Adwentem. Jednakże Adwent w liturgii ambrozjańskiej rozpoczyna się wcześniej, mianowicie w niedzielę po 12 listopada i ma sześć niedziel. Adwent ma charakter Maryjny. Ostatnia szósta niedziela nosi nazwę uroczystości Bożej Rodzicielki zawsze Dziewicy Maryi. Tak jak u nas czas od 17 do 24 grudnia jest poświęcony bezpośredniemu przygotowaniu na obchód pamiątki pierwszego przyjścia na świat Syna Bożego. Ostatni tydzień Adwentu ma charakter pokutny.

Okres Bożego Narodzenia kończy się w niedzielę po 6 stycznia. W czwartą niedzielę stycznia obchodzi się święto Świętej Rodziny.

Wielki Post rozpoczyna się I Nieszporami, nie ma w tej tradycji liturgicznej Środy Popielcowej. Posypanie głów popiołem odbywa się w poniedziałek po pierwszej niedzieli Wielkiego Postu. Wielki Post ma sześć niedziel, które mają swoje nazwy: Samarytanki, Abrahama, niewidomego od urodzenia, Łazarza i palmowa. W piątki Wielkiego Postu nie celebruje się Mszy Świętej, a wierni i duchowieństwo mogą przyjąć Komunię Świętą. Soboty są uważane jako dni świąteczne i nie obowiązuje wtedy post.

Wielki Tydzień nosi nazwę: autentyczny albo święty. W Wielki Czwartek przenosi się Najświętszy Sakrament do Bożego Grobu, gdzie przebywa do rezurekcji. Szczególnie uroczyście obchodzi się okres wielkanocny.

Uroczystość Chrystusa Króla Wszechświata obchodzi się dwa tygodnie wcześniej niż to jest w Kalendarzu rzymskim. Oczywiście są uroczystości takie, jak: Objawienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego, Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny i wiele obchodów lokalnych (B. Nadolski, M. Kunzler, S. Zdanowicz).

Msza Święta ambrozjańska w dużej mierze zbliżona jest do naszej, rzymskiej. Formularz mszalny zawiera: śpiew na wejście, kolektę, śpiew po Ewangelii, modlitwę na zakończenie liturgii słowa, modlitwę nad darami, prefację niemalże zawsze własną, śpiew podczas łamania chleba, śpiew podczas Komunii Świętej i modlitwę po Komunii Świętej.

Obecnie Lekcjonarz jest dostosowany do rzymskiego i w niedziele są trzy czytania według znanego nam cyklu ABC.

Nowy Mszał zawiera sześć modlitw eucharystycznych: I — to dawna modlitwa ambrozjańska ( w niej wymieniani są święci, np. św. Jan Apostoł, Andrzej Apostoł, Eufemia, Justyna, Sabina, Tekla, Pelagia, Katarzyna), II, III i IV — jak w liturgii rzymskiej, V jest poświęcona tematyce Eucharystii i kapłaństwa (stosuje się ją również w Wielki Czwartek), VI przewidziana została na Wigilię Paschalną. Można tę ostatnią modlitwę eucharystyczną stosować podczas sprawowania sakramentów inicjacji chrześcijańskiej.

Liturgia mszalna ambrozjańska, mimo wielkiego procesu romanizacji, zachowała pewne specyficzne cechy. Mianowicie w Mszy Świętej ambrozjańskiej występuje dwukrotne przekazanie znaku pokoju: podczas przygotowania darów i przed Komunią Świętą; ucałowanie Ewangelii dokonuje się w milczeniu, podobnie obmycie rąk (jest ono dowolne), w ciszy oczyszcza się kielich i łączy się konsekrowane postacie. Łączenie eucharystycznych postaci chleba i wina ma miejsce po zakończeniu modlitwy eucharystycznej przed Ojcze nasz. Wyznanie wiary odmawia się po przygotowaniu darów. Na zakończenie Mszy Świętej kapłan wypowiada „Pan z wami”, a wierni trzykrotnie mówią: „Kyrie, eleison”. Następuje błogosławieństwo i rozesłanie: „Idźcie w pokoju”, wierni odpowiadają: „W imię Chrystusa” (B. Nadolski). Wzorem liturgii rzymskiej sprzed Soboru Watykańskiego po rozesłaniu kapłan odmawia modlitwę dla uczczenia Trójcy Świętej oraz prolog z Ewangelii według św. Jana uważany jako forma błogosławieństwa (S. Zdanowicz).

opr. aw/aw