Św. Teodozjusz Cenobiarcha

Św. Teodozjusz (423-529) był jednym z wielkich twórców życia monastycznego. Pochodził z Kapadocji w Azji Mniejszej, gdzie stulecie wcześniej żył i biskupem był św. Bazyli Wielki, twórca reguły zakonnej, która do dziś jest uważana za podstawową w Kościołach wschodnich. Teodozjusz, pozostając pod wpływem swego wielkiego rodaka, promował zakonne życie wspólne (stąd określenie „cenobiarcha”, od „koine” — wspólne, „bios” — życie oraz „arche” — władza, przełożony), w odróżnieniu od wcześniejszych ascetów, preferujących model pustelniczy.

Już we wczesnej młodości Teodozjusz udał się do Jerozolimy, gdzie jego przykład i nauka zaczęła szybko przyciągać zwolenników. W Cathismus w pobliżu Betlejem założył klasztor, który szybko wypełnił się zakonnikami. Zgodnie z wzorcem wyznaczonym przez św. Bazylego, nie służył on jedynie kultywowaniu życia duchowego, ale także posłudze chorym i potrzebującym. Przy klasztorze znajdowały się bowiem trzy infirmerie (szpitale), przeznaczone dla chorych, starszych i osób z problemami psychicznymi. Teren klasztoru obejmował również odrębne kościoły dla poszczególnych grup językowych i społecznych. W kościołach tych sprawowano liturgię słowa, natomiast liturgia Eucharystii była wspólna. Cały zespół klasztorny przypominał małe miasto i szybko stał się wzorcem dla innych wspólnot na wschodzie, tak że patriarcha Jerozolimy Salustiusz ustanowił Teodozjusza generalnym przełożonym wszystkich tego rodzaju wspólnot w Ziemi Świętej.

Jeśli chodzi o poglądy teologiczne, Teodozjusz ostro sprzeciwiał się niebezpiecznym, a mocno rozpowszechnionym w tamtym czasie tendencjom monofizyckim (głoszącym wbrew orzeczeniu Soboru Chalcedońskiego, że w Chrystusie natura boska całkowicie zdominowała ludzką, tak że w praktyce Jego człowieczeństwo roztopiło się w bóstwie jak kropla wody w oceanie). Za swoją zdecydowaną obronę ortodoksji ukarany skazany został na wygnanie przez cesarza Anastazego I, sprzyjającego monofizytyzmowi. Dopiero kolejny cesarz w 518 r. odwołał edykt, pozwalając powrócić Teodozjuszowi do swoich wspólnot — a był on wówczas już ponad 90-letnim starcem. Teodozjusz dożył sędziwego wieku 105 lat. Pochowany został na terenie klasztoru, w grocie Trzech Króli, a w jego pogrzebie uczestniczył ówczesny patriarcha Jerozolimy i znaczna część ludności tego miasta.

Klasztor z grobowcem świętego przetrwał do XV w., a w XX w. został odtworzony i obecnie podlega prawosławnemu Patriarsze Jerozolimy. Zlokalizowany jest w miejscowości Al-Ubajdijja na terenie Autonomii Palestyńskiej.

opr. mg/mg