Trwać w Jezusie. Rekolekcje ze św. Janem

Krzysztof Wons SDS

Trwać w Jezusie

Rekolekcje ze św. Janem

ISBN: 978-83-60703-21-2

wyd.: Wydawnictwo SALWATOR 2007

Wstęp

Klemens Aleksandryjski w Hypotyposeis, krótkim komentarzu do Pisma Świętego, tak przedstawia swoją opinię na temat powstania Ewangelii św. Jana: „Jan, jako ostatni z czterech ewangelistów, świadomy tego, że w Ewangeliach zostały już przekazane «wydarzenia materialne» (ta somatika), zachęcony przez swoich uczniów i w sposób boski natchniony przez Ducha, skomponował Ewangelię duchową, pneumaticon euangelion”¹. Starożytny autor chciał podkreślić zamierzenie Jana, który w odróżnieniu od pozostałych ewangelistów przekazał duchowy wymiar wydarzeń ewangelicznych. Akcentowany po dziś dzień duchowy charakter czwartej Ewangelii nie neguje jej wartości historycznej. Przekazane w niej fakty przedstawiane są nieraz z zadziwiającą precyzją. Nie stanowią jednak celu samego w sobie. Służą przede wszystkim przekazaniu głębszego sensu wydarzeń. Czwarta Ewangelia jest dziełem, w którym „teologia opiera się na historii, a historia służy teologii”². Teologiczno-duchowy wymiar Ewangelii Janowej przez wieki przyciągał wielu wierzących, którzy studiując z pasją święty tekst, szukali w nim odpowiedzi na najtrudniejsze pytania o wiarę w Jezusa Chrystusa. Podobnie i my będziemy szukali w Ewangelii Jana odpowiedzi na pytanie o ostateczny cel naszej drogi wiary, rozpoczętej z Markiem, a kontynuowanej z Mateuszem i z Łukaszem³. Musimy jednak pamiętać, że mądrość, którą przekazuje Ewangelista Jan, nie bazuje na ludzkich dysputach i dywagacjach.

Nie zajmuje się też odpowiadaniem na pytania „tego świata”, nie daje praktycznych wskazań, na czym ma polegać życie ucznia dojrzałego w wierze. Zajmuje się czymś głębszym. Pokazuje drogę do pełni wiary i życia, do wewnętrznego pokoju, do duchowego rozeznawania pośród zmienności i dwuznaczności tego świata.

Jest to droga pochodząca od samego Boga, który przygotował ją i objawił dla nas w Jezusie przez Ducha⁴. „Nauka duchowa czwartej Ewangelii — komentuje C.M. Martini — nie zmierza zatem do wyjaśnienia czegoś, ponieważ nie są to sprawy dające się wyjaśnić słowami; chce natomiast wskazać drogę do wejścia w ową mądrość, która pozostaje poza wszelkimi regułami ascezy, poza wszelkimi praktykami, poza wszelkimi poglądami”⁵. Musimy także pamiętać — zauważa C.M. Martini — że: „Nie jest to z pewnością Ewangelia dla początkujących. Ewangelia ta jest skierowana do dojrzałego chrześcijanina, do gnostyka⁶, człowieka doskonałego, chrześcijanina oświeconego, a zatem kogoś, kto ma już za sobą długą drogę dojrzewania ascetycznego i jest zainteresowany nie tylko powtarzaniem pewnych już przyswojonych tematów, ale raczej ich pogłębieniem”⁷. Dlatego zanim oddamy się prowadzeniu św. Jana Ewangelisty, zapytajmy siebie, na jakim etapie dojrzewania chrześcijańskiego znajdujemy się obecnie. Jan zakłada bowiem, że uczeń Jezusa, dla którego redaguje Ewangelię, ma już za sobą pewne doświadczenie życia z Jezusem; znajduje się na określonym etapie rozwoju wiary. Należy dodać, że Jan wiąże wiarę z doświadczeniem osobowej więzi z Jezusem. Relacja z Jezusem i poziom jej zażyłości są najważniejszym kryterium w rozeznawaniu poziomu wiary. Relacja do Jezusa mówi o dojrzałości ucznia. Jan zakłada, że ucznia cechuje już pewien stopień dojrzałości, a nawet wyższy rodzaj doświadczenia duchowego. Aby lepiej zrozumieć ten moment wyjściowy, przypomnijmy sobie, w wielkim skrócie, etapy formacji, które przeszliśmy ze św. Markiem, ze św. Mateuszem i ze św. Łukaszem. Cztery Ewangelie czytamy na naszej drodze jako cztery etapy formacji chrześcijanina, cztery fazy dojrzewania w wierze, które nigdy się nie kończy, ale zmierza do nieustannego pogłębienia. Marek zostawił nam Ewangelię z myślą o początkujących, którym jeszcze brak wiary, którzy chcą wejść na drogę wiary, stoją przed decyzją wyboru drogi z Jezusem, są na etapie podejmowania decyzji o wspólnym życiu z Jezusem i stawiania pierwszych kroków z Jezusem. Mateusz prowadzi nas do Jezusa nauczającego, ponieważ wie, że ma do czynienia z ludźmi, których wiara potrzebuje wzmocnienia. Jest jeszcze słaba, mała, krucha. Możemy powiedzieć, że Mateusz poddał nas intensywnej katechezie, w której nauczycielem był sam Jezus. Przybliżał nas do Jezusa nauczającego, który wzmacniał fundamenty naszej wiary, przeżywanej indywidualnie i we wspólnocie. Łukasz uczył nas postawy wiary zanurzonej w konkretnych sytuacjach bieżącej historii. Jezus ewangelizował naszą historię życia, abyśmy nauczyli się ją czytać Jego oczami — jako historię zbawienia. Formował nas na teologów, to znaczy na uczniów, którzy potrafią odnaleźć obecnego Jezusa w świecie zdruzgotanym przez grzech; wierzą, że wcielił się w historię, że jest Kyriosem — Panem. Łukasz uświadamia nam, że Jezus zbawia na drodze słabości. Jest Zbawcą tu i teraz, dzisiaj. Nie możemy powiedzieć, że etapy formacji, które przeszliśmy z Markiem, z Mateuszem i z Łukaszem, mamy już za sobą. Do końca życia będziemy otwierali Ewangelię Marka i stwierdzali, że jeszcze brakuje nam wiary. Otwierając Ewangelię Mateusza, będziemy szukać umocnienia w wierze, a u Łukasza odnajdywać Jezusa obecnego i zbawiającego w samym środku złożonej historii naszego życia.

Do czego wzywany jest uczeń na czwartym etapie formacji proponowanej w Ewangelii św. Jana? Czego jeszcze nam brakuje w relacji z Jezusem? Co powinno być pogłębione w osobistym doświadczeniu wiary? U Jana uczeń słyszy wezwanie, aby wejść w zażyłą, wewnętrzną więź z Jezusem, aby otworzyć się do końca, radykalnie, na wewnętrzne poznanie Jezusa, na relację z Jezusem. Jest zaproszony do wejścia w doświadczenie mistyczne, wierne trwanie w przyjaźni z Jezusem. Chodzi o doświadczenie, które przemienia, czyni Jezusowymi (teleios) w Chrystusie, czyli doskonałymi w Nim. Dzięki niemu uczeń wchodzi w tajemnicę odczuwalnej bliskości z Bogiem. To zaproszenie zakłada, że uczeń w istotnej mierze przyswoił, zinterioryzował wcześniejsze etapy formacji proponowane przez synoptyków. Uczeń, który dokonał fundamentalnego wyboru Jezusa, zgłębił, co znaczy być z Jezusem, doświadczył, co znaczy, że Jezus wcielił się w jego historię życia, i jest zdolny wejść w pogłębioną przyjaźń z Jezusem, w doświadczenie wiary, która pozwala oczami mistyka zobaczyć i przeżyć to, co wydarza się nieustannie w jego życiu. Warto więc zapytać, na jakim etapie relacji z Jezusem znajduję się obecnie? Czy jestem gotowy, aby otworzyć się na zaproszenie do wejścia z Nim w radykalną przyjaźń? Taka decyzja może być oparta na wcześniejszym doświadczeniu drogi z Jezusem.

* * *

Obecna książka jest ostatnią z czterotomowej serii podręczników rekolekcji lectio divina przedstawiających drogę duchowego wzrostu: „Cztery Ewangelie jako cztery etapy dojrzewania chrześcijańskiego”. Jest ona owocem sesji rekolekcyjnych i studium prowadzonego w Centrum Duchowym Salwatorianów. Naszym pragnieniem jest, aby rozpowszechniać ją także w innych ośrodkach formacji duchowej, w nieformalnych grupach świeckich oraz wspólnotach kapłańskich i zakonnych. Struktura niniejszego podręcznika, podobnie jak poprzednich, bazuje na ośmiodniowym, rekolekcyjnym programie modlitwy Słowem Bożym. Rozdział wstępny odpowiada pierwszemu dniowi rekolekcji. Służy jako przygotowanie do wejścia w rekolekcje ze św. Janem. Kolejne rozdziały odpowiadają kolejnym dniom rekolekcji. Zawierają wprowadzenia do meditatio, oratio i contemplatio. Trzeba zaznaczyć, że treści wprowadzeń zawierają obszerne sugestie do modlitwy i należy korzystać z nich pod kierunkiem osoby prowadzącej rekolekcje, zatrzymując się jedynie na wybranych wcześniej propozycjach, które odpowiadają potrzebom formacyjnym rekolektanta.

Najważniejszymi momentami rekolekcji nie są wprowadzenia do modlitwy, lecz osobista lektura Słowa Bożego i modlitwa. Czas modlitwy należy jasno określić: na każdy z czterech etapów lectio divina przewiduje się zegarową godzinę. Oczywiście, jak już zostało wyjaśnione we wstępie do pierwszego tomu (Rekolekcje ze św. Markiem), droga lectio divna angażuje osobę nie tylko w wyznaczonym czasie modlitwy, ale także przez cały dzień wypełniony ciszą i trwaniem w Słowie. Chodzi o to, aby dzień rekolekcyjny został „utkany” przez Słowo „pracujące” w rekolektancie. Należy więc roztropnie korzystać z wprowadzeń, mądrze dobierając i dozując „impulsy” do modlitwy, tak aby nie obciążały rekolektanta nadmiarem treści, lecz otwierały go na osobiste, zażyłe spotkanie ze Słowem. Słowo Boga zawsze powinno pozostawać w centrum. Wszystko inne jest ważne i potrzebne o tyle, o ile podprowadzi uczestnika do bezpośredniego spotkania ze świętym tekstem. Książka może służyć jako pomoc zarówno dla prowadzących, jak i odprawiających rekolekcje. Ważne jest, aby zachować wierność dynamice modlitwy zaproponowanej w podręczniku. Pomoże to w owocniejszym przeżyciu rekolekcji. U podstaw publikacji stanęły rekolekcje przeżywane razem z uczestnikami, dlatego zachowałem w niej formę słowa mówionego. Chodzi o to, aby korzystający z proponowanych treści bardziej niż czytelnikami poczuli się słuchaczami zaproszonymi do przemodlenia Słowa w dynamice lectio divina. Dzięki temu podręcznik może stanowić także praktyczną pomoc dla osób, które nie mają możliwości odprawienia rekolekcji „na pustyni”, a chciałaby je odprawić w warunkach codzienności. W takim wypadku zaleca się korzystanie z indywidualnego towarzyszenia kierownika duchowego.

Wspólnie z nim warto ustalić najpierw realny „program dnia”, z uwzględnieniem codziennych obowiązków. Podręcznikowy program jednego dnia można rozłożyć wówczas na więcej dni, np. na cały tydzień. Książka została przygotowana także z myślą o osobach, które odprawiły ośmiodniowe rekolekcje „na pustyni”, aby mogły wrócić do ich treści i pogłębić je w codzienności. Zwracam się z braterskimi słowami podziękowania do moich przełożonych, którzy dali mi czas potrzebny na przygotowanie niniejszej publikacji. Dziękuję wspólnocie z CFD, z którą mogę dzielić i odkrywać bogactwo Słowa podczas codziennej posługi. Dziękuję drogim memu sercu Braciom Kamedułom z Eremu San Giorgio w Rocca di Garda, którzy od kilku lat przyjmują mnie do swojej pustelni, z prostotą dzieląc się bogactwem życia mniszego i nieocenionymi warunkami ciszy, modlitwy i kontemplacji.

Moją wdzięczność i szacunek kieruję też w stronę księdza prof. dra hab. Romana Pindla, który podjął się biblijnej konsultacji niniejszej książki.

Krzysztof Wons SDS
Kraków — Rocca di Garda

¹ Euzebiusz, HE VI, 14, 7, cyt. za: R. Fabris, Giovanni, Ed. Borla, Roma 1992, s. 25 (tłum. własne).

² T. Jelonek, Słowo wprowadzające do publikacji, w: St. Witkowski, Męka Pańska według Ewangelii św. Jana, Wydawnictwo „La Salette”, Kraków 2001, s. 6.

³ Obecna publikacja jest kontynuacją wcześniejszych etapów ewangelicznej formacji ucznia Jezusa przedstawionych w trzech kolejnych tomach: K. Wons, Uwierzyć Jezusowi. Rekolekcje lectio divina ze św. Markiem opatrzone wprowadzeniem do dynamiki lectio divina, Wydawnictwo SALWATOR, Kraków 2004; tenże Powierzyć się Jezusowi. Rekolekcje lectio divina ze św. Mateuszem, Wydawnictwo SALWATOR, Kraków 2005; tenże, Pogłębić wiarę w Jezusa. Rekolekcje lectio divina ze św. Łukaszem, Wydawnictwo SALWATOR, Kraków 2006.

⁴ Por. C.M. Martini, Kochać Jezusa. Medytacje nad Ewangelią św. Jana, Wydawnictwo WAM, Kraków 2003, s. 14—15.

⁵ Tamże, s. 15.

⁶ Chodzi o chrześcijanina, gnostyka, w takim rozumieniu, o jakim pisze św. Paweł: „Bracia, jestem co do was przekonany, że pełni jesteście szlachetnych uczuć, ubogaceni wszelką wiedzą (pepleromenoi pases tes gnoseos)” (Rz 15, 14). W innym miejscu ten sam autor pisze: „W Nim to bowiem zostaliście wzbogaceni we wszystko: we wszelkie słowo i wszelkie poznanie (gnosis)” (1 Kor 1, 5). Por. C.M. Martini, Kochać Jezusa..., s. 12—13.

⁷ Tamże, s. 12.

opr. aw/aw