Piotr Skarga (wstęp)

Ks. Kazimierz Panuś PIOTR SKARGA ISBN: 978-83-7767-026-2 wyd.: Wydawnictwo WAM 2011

Spis wybranych fragmentów Od Wydawcy Wstęp Wielki grójczanin Gorliwy kapłan diecezjalny

Od Wydawcy

W związku z czterechsetnym jubileuszem śmierci ks. Piotra Skargi SJ, kaznodziei Zygmunta III Wazy, społecznika oraz pisarza zasłużonego dla literatury polskiej, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłosił tego zacnego kapłana (obok Janusza Korczaka i Józefa Ignacego Kraszewskiego) człowiekiem roku 2012.

Przywołanie tej wielkiej postaci z przeszłości z pewnością nie jest wskrzeszaniem międzyreligijnych scysji i tłumieniem ducha współczesnego ekumenizmu, jak oceniły to niektóre media. Chodzi raczej o ukazanie sylwetki tego zakonnika w szerszym kontekście. To prawda, że niektóre wypowiedzi i poczynania ks. Skargi wzbudzają zastrzeżenia, zwłaszcza z dzisiejszego punktu widzenia. Ale wbrew pozorom jego biografii nie da się sprowadzić do wąskich ram walki z protestantami. Nie można mu bowiem odebrać zapału, miłości i poświęcenia względem Kościoła i Ojczyzny. Nawet jeśli niestrudzenie dążył do wzmocnienia ówczesnej monarchii i sprzeciwiał się rozszerzaniu swobód szlachty, czynił tak w duchu troski o jedność Polski, mając na uwadze losy zachodniej Europy, rozdzieranej wojnami i podziałami religijnymi.

Kazania sejmowe i Żywoty świętych polskich należą do zabytków renesansowej literatury, co wyraźnie podkreśla sejmowa uchwała. Płomienny kaznodzieja unikał makaronizmów i pielęgnował piękny język. W piśmie z umiarem używał ornamentyki, a w mowach pomijał barokowe ozdobniki. Przedstawiciele Oświecenia chwalili ks. Skargę za używanie „wybornej polszczyzny”, a romantycy widzieli w nim charyzmatycznego proroka.

Ponadto, gorliwość tego wybitnego jezuity nie polegała jedynie, jak sugerują niektórzy, na tępieniu błędów i moralizowaniu. Znany ze swego talentu krasomówczego, ks. Skarga wiedział doskonale, że same słowa, nawołujące do chrześcijańskiego życia, nie przyniosą oczekiwanych rezultatów. Trzeba również zająć się przyczynami panoszącego się zepsucia, czyli tym, co znacznie później bł. Jan Paweł II nazwał „strukturami grzechu”. Zapoczątkowane przez ks. Skargę dzieła charytatywne zmierzały w tym kierunku, by przez polepszenie warunków życia ludzi uchronić ich także od moralnej biedy i pomóc w zachowywaniu przykazań. Myślę, że ta strategia do dziś nie straciła nic ze swej aktualności.

Każda postać z przeszłości ma w sobie określone naleciałości, które nie przystają do obecnej epoki. Dotyczy to także ks. Piotra Skargi. Szkopuł w tym, aby przypomnieć sobie jego twórczość i działalność tak, by ją lepiej zrozumieć i zachować dla siebie to, co ponadczasowe. Ufam, że niniejsza książka ks. Kazimierza Panusia, która zwięźle ukazuje wielotorowość działań ks. Skargi i jego bogaty życiorys, pomoże nam w tym zadaniu.

Dariusz Piórkowski SJredaktor naczelny

Wstęp

Obdarzony wielkim talentem organizacyjnym baskijski rycerz Inigo Lopez de Loyola, późniejszy św. Ignacy, założył w r. 1534 Towarzystwo Jezusowe (łac. Societas Jesu). Tak powołani do życia jezuici mieli być w zamyśle twórcy elitarnym związkiem kapłanów zabiegającym „o postęp dusz w życiu i nauce chrześcijańskiej i o rozszerzenie wiary przez posługę słowa Bożego” (Formuła Instytutu Towarzystwa Jezusowego). Do tej pracy — dla większej chwały Boga i dla dobra dusz, dla obrony i rozszerzania wiary pod kierownictwem Namiestnika Chrystusowego na ziemi — zakon zdołał przyciągnąć gromadzących się w jego szeregach wielkich religijnych nonkonformistów. Nie inaczej było też w Polsce.

Jednym z najznakomitszych przedstawicieli pierwszych pokoleń jezuitów w I Rzeczpospolitej był ks. Piotr Skarga, uważany za największego kaznodzieję dawnej Polski.

opr. ab/ab