Historia stuły

Jarosław Superson SAC HISTORIA STUŁY ISBN: 978-83-7505-727-0 wyd.: WAM 2011

Wybrane fragmenty Wstęp Pojęcie stula Problematyka stula w świecie antycznym

Wstęp

„Nie szata zdobi człowieka”. W opisie dziejów początku świata, człowieka, ludzkości, a równocześnie upadku protoplastów rodzaju ludzkiego widzimy, że pierwsze odzienie — przepaski sporządzone z gałązek figowych — zostało zrobione przez mężczyznę i kobietę po zerwaniu i spożyciu przez nich owocu z drzewa poznania dobra i zła (por. Rdz 3, 1-7). Nieprzestrzeganie słów Boga doprowadziło prarodziców do poznania przez nich swojej nagości, a zarazem ukrywania się przed Bogiem. W ten sposób dobiegł końca stan nieodczuwania wstydu z powodu nagości (por. Rdz 2, 25). Interwencja Boga, konsekwencja nieprzestrzegania Jego słów, była następująca. Z przestrzeni, gdzie można było spotkać przechadzającego się Boga — z ogrodu Eden — zostali wydaleni mężczyzna i kobieta. Ostatnim Bożym darem ofiarowanym im na odchodne było sporządzenie dla nich odzienia ze skór i ubranie ich w nie (por. Rdz 3, 21). W pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju w miarę solidne odzienie jest dobrem pochodzącym od samego Dobrego Boga; chce On poprzez nie zniwelować uczucie wstydu mężczyzny i kobiety, którego od tej pory będą doświadczać. Jeśli więc szata nie zdobi człowieka, ale — jak zobaczyliśmy — okrywa jego nagość, to czy chrześcijańska kultura i kult, zakorzenione w prawdzie Pism a wyrażające się w obrzędach, mają zabiegać czy też nie o splendor liturgicznych szat? Sam Jezus Chrystus Mistrz z Nazaretu napominał, aby nie troszczyć się zbytnio o ciało, o to, co na nie włożyć. „Czyż życie nie znaczy więcej niż pokarm, a ciało więcej niż odzienie?” (Mt 6, 25).

Jednak temat odzienia w nauczaniu i praktyce Jezusa Chrystusa z Nazaretu nie kończy się na perykopie z Ewangelii św. Mateusza 6, 25. Nieokryta nagość jednego z najmniejszych na ziemi, czyn niespełniony przez stojących po lewej stronie na sądzie ostatecznym, będzie właśnie powodem ich oskarżenia i surowego wyroku — pójdą na wieczną mękę (por. Mt 25, 31-46). Samo zaś rzucenie losu o suknię Jezusa Nazarejczyka Króla Żydowskiego, czyn wydawałoby się obojętny, stało się, tak jak i całe ziemskie życie Zbawiciela, wypełnieniem się Pism (por. J 19, 23-25; Ps 22(21), 19). Gdy Zmartwychwstały objawiał się swoim uczniom, był odziany, a nie nagi. W ikonografii Zachodu Jezus Chrystus zazwyczaj jest przedstawiany w białej szacie.

Pierwotny Kościół w głoszeniu Dobrej Nowiny korzysta ze sformułowania „przyoblec się w Pana Jezusa Chrystusa” (Rz 13, 14). W ten sposób rzeczywistość chrztu wyraża on jako założenie przez chrześcijanina na siebie odzienia — zbroi Mesjasza (por. Ga 3, 27). „Przez chrzest chrześcijanin stał się drugim Chrystusem”¹, tj. nowym człowiekiem stworzonym według zamysłu Boga, w sprawiedliwości i świętości, które odpowiadają prawdzie, nowości życia danej przez Boga (por. Ef 4, 24)². Widzialnym, a zarazem symbolicznym znakiem „nowego człowieka” jest właśnie odzienie — biała szata. Otrzymana przez niego na chrzcie świętym, mówi w sposób symboliczny o „przyobleczeniu się w Chrystusa”, o „staniu się nowym stworzeniem”. Szata ta, otrzymana zaraz po namaszczeniu krzyżmem, a więc po włączeniu w lud Boży i jedność z Chrystusem Kapłanem, Prorokiem i Królem, napomina i manifestuje, że ochrzczony ma ją tak założyć, ma tak ją nosić, aby jako nieskalana zachowała się aż po dzień sądu dokonanego przez Jezusa Chrystusa³. Stąd jest ona rodzajem „identyfikacji ciągle dotrzymywanego słowa”, tożsamości prawdy wyrażonej w obrzędzie i stanu ochrzczonego.

Jeśli więc biała szata — odzienie nowego człowieka

— identyfikuje wszystkich wszczepionych w Chrystusa, ochrzczonych uczestniczących w powszechnym kapłaństwie, to jaka ma być szata wyświęconych do składania Najświętszej Ofiary? Godzina Eucharystii

— Uczty królewskiej — wymaga wyjątkowego weselnego stroju (por. Mt 22, 12). Składający Ofiarę muszą czymś szczególnym wyrazić w sposób zewnętrzny godność i funkcję otrzymaną podczas święceń.

Przecież działają in persona Christi Capitis, celebrując zbawcze Wielkie Tajemnice Wiary. Stąd szata ministrów ołtarza nie jest ich ozdobą, ale w sposób niewerbalny jakby proklamuje skuteczność sakramentalnych czynności im powierzonych. Dlatego zasadne jest postawienie pytań: jaka ma być morfologia szat czy szaty tychże Chrystusowych ministrów? Czy współczesna teologia liturgiczna nie powinna tych zagadnień na nowo sformułować i podkreślać?⁴

¹ J. A. Fitzmeyer, Lettera ai Romani. Commentario critico-teologico. Piemme. Casale Monferrato 1999, s. 809.

² Por. M. Zerwick, Lettera agli Effesini (= Commenti spirituali del Nuovo Testmaneto). Citta Nuova Editrice. Roma 1965, s. 128.

³ Por. Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych. Dostosowane do zwyczajów diecezji polskich. Księgarnia św. Jacka. Katowice 2008, s. 165.

⁴ Por. R. Tagliaferri, La veste battesimale: „rivestire Cristo”. „Parola spirito vita. Quaderni di lettura biblica” (2009) nr 60, s. 195.

opr. ab/ab