Kościół funkcjonuje w rzeczywistości świata

W marcu minęło 100 lat od pierwszych zebrań plenarnych polskich biskupów. O historii Kościoła w Polsce i jego roli we współczesnych czasach opowiada rzecznik Konferencji Episkopatu Polski ks. dr Paweł Rytel-Andrianik.

Księże Rzeczniku w marcu minęło 100 lat od pierwszych zebrań plenarnych polskich biskupów. Proszę uchylić rąbka tajemnicy, jak wyglądały pierwsze obrady hierarchów kościelnych?

Ks. dr Paweł Rytel-Andrianik: Wzajemna współpraca polskich biskupów trwała już od początku dziejów Kościoła w Polsce. Biskupi z terenu ówczesnej Rzeczypospolitej spotykali się, by wymienić się swoimi doświadczeniami i opiniami. Początki zebrań plenarnych są związane w sposób szczególny z zebraniami biskupów metropolii warszawskiej. Jednak regularne zebrania plenarne biskupów z całego kraju, nazywane jeszcze wtedy zjazdami, zaczęły odbywać się już w niepodległej ojczyźnie. Można powiedzieć, że u podstaw struktur Konferencji Episkopatu Polski leżą trzy pierwsze zebrania biskupów. Pierwsze z nich zostało zwołane przez metropolitę warszawskiego abp. Aleksandra Kakowskiego od 10 do 12 grudnia 1918 roku. Przewodniczył mu wizytator apostolski ks. prałat Achille Ratti. Ze względów na trudności komunikacyjne nie przybył abp Edmund Dalbor, Prymas Polski, metropolita gnieźnieński i poznański. Obrady skupiły się na bieżących sprawach dotyczących Kościoła w Polsce po odzyskaniu niepodległości. Kolejne zebranie plenarne odbyło się od 12 do 14 marca 1919 roku w Warszawie, zostało zwołane również przez abp. Kakowskiego, a przewodniczył mu — jak poprzednio — wizytator apostolski ks. prałat Ratti. Na zebraniu był obecny m.in. Prymas Polski abp Edmund Dalbor. To zebranie było szczególnie ważne, ponieważ w jego trakcie biskupi zajęli się kwestią regulaminu zebrań plenarnych i postanowili, że kolejne zebranie zwoła Prymas Polski u grobu św. Wojciecha. Następne zebranie plenarne miało miejsce od 26 do 30 sierpnia 1919 roku w Gnieźnie. Zwołani zostali na nie tylko biskupi diecezjalni. W obradach nie uczestniczył abp Achille Ratti, wówczas mianowany już nuncjuszem apostolskim w Polsce, ale spotkał się on z biskupami 29 sierpnia, przybywając tego dnia do Gniezna z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha. Podczas obrad, uchwalono m.in. „Regulamin Zjazdu Biskupów Polskich”, czyli regulamin zebrań plenarnych. 

W ciągu ostatniego stulecia wielu polskich biskupów było nie tylko dobrymi pasterzami Kościoła, ale i moralnymi przywódcami narodu. Spośród nich możemy wyróżnić na pewno ks. kardynała Karola Wojtyłę, późniejszego papieża Jana Pawła II, a także Prymasa Tysiąclecia ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego.

To prawda. Ks. kard. Karol Wojtyła przez 20 lat, aż do 16 października 1978 roku należał do Konferencji Episkopatu Polski. Najpierw jako biskup pomocniczy archidiecezji krakowskiej (1958-1964), potem arcybiskup metropolita krakowski (1964—1978), a od roku 1967 — również kardynał. Przez dziewięć lat (1969—1978) pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, ściśle współpracując z jej przewodniczącym Prymasem Tysiąclecia kard. Stefanem Wyszyńskim. Można powiedzieć, że to był mistrzowski duet. Obaj kardynałowie uczestniczyli m.in. w przygotowaniu listów pasterskich, z ich udziałem powstał list biskupów polskich do niemieckich „Przebaczamy i prosimy o wybaczenie”. Obaj troszczyli się o moralność i jedność Polaków, aktywnie angażowali się w obronę praw narodu i katolików przed prześladowaniami i walczyli o przestrzeń wolności dla działalności Kościoła w czasach PRL.

Jakie inne nazwiska biskupów można jeszcze wymienić?

Wśród 100 lat było ich wiele. Poczynając od abp. Aleksandra Kakowskiego, prymasa Królestwa Polskiego i abp. Edmunda Dalbora, Prymasa Polski, którzy brali udział w pierwszych zebraniach plenarnych Konferencji Episkopatu Polski po odzyskaniu niepodległości. Poprzez kard. Augusta Hlonda, który miał wielkie zasługi dla obrony Kościoła przed władzami komunistycznymi, a teraz podobnie jak kard. Stefan Wyszyński jest bliski beatyfikacji. Nie można również nie wspomnieć kolejnych przewodniczących Konferencji Episkopatu Polski: kard. Józefa Glempa, abp. Józefa Michalika i pełniącego tę funkcję obecnie abp. Stanisława Gądeckiego oraz Prymasów Polski. Ważną rolę odgrywali też sekretarze generalni Konferencji Episkopatu Polski, zwłaszcza w czasach komunizmu, jak bp Zygmunt Choromański i abp Bronisław Dąbrowski, który — mimo że był biskupem pomocniczym — został za swoje zasługi podniesiony przez Jana Pawła II do rangi arcybiskupa.

W związku z 100. rocznicą Konferencji Episkopatu Polski ukazała się Księga Jubileuszowa upamiętniająca jej początki i historię. Proszę przedstawić tę publikację.

Na Jubileuszową Księgę z okazji 100-lecia Konferencji Episkopatu Polski składają się m.in. opracowania dotyczące historii i statusu prawnego Konferencji Episkopatu Polski, wykaz 375 biskupów posługujących Kościołowi w Polsce przez minione 100 lat i archiwalne zdjęcia, a także sylwetki kard. Augusta Hlonda, kard. Karola Wojtyły, kard. Stefana Wyszyńskiego i kard. Józefa Glempa. Słowo wstępne do publikacji napisał abp Stanisław Gądecki, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, a wprowadzenie bp Artur G. Miziński, sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski, pod którego redakcją została wydana książka. Oprócz tradycyjnego wydania, publikacja jest dostępna do pobrania na stronie internetowej Konferencji Episkopatu Polski: www.episkopat.pl. Zachęcam każdego do osobistego zapoznania się z nią.

Zatrzymajmy się teraz nad współczesnym Kościołem. Ilu jest biskupów w Polsce?

Obecnie w Polsce mamy trzech kardynałów, 31 arcybiskupów i 120 biskupów, w tym 55 biskupów seniorów. Razem 154 biskupów, w tym 44 biskupów diecezjalnych. W 44 polskich diecezjach jest ponad 10 000 parafii, w których posługuje ok. 35 000 księży i ok. 20 000 sióstr zakonnych. 

Księże Rzeczniku, proszę wyjaśnić, czym jest Konferencja Episkopatu? Jakie są jej zadania?

Jak czytamy w Statucie Konferencji Episkopatu Polski, jest ona „stałą instytucją, utworzoną przez Stolicę Apostolską, którą stanowią biskupi kanonicznie związani z terenem Rzeczypospolitej Polskiej, pozostający w jedności z Biskupem Rzymskim i pod jego autorytetem wypełniający wspólnie pasterskie zadania wśród wiernych swojego terytorium dla pomnażania dobra przez posługę Kościoła, zwłaszcza przez formy apostolatu odpowiednio dostosowane do okoliczności czasu i miejsca”. Zadaniami Konferencji jest m.in.: troska o jedność działania biskupów, wspomaganie ich w misji duszpasterskiej; utrzymywanie stałej łączności ze Stolicą Apostolską oraz kontaktów z innymi Konferencjami Episkopatów; troska o życie religijne i moralne katolików w kraju oraz duchowa opieka nad Polakami poza granicami. Ponadto Konferencja Episkopatu podejmuje problemy społeczne, stara się o zachowanie i rozwój kultury chrześcijańskiej oraz utrzymuje właściwe relacje między Kościołem i Państwem, z zachowaniem kompetencji Stolicy Apostolskiej oraz z respektowaniem wzajemnej autonomii i niezależności.

Kim jest biskup w swojej diecezji i czy jest on tylko wykonawcą decyzji Konferencji Episkopatu?

Biskup diecezjalny jest w swojej diecezji przede wszystkim pasterzem, można powiedzieć, że sprawuje nad nią pieczę. Pomagają mu w tym biskupi pomocniczy. Każdy biskup diecezjalny działa w swojej diecezji w sposób autonomiczny i nie podlega Konferencji Episkopatu Polski, a jedynie Stolicy Apostolskiej.

Z jakimi trudnymi problemami Kościół w Polsce obecnie musi się zmierzyć?

Współczesny świat ma wiele problemów, wiele z nich jest na pierwszych stronach gazet. Kościół funkcjonuje w rzeczywistości świata, stąd te problemy również go dotykają, interesują i są wyzwaniem, by się z nimi zmierzyć. Bardzo ważnym problemem jest kwestia przypadków wykorzystywania seksualnego ze strony niektórych duchownych. Każdy taki przypadek jest dla całego Kościoła dramatem, dlatego ochrona  dzieci i młodzieży wymaga coraz większej troski i zaangażowania. Od lat Kościół wzywa do poszanowania życia ludzkiego już od poczęcia do naturalnej śmierci. Ten problem również dziś jest aktualny. W dobie kryzysu małżeństwa i rodziny, ważną jest również kwestia duszpasterstwa rodzin. Innymi problemami i wyzwaniami są też lekcje religii w szkołach, kwestia wolnej niedzieli czy też duszpasterstwo młodzieży. Te problemy podejmowane są szczegółowo podczas Zebrań plenarnych Konferencji Episkopatu Polski.

Podczas ostatnich obrad odbyły się wybory przewodniczącego Konferencji i jego zastępcy, którymi ponownie zostali wybrani abp Stanisław Gądecki i abp Marek Jędraszewski. Co ile lat odbywają się takie wybory i jak długo biskupi mogę pełnić te funkcje?

Według statutu Konferencji Episkopatu Polski „Przewodniczącego i jego Zastępcę wybiera spośród biskupów diecezjalnych Zebranie plenarne na okres pięciu lat. Funkcje te można pełnić bez przerwy przez dwie kolejne kadencje” (art. 26).

Teraz może Ksiądz opowie trochę o sobie. Od 2015 roku pełni Ksiądz funkcję rzecznika Konferencji Episkopatu Polski. Jak wygląda Księdza praca?

Staram się przede wszystkim słuchać głosu Księży Biskupów i jak najlepiej wyrażać to, co chcieliby przekazać w swoich dokumentach i stanowiskach. Media interesują się coraz bardziej sprawami Kościoła, dlatego odbieram bardzo wiele telefonów, zaproszeń do programów telewizyjnych czy radiowych, próśb o wywiady lub wypowiedzi i na to wszystko staram się odpowiedzieć. To jest posługa o różnych porach, do tego dochodzą inne spotkania, podczas których mam swoje zadania jako rzecznik oraz codzienna praca Biura Prasowego Konferencji Episkopatu Polski, którego jestem dyrektorem - tak wypełnia się cały mój dzień.

Praca z dziennikarzami nie należy do łatwych. Bardzo często trzeba odpowiadać na trudne pytania. Jak sobie Ksiądz z tym radzi?

To już pytanie do samych dziennikarzy :)

Na koniec zapytam, jak Ksiądz spędza wolny czas, o ile taki ma?

Z czasem wolnym rzeczywiście nie jest prosto, ale z rozsądku staram się go znajdować. Wyjeżdżam wtedy trochę dalej od Warszawy i robię sobie długie spacery. Na krótsze uda mi się czasem pójść i w Warszawie.

opr. mg/mg