Trzy stopnie wyrzeczenia

Jan Kasjan (+435) to jeden z najważniejszych starożytnych autorów z dziedziny duchowości. Urodzony na Bałkanach, w młodości wstąpił do klasztoru w Betlejem, później zaś przebywał wśród mnichów egipskich - ojców pustyni. Następnie kilka lat spędził w Konstantynopolu, później zaś w Rzymie i w Provenzie. Dzięki swojemu doświadczeniu monastycznemu przekazał zachodowi tradycję monastyczną ojców pustyni, zakładając jedne klasztory, doradzając innym, a także pisząc dzieła, w których opisał tę tradycję: Instytucje i Konferencje (Collationes patrum) . Według jego nauczania dar modlitwy pojawia się jako owoc ascezy - opanowania swoich złych skłonności, kształtowania charakteru i walki ze złudzeniami. Rozróżnia cztery typy modlitwy: początkujących - prośba o przebaczenie grzechów; postępujących - dobre postanowienia; wzrastających w miłości - modlitwa o zbawienie dusz; kontemplujących - modlitwa dziękczynienia, którą nazywa "modlitwą ognia". Jego nauczanie na temat wyrzeczenia może się wydawać radykalne - ale celem jest prawdziwe nawrócenie, które nie może być inne niż radykalne! Ma ono wyzwolić nas stopniowo od trojakiego zniewolenia: od materializmu (pierwszy stopień), od własnych nałogów i złych przyzwyczajeń (drugi stopień) oraz od złego nastawienia, skupionego na samym sobie i własnej przyjemności (trzeci stopień). [MG]

Powaga Pisma Świętego i nauczanie Ojców zaświadcza, że istnieją trzy stopnie wyrzeczenia, które każdy z nas, dokładając wszelkich sił, powinien starać się przejść.

Pierwszy stopień wyrzeczenia polega na zrezygnowaniu z wszelkich zewnętrznych bogactw i majętności świata.

Drugi, na porzuceniu naszych dawnych obyczajów, nałogów, namiętności duszy i ciała.

Trzeci, na oderwaniu naszego umysłu od wszelkich rzeczy teraźniejszych i widzialnych, i wpatrywaniu się jedynie w to, co przyszłe i niewidzialne.

Abrahamowi, na przykład, Pan nakazał dokonać równocześnie wszystkich tych trzech stopni, mówiąc do niego: Wyjdź z ziemi twojej i od rodziny twojej, i z domu ojca twego. Najpierw powiedział: z ziemi twojej, tzn. z majętności tego świata i bogactw ziemskich; potem: od rodziny twojej, tzn. od dawniejszego sposobu życia i dawniejszych grzesznych obyczajów, które są z nami związane od urodzenia, jakby bliska rodzina lub pokrewieństwo. Na trzecim, wreszcie, miejscu: z domu ojca twego, tzn. wyrzeknij się wszelkiej pamięci o świecie, który oglądasz oczyma ciała.

O dwóch ojcach, jednym, którego należy opuścić, i drugim, którego należy szukać, śpiewał już Dawid, wkładając w Boskie usta takie oto słowa: Posłuchaj, córko, spójrz i nakłoń ucha, zapomnij o twym narodzie, o domu twego ojca. Ten bowiem, który mówi: Posłuchaj, córko, jest oczywiście Ojcem; jakkolwiek nie przestał być ojcem również i ten, o którego domu i narodzie powinna zapomnieć.

Do słów tego psalmu stosujemy się wówczas, jeśli razem z Chrystusem umarliśmy dla „żywiołów świata”, wpatrujemy się — według słów Apostoła — nie w to, co widzialne, lecz w to, co niewidzialne. To bowiem, co widzialne, przemija, to zaś, co niewidzialne, trwa wiecznie. Trzeba nam zatem całym sercem wyjść z tego doczesnego i widzialnego domu i zwrócić nasze oczy i duszę ku tamtemu, w którym wiecznie mamy zamieszkać.

Dzieje się tak wtedy, gdy mimo iż w ciele pozostajemy, nie prowadzimy walki według ciała, potwierdzając wyraźnie, czynem i mocą, słowa Apostoła: Nasza ojczyzna jest w niebie.

Do tych trzech stopni wyrzeczenia stosują się dokładnie trzy Księgi Salomona: Księga Przysłów, która odpowiada pierwszemu stopniowi, usuwając pożądliwość rzeczy cielesnych i ziemskie przywary; Księga Koheleta, która odpowiada drugiemu stopniowi, nazywając wszystko, co się dzieje pod słońcem, próżnością; Księga Pieśni nad Pieśniami, odpowiadająca trzeciemu stopniowi, na którym dusza wznosi się ponad wszystkie sprawy ziemskie i zapatrzona w rzeczy niebieskie jednoczy się ze Słowem Bożym.

Jan Kasjan, Rozmowy z Ojcami — tom 1, Wydawnictwo Benedyktynów TYNIEC

opr. mg/mg