Święty Franciszek - mistrz modlitwy

Leonard Lehmann OFMCap

Święty Franciszek — mistrz modlitwy

Modlitwa i medytacja zajmuje w życiu św. Franciszka centralne miejsce. Stanowią one fundamentalną tajemnicę jego osoby; są źródłami, z których czerpie. Pod tym stwierdzeniem podpisze się każdy, kto odwiedza franciszkańskie miejsca: San Damiano i Carceri w pobliżu Asyżu oraz — jak gniazda jaskółcze przyklejone do zbocza góry — pustelnie w Loggio Bustone, Greccio i Fonte Colombo w dolinie Rieti. Także Celle di Cortona (Le Celle), Monte Casale, Narni i Alwernia świadczą wymownie o tym, jak chętnie Franciszek oddalał się na modlitwę i medytację. W cichym odosobnieniu prawie niedostępnych szczytów górskich, cienistych dębowych gajów i dziewiczych lasów odnajdywał spokój, a poprzez kontakt ze stworzeniem — także kontakt ze Stwórcą. W nietkniętej przyrodzie dotykał brzegu Niedotykalnego, o którym psalmista mówi: O Boże mój, Panie, jesteś bardzo wielki! Odziany we wspaniałość i majestat, światłem okryty jak płaszczem (PS 104, 1-2).

Jak i o co modlił się św. Franciszek, obrazują wyraźnie jego pisma. Wszystkie one oddychają duchem modlitwy i pobożności, oddania się i skupienia oraz gorącej miłości do Boga i człowieka. Franciszek, poszcząc modląc się, ułożył ostateczną Regułę. Błogosławieństwo dla brata Leona napisał jeszcze własnoręcznie po otrzymaniu stygmatów na Alwernii; Pieśń słoneczna natomiast jest owocem długiej medytacji obłożnie chorego. Gdy Franciszek pisze Listy lub Regułę, to formy modlitewne jakby mimowolnie wplatają się w jego sowa: rozpoczyna znakiem krzyża lub prośbą o błogosławieństwo, a kończy prawie zawsze błogosławieństwem. Liczne fragmenty w Listach są formalnie modlitwami, okrzykami radości lub długimi medytacjami. Reguła z 1221 r. zawiera dokładne pouczenie, jak się modlić; do niej dołączony jest dłuższy hymn dziękczynny. Oznacza to, że Franciszek nie tylko uczy, jak się modlić, lecz włącza swoich słuchaczy i czytelników bezpośrednio do modlitwy. Modli się z nimi.

Obok napomnień i katechez jak się modlić, istnieją pisma Franciszka, które ze względu na swoją formę i treść są właśnie modlitwami. Zaliczają się one do najpiękniejszych zachowanych do dziś pism Świętego z Asyżu. Jeszcze na długo przed powstaniem znanej Pieśni słonecznej język niektórych jego modlitw przybiera formę i siłę poetyckiego wyrazu.

Streszczająca relacja znajduje się u Tomasza z Celano:

Mąż Boży Franciszek nie szukał swego, ale zważał głównie na to, co sprzyja zbawieniu innych, a ponad wszystko pragnął umrzeć i być z Chrystusem... Na wszystkie rozproszenia od zewnątrz okazywał się niewrażliwy i dlatego z całych sił powściągał zmysły zewnętrzne oraz trzymał na wodzy poruszenia ducha, aby być wolnym tylko dla samego Boga. Ukrywał się w zagłębieniach skały, a w rozpadlinie przepaści było jego mieszkanie... Z prawdziwie szczęsnej pobożności pogrążał się w niebiańskich sferach, a pełen wyniszczenia zagłębiał się dłużej w ranach Zbawiciela. Dlatego często wybierał miejsca samotne, aby całkowicie mógł kierować ducha do Boga... Jego najpewniejszym portem była modlitwa, nie krótka — na chwilę, nie pusta czy zarozumiała, ale czasowo długa, pełna pobożności i pokornie łagodna. Jeśli ją zaczynał wieczorem, ledwie rano kończył. Modlił się chodząc, siedząc, jedząc i pijąc. Często całe noce spędzał na modlitwie w opuszczonych kościołach...

Do najpiękniejszych jego modlitw — obok Pieśni słonecznej — należy wykład modlitwy Ojcze nasz, będący właściwie medytacją Modlitwy Pańskiej.

Przegląd rozważań św. Franciszka nad modlitwą Ojcze nasz pozwala intuicyjnie wychwycić, jak głęboko wniknął on w sens Modlitwy Pańskiej. Nie stałą się ona dla niego jedynie formułą. Na pewno bierze się to także stąd, że modlitwa ta zaważyła na jego życiu i określiła je. Gdy Franciszek popadł w konflikt ze swoim ojcem z powodu solidaryzowania się z trędowatymi i odbudowywania kościołów, doszło do procesu sądowego. Podczas mającej cechy sensacji sceny przed biskupem oraz zbiegłym się tłumem, Franciszek oświadczył otwarcie i uczciwie:

Słuchajcie mnie wszyscy i rozumiejcie dobrze. Aż dotąd nazywałem Piotra Bernardone moim ojcem. Ponieważ jednak zdecydowałem się służyć Bogu, oddaję ojcu pieniądze, z powodu których był rozgniewany, a także wszystkie szaty, które otrzymałem od niego. Chcę odtąd mówić: Ojcze nasz, który jesteś w niebie, a nie: Ojcze mój, Piotrze Bernardone.

W taki sposób syn kupca, powołując się na modlitwę Ojcze nasz, uwolnił się od spadku i rodziców.

Gdy wkrótce potem przyłączyli się do niego towarzysze, by z nim dzielić radykalny sposób życia, nauczał ich modlitwy Ojcze nasz jako najważniejszej modlitwy wspólnej. Zalecał ją także wszystkim chrześcijanom, gdyż tak napisał:

Do wszystkich wiernych na całym świecie: I wychwalajmy Go, i módlmy się w dzień i w nocy, mówiąc: Ojcze nasz, który jesteś w niebie, bo zawsze powinniśmy się modlić i nie ustawać.

Modlitwa Ojcze nasz była ulubioną modlitwą Braci Mniejszych i — co jest jeszcze ważniejsze — zdecydowanie uformowała ich wspólne życie. Wyłączne zwrócenie się ku Ojcu w niebie pozwoliło powstać braterskiej wspólnocie nie mającej ojca na ziemi, ale mającej jedynie Boga za ojca. W Regule z 1221 r. czytamy:

Wy wszyscy jesteście braćmi. I nikogo na ziemi nie nazywajcie waszym ojcem, bo jeden jest Ojciec, który jest w niebie. Ani nie nazywajcie się nauczycielami, gdyż jeden jest wasz Nauczyciel, ten w niebie.

Ponieważ Bóg jest naszym Ojcem w niebie, więc my wszyscy, ludzie na ziemi, jesteśmy rodzeństwem. To podstawowe orędzie chrześcijańskie Franciszek traktował poważnie i żył braterstwem ogarniającym także gwiazdy, przypływy i odpływy morza, obłoki i burze, wody i rośliny, krzewy i zwierzęta. Na fundamencie braterstwa oparł swoją braterską wspólnotę. I zaufał troskliwej dobroci Ojca, zrezygnowawszy ze wszystkiego.

Nie ma wątpliwości: modlitwa Ojcze nasz była dla niego testamentem i programem. Objaśnia ona w dużej mierze sposób życia Świętego z Asyżu i jego wspólnoty. Franciszek sam jest tą modlitwą, a jego zakon — wspólnym przeżyciem Ojcze nasz. Podarowana przez niego i po nasze czasy przekazywana medytacja tej Modlitwy jest świadectwem życia, dogłębnie przeżytym w codziennej praktyce doświadczeniem. Wykład modlitwy Ojcze nasz św. Franciszka stanowi zaproszenie skierowane również do nas, byśmy sami w podobny sposób potraktowali Modlitwę Pańską, pokochali ją i nią żyli. Postępując w ten sposób na pewno staniemy się naśladowcami Jezusa i znajdziemy się w orszaku małego Biedaczyny z Asyżu, który słusznie jest nazywany Świętym modlitwy Ojcze nasz.

Tekst pochodzi z książki Leonarda Lehmanna OFMCap "Święty Franciszek mistrz modlitwy". Wydawnictwo Serafin, www.e-serafin.pl
www.e-serafin.pl/produkt-34.html

opr. mg/mg