Czytamy Stary Testament

Ks. Wojciech Pikor

Czytamy Stary Testament

ĆWICZENIA DO WYKŁADÓW Z BIBLISTYKI

Seria: Dzieło Biblijne. Biblia - katecheza - życie

JEDNOŚĆ 2007

Wprowadzenie

Ja kocham tych, co mnie kochają, znajdzie mnie, kto mnie szuka
Prz 8,17

Tematem wiodącym pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w 1999 roku były ewangeliczne błogosławieństwa. Medytację nad nimi rozpoczął Ojciec Święty od homilii podczas Mszy Świętej w Pelplinie 6 czerwca, gdzie za fundament wszystkich błogosławieństw uznał słowo Jezusa: „Błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je" (Łk 11,28). To błogosławieństwo jest udziałem Kościoła idącego przez wieki, który „od dnia zesłania Ducha Świętego przechowuje słowo Chrystusa jako najcenniejszy skarb". Na progu trzeciego tysiąclecia potrzeba „odpowiedzialności za to, aby zostało ono przekazane przyszłym pokoleniem nie jako martwa litera, ale jako żywe źródło poznania prawdy o Bogu i o człowieku - źródło prawdziwej mądrości"¹. Zgłębianie mądrości, w świetle przywołanego na początku zdania z Księgi Przysłów, wymaga umiłowania Słowa Pisma, szukania go, zawierzenia się mu, bo tylko wtedy można doświadczyć - w spotkaniu ze Słowem - Miłości, Bożej Miłości.

W tym samym roku 1999 ukazał się dokument Konferencji Episkopatu Polski o Zasadach formacji kapłańskiej w Polsce (Ratio institutionis scerdotalis pro Polonia). Nowe Ratio powtarza za Soborem Watykańskim II, iż „studium Pisma Świętego powinno być duszą całej teologii"². W tym zawiera się troska o właściwą jakość posługi słowa Bożego. Zależy ona nie tylko od „znajomości ksiąg świętych i właściwego zrozumienia ich treści", ale również od „umiłowania słowa Bożego wyrażającego się w codziennej lekturze Biblii"³. Umiłowanie Pisma Świętego winno towarzyszyć wszystkim studiom teologicznym, zarówno tym podejmowanym na fakultetach teologicznych, jak i w seminariach duchownych. Mając na uwadze postulaty Jana Pawła II z pelplińskiego „Kazania na Górze", można te założenia rozciągnąć na wszystkie miejsca, gdzie chrześcijanie budują dom swojego życia na Bożym słowie - katechezę, grupy biblijne, indywidualną lekturę Pisma Świętego. Czytanie słowa Bożego wymaga odpowiedniej formacji intelektualnej, niezbędnej do wydobycia z tekstu biblijnego orędzia zbawczego. Równocześnie działanie rozumu jest wspierane wiarą, dzięki której człowiek odkryje w słowie żywą Obecność, a rozmiłowując się w Niej, „umiłuje słowo". I ta miłość sprawi, że słowo Pisma, „słuchane i zachowywane", w sposób realny będzie kształtowało ludzkie życie.

Czytamy Stary Testament jest książką, która winna służyć pomocą przede wszystkim studentom teologii i wykładowcom egzegezy Starego Testamentu. Można mieć nadzieję, że zainteresuje ona również osoby pragnące pogłębić swoją formację biblijną, czy to przez indywidualne studium, czy też w jakieś grupie biblijnej pod kierunkiem moderatora Dzieła Biblijnego.

Dotąd w Polsce nie pojawiło się całościowe opracowanie ćwiczeń ze Starego Testamentu, które mogłyby być realizowane podczas studiów teologicznych jako forma dopełniająca, ale też autonomiczna wobec wykładu kursorycznego z Pisma Świętego. Natura ćwiczeń z teologii jest ujęta przez nowe Ratio bardzo ogólnie: zaleca się „charakter analityczno-studyjny" tego typu zajęć, gdzie będzie się podejmować „badanie źródeł". Od strony formalnej w ćwiczeniach powinno preferować się „konwersatorium, dyskusję i dialog", zaś od strony tematycznej należy „odnosić się do życia Kościoła i aktualnych problemów współczesnego świata"⁴.

Mając na uwadze te zalecenia, jak również postulaty wyrażone przez Papieską Komisję Biblijną w dokumencie o Interpretacji Biblii w Kościele proponowane ćwiczenia kładą nacisk na pracę z tekstem biblijnym, której efektem ma być odkrywanie treści teologicznych w nim zawartych. W tym celu ćwiczenia mają prowadzić do samodzielnej interpretacji Pisma Świętego, czemu będzie służyć podejmowanie wybranych kwestii hermeneutycznych (np. lektura symboliczna, metaforyczna, problem języka mitologicznego) oraz zdobywanie konkretnych narzędzi egzegetycznych, szczególnie tych nawiązujących do nowych metod postulowanych przez Papieską Komisję Biblijną (np. analiza narracyjna, retoryczna).

Dobór materiału biblijnego ma na celu uchwycenie wiodących tematów teologicznych Starego Testamentu, których pogłębienie następuje również przez zapoznanie się z opracowaniami współczesnej egzegezy i teologii biblijnej. To pozwoli na zdobywanie umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów teologicznych w oparciu o tekst Pisma Świętego. Należy dodać, że porządek ćwiczeń koresponduje z układem kanonicznym ksiąg biblijnych. Wyjątek stanowią księgi prorockie, gdzie materiał został ułożony według przyjmowanej dzisiaj kolejności powstawania tekstów prorockich. Dzięki temu można śledzić rozwój pewnych idei teologicznych w łonie profetyzmu izraelskiego.

Dialog z Biblią podczas ćwiczeń ma charakter interdyscyplinarny, gdyż wielokrotnie tematyka spotkań podejmuje zagadnienia żywo dyskutowane nie tylko przez teologię dogmatyczną i moralną, ale także przez nauki ścisłe i humanistyczne (np. kwestia stworzenia, problem świętej wojny, ludzka seksualność). To ostatecznie prowadzi do lektury aktualizującej, w której nie tylko człowiek stawia pytania Bożemu słowu, ale sam jest przez nie pytany.

Każda propozycja spotkania zawiera najpierw określenie „celu" zakładanego przez daną jednostkę. Następnie zostaje przedstawiona „lektura" umożliwiająca przygotowanie ćwiczenia. Jej najistotniejsze fragmenty zostają przywołane na końcu konspektu. Dołączone w „literaturze dla zainteresowanych" wskazówki bibliograficzne mogą pomóc w pogłębieniu rozumienia danego problemu. Dalej zostaje przybliżona „problematyka spotkania", która wyostrza problem teologiczny, jaki zostanie podjęty na ćwiczeniu w oparciu o konkretny tekst biblijny. Wreszcie zostaje nakreślony możliwy przebieg spotkania, pozwalający prowadzącemu na dostosowanie ćwiczenia do własnych zajęć.

Wiele z zestawionych w książce materiałów wykorzystano na ćwiczeniach ze Starego Testamentu, które prowadzę od 2001 roku w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie, a od 2003 roku również na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II (ćwiczenia z ksiąg prorockich). Nie sposób w tym miejscu nie wyrazić wdzięczności moim studentom, szczególnie kapłanom diecezji pelplińskiej wyświęconym w 2005 roku. Dzięki ich współpracy i zaangażowaniu mogłem poprawiać i modyfikować formę i treść ćwiczeń. Przez te wspólne spotkania mogliśmy lepiej poznawać i żarliwiej miłować odkrywane w Piśmie Świętym Słowo Boga i Chrystusa, który nas miłuje (por. Ap 1,5).

opr. mg/mg