Chrzest i powołanie chrześcijanina

Ościłowski Krzysztof OSPPE

IDEAŁ CHRZEŚCIJANINA I JEGO REALIZACJA

Studium pism św. Paulina z Noli

ISBN: 978-837505-397-5

wyd.: WAM 2009

ROZDZIAŁ I

CHRZEST I POWOŁANIE CHRZEŚCIJANINA

1.1. Człowiek i jego powołanie

Paulin z Noli, który zdecydował się pójść drogą radykalizmu ewangelicznego, przedstawia w swoich pismach człowieka w odniesieniu do Boga, Stwórcy wszystkiego, do Chrystusa i Jego zbawczego działania, w końcu do jego ostatecznego celu, jakim jest życie wieczne.

Nie znaczy to, że nie znajdziemy u Paulina odniesień do innych koncepcji niechrześcijańskich dotyczących człowieka i jego miejsca w świecie. Pojawiają się one jedynie wtedy, gdy nasz Autor pragnie pokazać błądzenie starożytnych systemów fi lozofi cznych, które przeceniają rozum i stawiają człowieka w centrum, czyniąc go miarą całej rzeczywistości. Tu według Paulina jawi się błąd w ocenie człowieka i jego ostatecznego celu¹. Tylko w relacji do Boga, w życiu z Bogiem i dążeniu do zjednoczenia z Nim w wieczności człowiek odnajduje właściwy sens swojego istnienia i powołania.

1.1.1. Powołanie do istnienia świata i człowieka

Paulin w różnych miejscach swoich pism i pieśni ukazuje Boga jako Stwórcę wszystkiego co istnieje. Określa wówczas Boga wprost rzeczownikiem Stwórca (Creator), ale używa także innych pojęć, które przedstawiają Boga, jako Autora (Auctor) wszystkich stworzeń². Bóg jest więc Stwórcą, Autorem i Początkiem wszystkiego i to On powołuje do istnienia wszystkie byty ożywione i nieożywione. Szczególnym i wyjątkowym bytem powołanym do istnienia przez Boga jest człowiek.

Zapisaną w sposób zupełnie oczywisty prawdę o Bogu Stwórcy znajdujemy w Liście 16 do Jowiusza, krewnego Paulina. Nasz Autor pisze: Jak uczy nas rozum i prawda, wszystkie z jego dzieł przypisujemy Bogu, pośród których jesteśmy także my i których część stanowimy (...) On jest Bogiem i Stwórcą naszym jak i wszystkich rzeczy³. Z podobnym stwierdzeniem spotykamy się w Pieśni 21, gdzie czytamy: [Bóg jest] Autorem i Żywicielem równocześnie rzeczy i ludzi, który stworzył wszystko słowem⁴.

Powyższe teksty, które mówią o Bogu, Stwórcy wszystkiego, zawierają w sobie działanie stwórcze dotyczące dwóch aktów stworzenia, zarówno rzeczy, jak i ludzi. Chociaż akty stworzenia rzeczy i ludzi występują zazwyczaj razem u naszego Autora, tworząc cały obraz rzeczywistości stworzonej przez Boga, to w Pieśni 29 znajdujemy fragment, który mówi jedynie o stworzeniu świata, a który podkreśla, że Bóg jest nie tylko Stwórcą, ale także Królem, który go napełnia. Czytamy: większy bowiem niż <świat> jest Twórca świata, ten sam Bóg Król, który napełnia ziemię i niebo⁵.

Od początku w stwórczym działaniu Boga jest obecna cała Trójca Przenajświętsza. Paulin podkreśla szczególnie w akcie stwórczym obecność drugiej osoby Trójcy: Syna Bożego. Stąd też Nolańczyk pisze, że Bóg stworzył wszystko, tj. powołał do istnienia przez Słowo, którym jest Syn Boży, Jezus Chrystus. To właśnie, jak czytamy w Liście 37 do biskupa Wiktrycjusza, przez Niego [Chrystusa-Słowo] wszystko zostało stworzone, a bez Niego nie zostało uczynione⁶.

Paulin kontynuuje swoje rozważania dotyczące obecności drugiej Osoby Boskiej w akcie stwórczym i nazywa Ją nie tylko Odkupicielem człowieka, ale także Stworzycielem. Mówi: On [Chrystus] jest Stworzycielem człowieka i Odkupicielem, Bóg z Boga, człowiek dla człowieka⁷. Ponieważ Bóg stwarza wszystko, to powołuje do istnienia także to, czego nie ma, czego wcześniej nie było. Paulin przytacza w swoich pismach fragment Listu św. Pawła do Rzymian (4, 17), w którym czytamy, że Bóg to co nie istnieje powołuje do istnienia (vocat ea quae non sunt tamquam quae sint)⁸.

Powyższe fragmenty ukazują Boga, który jest Stworzycielem całego świata i ludzi. Bóg-Stwórca w akcie stwórczym powołuje wszystko do istnienia. Bóg może również powołać do istnienia także te rzeczywistości, których wcześniej nie było. W tym działaniu stwarzania wszystkiego obecna jest cała Trójca Święta Paulin jednak wskazuje na obecność przy stwarzaniu szczególnie drugiej Osoby Trójcy, Syna Bożego.

¹ L. Padovese, Considerazioni sulla dottrina cristologica e soteriologica di Paolino di Nola, [w:] Anchora vitae. Atti del II Convegno Paoliniano nel XVI Centenario del ritiro di Paolino a Nola (Nola-Cimitile 18-20 maggio 1995), Napoli-Roma 1998, s. 216.

² Na temat różnych pojęć stosowanych przez Paulina na określenie Boga jako Stwórcy, zob. R. P. H. Green, Th e Poetry of Paulinus of Nola. A Study of his Latinity (= Collection Latomus, 120), Bruxelles 1971, ss. 63-64.

³ Paulin z Noli, Epistula 16, 5, CSEL 29, s. 118: ut ratio et ueritas docet, omnia operum dei, in quibus consistimus et quorum pars sumus (...) ipse nostri ut omnium et creator et deus est.

⁴ Paulin z Noli, Carmen 21, 773-774, CSEL 30, s. 183: auctor et altor / rerum hominumque simul, qui condidit omnia uerbo.

⁵ Paulin z Noli, Carmen 29, 19-21, CSEL 30, s. 306: maior enim mundi sator, ipse deus rex, / qui terram caelumque implet.

⁶ Paulin z Noli, Epistula 37, 6, CSEL 29, s. 321: per ipsum enim omnia facta sunt, et sine ipso factum est nihil.

⁷ Paulin z Noli, Epistula 42, 2, CSEL 29, s. 361: idem creator hominis et redemptor, deus ex deo, homo pro homine.

⁸ Ten cytat znajdujemy u naszego Autora w Liście 44, 7 do Apra i Amandy oraz w Liście 49, 7 do Makariusza.

opr. aw/aw