Symbolika (XII)

Kościół jest miejscem głoszenia Słowa Bożego, sprawowania Eucharystii, innych sakramentów i sakramentaliów, miejscem naszej wspólnej i indywidualnej modlitwy.

Ołtarz ma być postrzegany przez nas jako najważniejszy w świątyni, bowiem jest on miejscem uobecniania się ofiary Chrystusa i Kościoła, a także uczty ofiarnej, w której mamy brać udział. Ołtarz jest także ośrodkiem dziękczynienia, które spełnia się przez sprawowanie Eucharystii. W Ogólnym Wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego (polskie wydanie z 2004 r.) - dalej (OWMR 295- 308) czytamy, że w kościele, zwłaszcza nowym, winien być tylko jeden ołtarz dla podkreślenia jednej ofiary naszego Pana Jezusa Chrystusa wśród nas uobecniającej się. Inny mógłby być, jeśli zachodziłaby taka potrzeba, w jakiejś zamkniętej od nawy kaplicy. Ma to być ołtarz stały, tzn. tak zbudowany, że łączy się ściśle z posadzką i nie może być przesunięty; również wolno stojący, czyli taki, który można obejść wokół i celebrować „twarzą do wiernych”. Ołtarz winien być zbudowany (szczególnie mensa) z jakiegoś trwałego materiału: kamienia, granitu, marmuru, piaskowca. W takim ołtarzu zaleca się umieścić relikwie świętych męczenników lub wyznawców, czyli takich, którzy poprzez naturalną śmierć odeszli do wieczności. Stały i wolno stojący ołtarz należy w uroczystym obrzędzie poświęcić (dawniej konsekrować). Czyni to biskup poprzez modlitwę, pokropienie wodą święconą i namaszczenie olejem Krzyżma św. Ołtarz ma znajdować się w prezbiterium, w miejscu wyodrębnionym z wnętrza kościoła przez pewne podwyższenie albo odmienną formę i wystrój. Należy go tak usytuować, aby „rzeczywiście stanowił ośrodek, ku któremu spontanicznie zwracać się będzie uwaga całego zgromadzenia wiernych”.

Ołtarz powinien być przykryty przynajmniej jednym białym obrusem dla uczczenia sprawowania Pamiątki Pana (Mszy Świętej) i podkreślenia Uczty eucharystycznej, w której bierzemy udział. W przyozdabianiu ołtarza należy zachować umiar. Myślimy tu o żywych kwiatach, które należy ustawić w pobliżu ołtarza a nie na jego mensie. Wolno nam zdobić ołtarz kwiatami w okresie wielkanocnym, zwykłym, Narodzenia Pańskiego i jako novum - także w Adwencie. Jednakże w tym okresie należy pamiętać, aby stawiane kwiaty nie uprzedzały tej radości, którą ze sobą przynosi uroczystość Narodzenia Pańskiego. Natomiast nie zdobi się ołtarza kwiatami w okresie Wielkiego Postu, za wyjątkiem czwartej niedzieli zwanej Laetare oraz uroczystości, które w czasie wielkopostnym przypadają. Jeżeli jest w prezbiterium dawny ołtarz, należy go zdobić z umiarem, aby było widoczne, że ołtarz wolno stojący jest miejscem centralnym sprawowania kultu eucharystycznego.

Świeczniki (świece woskowe), ustawiane dla podkreślenia szacunku i uroczystego charakteru celebracji, lepiej jak znajdują się poza ołtarzem, ale też można je umieścić na mensie tak jednak, aby nie przesłaniały wiernym celebracji. W dzień powszedni (zwykła Msza Święta) mogą być zapalone dwie świece. Natomiast podczas Mszy Świętej z ludem w niedziele, uroczystości i święta, a także podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu, zapalamy cztery bądź sześć świec. Siódmą świecę zapalamy, gdy celebruje biskup diecezjalny. Można ją zapalić także przy celebrach innych biskupów.

Także na ołtarzu lub obok niego należy umieścić krzyż z wizerunkiem Chrystusa ukrzyżowanego. Krzyż powinien być jeden w prezbiterium, dobrze widoczny dla zgromadzonych wiernych. Może być to krzyż niesiony w procesji i przy ołtarzu ustawiany. Jeżeli jest inny stały krzyż w prezbiterium, to krzyż niesiony w procesji powinien być pozostawiony na czas liturgii w godnym miejscu. Krzyż winien być przy ołtarzu także poza liturgią, aby nam przypominał zbawczą mękę Chrystusa i złożoną na ołtarzu krzyża w Wielki Piątek ofiarę za nas Ojcu, uobecnianą podczas każdej Mszy Świętej.

Na ołtarzu powinny być tylko te przedmioty, które są konieczne do sprawowania Mszy Świętej, tzn. ewangeliarz (księga z tekstami Ewangelii, a nie lekcjonarz) od początku celebracji aż do ogłoszenia Ewangelii; od przygotowania darów do puryfikacji naczyń: kielich, patena, puszka, jeśli jest konieczna do konsekracji, korporał, puryfikaterz, palka i mszał. W sposób dyskretny należy umieścić urządzenie wzmacniające głos celebransa (mikrofon). Przy ołtarzu nie powinny mieć miejsca obrzędy wstępne Mszy z ludem, także nie powinno się od ołtarza głosić homilii i podawać ogłoszeń duszpasterskich.

Ambona (OWMR 309). Znaczenie i godność Słowa Bożego wymagają, aby w kościele było ono głoszone z miejsca, na którym w czasie liturgii słowa spontanicznie skupia się uwaga wiernych. Winna być w kościele jedna stała ambona, umieszczona w prezbiterium, „korespondująca” z ołtarzem, w jego pobliżu. Ma być to ambona stała (nie można jej przesunąć) i wykonana także jak ołtarz ze szlachetnego materiału. Ambonę należy wyposażyć w dobre nagłośnienie i należycie oświetlić. Nową ambonę należy pobłogosławić zgodnie z obrzędem zamieszczonym w księdze Obrzędy błogosławieństw.

Z ambony wykonuje się jedynie czytania Pisma Świętego, psalm responsoryjny, orędzie wielkanocne w Wigilię Paschalną. Z ambony można wygłosić homilię i podać intencje modlitwy powszechnej. Godność ambony wymaga, aby wstępował na nią tylko głoszący słowo Boże poprzez czytania, jak też homilię. Nie można z ambony wykonywać komentarzy liturgicznych, prowadzić śpiewu (dyrygent, kantor), podawać ogłoszeń parafialnych. Nie można też od ambony wykonywać obrzędów wstępnych Mszy Świętej ani też jej zakończenia.

Miejsce przewodniczenia dla kapłana oraz inne siedzenia (OWMR 310). Krzesło kapłana powinno podkreślać jego funkcję jako przewodniczącego zgromadzenia liturgicznego i kierującego modlitwą. Nie powinno mieć jednak charakteru tronu. Lepiej byłoby, aby ono było ustawione „twarzą do wiernych”, aby było widoczne, a przewodniczący zgromadzenia miał kontakt wzrokowy z wiernymi. Przed oddaniem do użytku krzesło celebransa należy pobłogosławić zgodnie z obrzędem zamieszczonym w księdze Obrzędy błogosławieństw. Przed tym krzesłem (sedilią) wolno ustawić pulpit (jednakże nie może mieć on charakteru ambony), aby na nim można było położyć mszał lub inne teksty liturgiczne. Od krzesła powinno się rozpoczynać obrzędy wstępne Mszy Świętej, na nim pozostaje celebrans podczas czytań, z krzesła niekiedy (według uznania celebransa) wolno w postawie siedzącej wygłosić homilię. Od krzesła też należy podawać ogłoszenia duszpasterskie.

W prezbiterium należy umieścić siedzenia dla koncelebransów i dla tych kapłanów, którzy znajdą się podczas liturgii w strojach chórowych w prezbiterium, choć nie będą koncelebrowali. Takie też miejsca winni mieć diakoni i inni usługujący (cdn).

opr. ab/ab