Recenzja - Wprowadzenie do liturgii

Recenzja ksiązki ks. Bogusława Nadolskiego TCHr

W grudniu ubiegłego roku minęło 40 lat od ogłoszenia przez Sobór Watykański II Konstytucji o liturgii, która wyznaczyła kierunek reformy i odnowy nie tylko świętych obrzędów, ale także przyczyniła się do ożywienia religijnego tak pojedynczych wiernych, jak całych wspólnot kościelnych. W tym czasie, także w języku polskim, ukazało się wiele cennych opracowań dotyczących istoty liturgii i jej znaczenia w posłannictwie i życiu Kościoła oraz bardziej szczegółowych związanych z celebracją sakramentów świętych, roku liturgicznego i Liturgii Godzin. Znany i ceniony autor m. in. czterotomowego akademickiego podręcznika „Liturgika”, ks. profesor Bogusław Nadolski opracował i opublikował obecnie w Wydawnictwie WAM, w ramach serii „Myśl teologiczna” ważny tom pt. „Wprowadzenie do liturgii” (Kraków 2004 ss. 370). Dzieło ks. B. Nadolskiego traktuje o podstawowych zagadnieniach, których poznanie i zrozumienie jest warunkiem świadomego, czynnego i owocnego uczestnictwa w liturgii Kościoła. Jego dokładne przestudiowanie w duchu wiary pozwoli czytelnikowi wejść w misterium świętej liturgii, dostrzegać w niej i przeżywać spotkanie z Bogiem we wspólnocie Kościoła, które przyczynia się do jego uświęcenia przez kontakt ze słowem Bożym i przyjmowanie sakramentów świętych. Liturgia bowiem nie jest zwykłym zbiorem obrzędów czy rytuałów, na podobieństwo rytuałów świeckich, ale przez słowo i święte znaki uobecnia w Kościele zbawienie dokonane przez Chrystusa. W liturgii Chrystus razem ze swoim Kościołem wielbi Ojca (kult) i przez sakramenty (i sakramentalnia) uświęca swoich wiernych we wszystkich sytuacjach ich życia. Czytelnik dzięki uważnej lekturze „Wprowadzenia do liturgii” odkryje w liturgii jako „czynności świętej” obecność Chrystusa Odkupiciela człowieka, który wszystkich pragnie doprowadzić do swego Ojca. Jak wskazuje na to sam tytuł książki zawiera ona prezentację i teologiczne wyjaśnienie podstawowych pojęć i problemów związanych z liturgią, jej celebracją i uczestnictwem w niej. Czytelnik będzie mógł najpierw zapoznać się ze znaczeniem i rozwojem samego pojęcia „liturgia” oraz obecnym jego rozumieniem jako dziełem całej Trójcy Świętej. Misterium chrześcijańskie głoszone przez Kościół, które jest przedmiotem wiary (por. I. część KKK) uobecnia się w liturgii, przez słowa i święte znaki (por. II. część KKK). Dzięki celebracji tego misterium w liturgii, w której jest obecny i działa Chrystus, wierzący wchodzą w życiowy kontakt ze zbawiającym Bogiem. To spotkanie i dialog z Bogiem dokonuje się w liturgii przez słowa, znaki i symbole, wśród których szczególne miejsce zajmują sakramenty święte sprawowane w zgromadzeniu liturgicznym. W nim wszyscy są „liturgami”, chociaż każdy inaczej, jedni na mocy sakramentu święceń, inni z tytułu uczestnictwa w kapłaństwie wspólnym, ze chrztu i bierzmowania. Autor omawiając tę problematykę wyjaśnia, na czym polega celebracja liturgii, jakie są jej elementy i główne postawy w liturgii, czego wymaga od wiernych uczestnictwo w niej, oraz czym powinno się ono charakteryzować. Autor omawia także ważne zagadnienie, jakim jest relacja liturgii do nabożeństw, które są wyrazem pobożności ludowej. Bynajmniej nie deprecjonuje tej formy wyrazu wiary, lecz wskazuje na jej teologiczne znaczenie oraz związek z liturgia, której są one dopełnieniem. Na szczególne podkreślenie zasługują rozważania Autora dotyczące związków liturgii z kulturą i wpływu liturgii na kształtowanie dojrzałej osobowości chrześcijanina oraz całe życie społeczne. Ponieważ uczestnictwo w liturgii jest wyrazem wiary i miłości Boga przyczynia się ono także do rozwoju życia duchowego chrześcijanina. Dlatego istnieje ścisły związek między liturgią i duchowością chrześcijańska.

W omawianym dziele czytelnik znajdzie także odpowiedzi na pytania, jakie miejsce zajmuje liturgika, czyli nauka o liturgii wśród nauk teologicznych oraz jaki jest związek liturgii z teologią. Liturgia jest dla teologii jednym z ważnych źródeł, obok Objawienia i Tradycji Kościoła. Z liturgii można poznać wiarę Kościoła, ale także Kościół wyraża swoja wiarę w liturgii. W końcowym rozdziale „Wprowadzenia do liturgii” Autor omawia liturgikę, którą zalicza do głównych dyscyplin teologicznych. Podaje jej określenie, metody badań stosowane w liturgice i jej dziedziny, do których zalicza: liturgikę historyczną, systematyczną i krytyczną. Krótko prezentuje także początki i rozwój nauk liturgicznych, problem języka liturgicznego (język łaciński i języki współczesne) i źródła liturgiczne. Do źródeł liturgicznych zalicza najstarsze teksty tradycji liturgicznej Kościoła, dzieła Ojców Kościoła i pisarzy kościelnych oraz księgi liturgiczne (dawne i aktualne) nie tylko Kościoła zachodniego, ale także licznych Kościołów wschodnich.

Tytuły leksykonów, podręczników liturgiki Kościoła łacińskiego, Kościołów wschodnich i reformowanych oraz wykaz najważniejszych czasopism liturgicznych kończy obszerne dzieło ks. B. Nadolskiego. Ze względu na jego charakter podręcznikowy przeznaczone jest ono głównie dla studentów teologii, którzy znajdą w nim nie tylko kompetentnie i wyczerpująco omówione zagadnienia z dziedziny liturgiki, ale także najważniejszą bibliografię podaną przy każdym z nich. Mimo czasami trudnego języka, po książkę „Wprowadzenie do liturgii” mogą sięgać także ci wszyscy, którzy pragną lepiej poznać i zrozumieć liturgię Kościoła w jej warstwie obrzędowej i treściowej, aby stała się ona dla każdego uczestnika „źródłem i szczytem” całego życia chrześcijańskiego.