Wychodząc z duchowego letargu - cz. II

Mariusz  Bigiel  SI

WYCHODZĄC  Z  LETARGU...  cz. II

Wśród wielu trosk, które przenikają nasze serca, nie możemy zapomnieć o dbałości o nasze życie duchowe. ^[ 1 ] W poprzednich numerach zastanawialiśmy się nad potrzebą rachunku sumienia oraz odkrycia naszego doświadczenia miłości i radości. Teraz zapraszam do refleksji nad doświadczeniami naszego lęku, żalu i złości.

Doświadczenie  lęku

Czy my, jako ludzkie istoty, kiedykolwiek doświadczamy lęku? Przyjrzyjmy się sobie samym. Lękamy się wojny, wysokości, dzikich zwierząt, trzęsień ziemi, szybkiej jazdy, gwałtownej wichury, lękamy się, że ktoś nas napadnie czy też zgwałci, odczuwamy lęk przed kradzieżą, zranieniem...

Lęk jest ludzkim odczuciem, które może nas sparaliżować. Często słyszymy, że ktoś został "zmrożony lękiem". Lęk może na nas oddziaływać w ten sposób w wielu okolicznościach, ponieważ nie wiemy, co aktualnie odczuwamy. Niekiedy nie wiemy, że się boimy i nie wiemy, czego się boimy. To właśnie niepokój lub zagubienie jest wynikiem "bycia skamieniałym" lub "sparaliżowanym". Gdy uświadomimy sobie, że jesteśmy przestraszeni i czego dokładnie boimy się, zapobiegamy uczuciom niepokoju i zagubienia osiągającym poziom, paraliżujący nas.

Zdarza się to, kiedy widzimy, iż nasz lęk jest normalny, gdy potrzebujemy, aby nie bać się innych ludzi czy też doświadczeń. W obydwu przypadkach uświadomionego lęku, zaczynamy od oswojenia się z nim. Przestajemy podchodzić do lęku z pogardą i potępieniem, a zaczynamy podziwiać własny lęk i podchodzić doń z czymś w rodzaju przyjaźni. Gdy to czynimy, paraliż znika i jesteśmy w stanie "bać się" całkiem spokojnie. Zaczynamy traktować lęk tak, jak winien być potraktowany: jako dar dany od Boga, dar mający na celu ochronę naszego bezpieczeństwa, zdrowia czy też życia osób umiłowanych w Panu.

Czy często jesteśmy sparaliżowani czy też skamieniali z powodu lęku? Czy lęk jest naszym przyjacielem czy też wrogiem? Czy znamy doświadczenie lęku? Co mówi Bóg do nas poprzez doświadczenie lęku?

Czy Jezus kiedykolwiek odczuwał lęk i drżenie? Czy Jezus bał się? Przemódlmy scenę z Getsemani, spoglądając na Jezusa. On pocił się ze strachu, był wstrząśnięty i drżał na myśl o możliwości bycia ukrzyżowanym (por. Mt 26,36-46). To oznacza, że lękanie się, odczuwanie strachu oraz drżenie jest "święte", ponieważ Jezus lękał się, odczuwał strach i drżał. Jezus zaś jest "świętością". A zatem to, czego doświadczał Jezus, jest święte.

To może nam pomóc przybliżyć się poprzez rachunek sumienia do naszych doświadczeń lęku dnia codziennego. Możemy odnieść wszystkie te doświadczenia do przyjaciela - Boga, który jest bardziej ich źródłem, niż jakimś filtrem lękliwych doświadczeń naszego życia. Pozwólmy Bogu przemówić do nas poprzez nasz lęk o relację do Niego. Jest to ten sam lęk, którego doświadczał Jezus. Gdy spoglądamy na nasze doświadczenia lęku podczas rachunku sumienia, obecność Boga pociesza nas i dodaje nam sił. Bóg pragnie ukazać nam samego siebie. Nieustanne wezwanie "w górę serca" nie jest niesłyszane przez Boga i nie pozostaje bez odpowiedzi; Bóg mówi do nas ponownie: "Oto ja jestem z wami po wszystkie dni, aż do skończenia świata" (Mt 28,20).

Gdy przypatrujemy się naszym pełnym lęku doświadczeniom podczas rachunku sumienia, widzimy je z naszym Bogiem, który był zalękniony i drżał tak, jak my to czynimy. Mamy przyjaciela. Tutaj nasza zależność od mocy i mądrości Boga, który nas kocha, jest przyczyną naszego zwrócenia się do Niego. On delikatnie poklepuje nas po ramieniu i podtrzymuje w trudnych wydarzeniach i sytuacjach, tak jak pasterz wiodący trzodę. Bóg rozjaśnia naszą wizję i możemy widzieć, czym jest lęk. Boża obecność jest światłem w ciemnościach, które oświeca nas swoją mądrością, wiedzą. Oświeca nas od wewnątrz, uzdalniając do poznania, do zrozumienia co mamy czynić. Znajdujemy kogoś, komu możemy zaufać, kogoś, kto nas poprowadzi bezpieczną drogą. Możemy otworzyć się sami na tego przewodnika, na to światło, na tego pasterza: Jezusa, naszego Pana. Możemy ofiarować nasze doświadczenia naszemu Bogu. Tworzymy więź, trwałą więź. Zaufanie. Przyjaźń. Jedność. Miłość. Miłość, która została poddana próbie poprzez jej zdolność stawienia czoła prawdziwym doświadczeniom naszego życia! A zatem zastanówmy się nad naszymi własnymi doświadczeniami lęku oraz doświadczeniem lęku Jezusa, naszego Boga. Zastanówmy się nad tym wszystkim w modlitewnej refleksji.

Doświadczenie  żalu

Czy żal należy do ludzkich doświadczeń? Przypatrzmy się sobie samym, a zobaczymy! Kiedy umiera ktoś ukochany - współmałżonek, jedno z rodziców, dziecko, przyjaciel - doświadczamy wówczas żalu. Kiedy tracimy pracę, nasze uczucie zostało zdradzone czy też doznajemy zawodu, doświadczamy żalu. To wszystko jest stratą. Strata zaś wywołuje żal.

Żal jest głęboką, ludzką, emocjonalną reakcją na rzeczywistą lub postrzeganą stratę. Żal jest ludzką, emocjonalną reakcją na utratę relacji. Kiedy ktokolwiek nas porzuca czy też umiera, jesteśmy zranieni. Zranienie zaś jest staroświeckim słowem oznaczającym kombinację żalu i złości, jaka następuje w kimś, kto porzuca lub zmienia relację. To jest bolesne. Żal jest bolesny. Jest on skutkiem bliskości.

Bazuje na tym depresja. Ciemność. Smutek. Stanowi ona częste, codzienne doświadczenie życiowe. Słowo: "żegnaj" jest tak samo częścią naszego życiowego doświadczenia jak wyraz: "witaj!". Rozstania i żal, ból, zranienie oraz towarzysząca im złość stanowią nieodłączną część życia ludzkiego. Tam gdzie jest bliskość, tam również znajduje się możliwość rozstania. Jedyną drogą, by uniknąć żalu rozstania jest pozostawanie w bezpiecznym dystansie do każdego i wszystkich, jest niekochanie nikogo. A nawet gdyby tak było faktycznie, nie sposób uniknąć żalu, ponieważ stworzy go własna pustka oraz ból. Izolacja oraz pustka wynikające z niekochania nikogo stwarzają swoisty ból, ten zaś jest gorszy od żalu.

Czy Jezus bywał pełen żalu? Czy Jezus kiedykolwiek doświadczył żalu? Czy Jezus kiedykolwiek płakał? Czy to jest stosowne pytanie? Jezus odpowiada: "tak!" Widzimy to, kiedy kontemplujemy na modlitwie Jezusa płaczącego nad Jerozolimą: "Gdy był już blisko, na widok miasta zapłakał nad nim i rzekł: O gdybyś i ty poznało w ten dzień to, co służy pokojowi. Ale teraz zostało to zakryte przed twoimi oczami. Bo przyjdą na ciebie dni, gdy twoi nieprzyjaciele otoczą cię wałem, oblegną cię i ścisną zewsząd" (Łk 19,41-43).

Pan Jezus płakał także wtedy, gdy dowiedział się o śmierci swego przyjaciela Łazarza (por. J 11,32-44). To oznacza, że odczuwanie żalu oraz płacz jest rzeczą "świętą", ponieważ Jezus odczuwał żal i płakał. To zaś, czego doświadczał Jezus, jest "święte".

Czyniąc rachunek sumienia, pozwólmy zatracić się w żalu, jaki doświadczyliśmy w ciągu mijających godzin. Zobaczmy, jak Chrystus doświadczył tego samego żalu. Zobaczmy, jak głęboka jest więź, która łączy nas z Chrystusem Panem.

Doświadczenie żalu, któremu przyglądamy się w czasie rachunku sumienia w Bożej obecności, pozwala nam na intymną bliskość z Bogiem, wykazującym niespotykaną czułość i troskę, aby być z nami. Powierzamy żal naszemu Bogu i odczuwamy, że Bóg nas rozumie, odczuwamy więź z Bogiem - Emmanuelem. Gdy dzielimy się naszym smutkiem, doświadczamy obecności przyjaciela, naszego Stwórcy i Pana. To oznacza doświadczanie Boga w naszym codziennym życiu, w naszym codziennym doświadczeniu żalu. Przyjrzyjmy się w modlitewnej kontemplacji cierpienia, żalu i poczucia straty, której doświadczył Jezus. Gdy to czynimy, jesteśmy świadomi, że on wie, o czym mu mówimy, ujawniając osamotnienie, poczucie zagubienia podczas rachunku sumienia. W tym dialogu, w tym dzieleniu się z Chrystusem, otrzymujemy dar widzenia tego, że nasze własne cierpienie, nasz własny żal jest tym samym żalem, który odczuwał Chrystus. Łaska przynosi owoc w postaci głębokiego poczucia naszej więzi z Jezusem w codziennym życiowym doświadczeniu żalu. To właśnie owa więź daje zrozumienie i pokój. Zastanówmy się zatem nad naszymi własnymi doświadczeniami żalu oraz doświadczeniami żalu Jezusa Chrystusa.

Doświadczenie  złości

Spójrzmy na siebie samych, czy kiedykolwiek popadaliśmy w złość? Czasami jest to bardzo kontrowersyjne pytanie. Jako ludzkie istoty, usiłujemy odpowiedzieć na to pytanie przy pomocy dwóch, przeciwstawnych odpowiedzi i czujemy się niemal usprawiedliwieni, negując każdą z tych alternatyw. Mówimy, na przykład: "Ależ tak, oczywiście, popadam w złość. Każdy się złości". Możemy też nie przyznawać się w ogóle do złości i mówić: "Jestem kochającą, pełną wiary osobą. Nie jestem osobą pełną złości, nie chcę się taką stać". Faktycznie nie mamy realnego wyboru. Odczucia są po prostu reakcją, jaka się w nas ujawnia. Jak powiedział święty Tomasz: "Odczucie jest po prostu reakcją odpowiedzi". W odczuciu nie ma nic złego ani dobrego. Odczucia po prostu "istnieją". Występują zanim mamy jakikolwiek wybór pomiędzy nimi.

Ktoś rysuje rylcem po karoserii mojego samochodu nowej generacji, zaparkowanego przed supermarketem. Wychodzę ze sklepu, widzę i wpadam we wściekłość. Ktoś miał przynieść warzywa oraz deser w ramach wspólnie przyrządzanego posiłku, lecz zapomniał. Jestem wściekły. Ktoś uprzedza mnie w stołówce szkolnej i zgarnia przed nosem mój posiłek. Jestem wściekły...

Ludzkie istoty reagują bezpośrednio, a bezpośrednią reakcją na zranienie jest złość. Złość nie jest ani niczym złym, ani niczym dobrym, jest po prostu reakcją. Jeśli jednak jest czymś dobrym, wówczas jest reakcją będącą Bożym darem. Złość przysporzyła światu więcej dobra niż miłość. Jak wiele tuneli podziemnych zostało wydrążonych z tego powodu, że ludzkie istoty wściekały się, będąc zmuszone obchodzić dookoła górę? Złość zaakceptowana może zostać wykorzystana konstruktywnie o wiele bardziej niż wówczas, gdy jest odrzucana. Złość z powodu konieczności nieustannego obchodzenia góry winna być wykorzystana, a nie zanegowana. Powinniśmy raczej nie tyle wypierać złość, co pozwolić jej dostymulować naszą pracę i pomóc nam znaleźć lepsze rozwiązanie. Ostatecznie nasza złość, frustracja oraz wściekłość przynoszą efekt w postaci wymyślenia idei wydrążenia tunelu w górze; nie musimy jej już więcej obchodzić. Ile jednak wysiłku kosztuje wydrążenie tunelu! Gdzie znaleźlibyśmy tyle siły i energii, by wykonać tę pracę? Zaczerpniemy je z naszej złości, frustracji i wściekłości, danych nam przez Boga darów ludzkiej energii ku przekształcaniu rzeczy, które winny być zmienione.

Czy dostrzegamy swoją złość oraz złość naszych przyjaciół? Jeśli tak jest faktycznie, czy mamy zespół zachowań, wśród których możemy wybrać właściwe działania, aby wyrazić nasze odczucie złości?

Czy Jezus bywał zezłoszczony? Czy odczuwał wściekłość? Czy kiedykolwiek Jezus dał wyraz złości? Te pytania również mogą stwarzać wrażenie "nieświętych". Jeśli jednak przyjrzymy się Jezusowi w kontemplacyjnej modlitwie, jak podnosi swój głos na faryzeuszy, nazywając ich hipokrytami, jeśli zobaczymy Jezusa wywracającego stoły z pieniędzmi bankierów w świątyni (por. J 2,13-22), znajdziemy odpowiedź na te pytania.

Tak, Jezus wpadał w złość! W prawdziwą złość! To oznacza, że "złoszczenie się" staje się czymś świętym, ponieważ Jezus jest świętością Boga, a to, czego doświadczał Jezus, jest święte. Bycie zdenerwowanym, odczuwanie złości i wyrażenie jej na zewnątrz jest święte, ponieważ Jezus odczuwał złość i dawał temu wyraz. Pozwólmy Panu poruszyć nas, oświecić swoimi inspiracjami, abyśmy potrafili wybrać własne środki wyrażania złości. Rodzi się pytanie, czy postrzegamy swoją własną złość jako coś "świętego"? Podczas rachunku sumienia winniśmy przypomnieć sobie nasze doświadczenia złości z ostatnich kilku godzin i zestawić je z doświadczeniami, jakie przeżywał Jezus, aby pozwolić objawić się łasce Bożej.

Miłość Boża pozwala nam zaakceptować nasz ból oraz naszą złość. Bóg dowodzi, że jest obecny osobiście w doświadczeniach, pouczając nas, oświecając, udzielając daru wytrwałości, sprawiedliwości, odwagi, siły i akceptacji. Przyjmijmy ponownie usilne zaproszenie Boga wobec doświadczeń, które wzywają nas do większej otwartości i szczerości. Otrzymujemy Słowo Boże w naszych doświadczeniach złości. Na nowo dotykamy wielu aspektów tego odczucia: wymiarów naszego własnego egoizmu, obecności Boga wzywającego nas do zażyłości ze sobą, wezwania do bycia bliżej siebie samego i zaakceptowania naszego codziennego doświadczenia złości, tak jak Pan zaakceptował i ukochał swoją własną złość.

Teraz wraz z Chrystusem przyglądamy się własnej złości. Tutaj, w naszym rachunku sumienia, łaska Boża może oświecić nasz słuszny i święty gniew. Łaska Boża jest w stanie pomóc nam być wdzięcznymi za dar złości, za dobry dar. Łaska Boża może nas oświecić, wskazywać, jaki sposób zachowania mamy wybrać, aby dać wyraz naszej złości.

Zastanówmy się nad własnymi doświadczeniami złości, nad doświadczeniem złości w codziennym życiu Jezusa, naszego Boga. Pochylmy się nad tym wszystkim w modlitewnej refleksji.

Mariusz Bigiel SI - tłumacz książek Jose H. Prado Floresa i Emilien Tardifa, współpracuje ze Szkołą Ewangelizacji i Rozeznania Duchowego Łodzi, rekolekcjonista, prowadzi Ćwiczenia Duchowne św. Ignacego, kapelan ZHR.

opr. ab/ab