Ideał chrześcijanina i jego realizacja

Studium pism św. Paulina z Noli - wprowadzenie

Ościłowski Krzysztof OSPPE

IDEAŁ CHRZEŚCIJANINA I JEGO REALIZACJA

Studium pism św. Paulina z Noli

ISBN: 978-837505-397-5

wyd.: WAM 2009

Spis treści
Skróty	5
Bibliografia	7
Wstęp	17
Rozdział I
Chrzest i powołanie chrześcijanina	27
1.1. Człowiek i jego powołanie	27
1.1.1. Powołanie do istnienia świata i człowieka	27
1.2. Chrzest i powołanie chrześcijanina	30
1.2.1. Chrzest	30
1.2.1.1. Różnorodność terminów na określenie chrztu	30
1.2.1.1.1. Chrzest (baptisma)	30
1.2.1.1.2. Kąpiel (lauacrum)	31
1.2.1.1.3. Sakrament (sacramentum)	32
1.2.1.2. Pojęcia związane z chrztem i jego skutkami	32
1.2.1.2.1. Woda odnowienia (aqua refectionis) i zbawienia (salutaris)	32
1.2.1.2.2. Myć, obmywać (lauare), zanurzać (tinguere)	33
1.2.1.2.3. Zmyć występki (diluere crimina)	34
1.2.1.2.4. Obmywać (abluere)	34
1.2.1.3. Baptysterium — miejsce chrztu	35
1.2.1.4. Chrzest dorosłych	36
1.2.1.5. Chrzest dzieci	37
1.2.2. Powołanie chrześcijanina	38
1.2.2.1. Powołanie do wieczności — celem życia doczesnego	38
1.2.2.2. Powołanie zawarte w charyzmatach	42
1.2.2.2.1. Powołanie Paulina do kapłaństwa	43
1.2.2.2.2. Powołanie przyjaciół Paulina do kapłaństwa i życia mniszego	44
1.3. Podsumowanie	46
Rozdział II
Chrystus i święci wzorem do naśladowania	52
2.1. Chrystus wzorem do naśladowania	52
2.1.1. Warunki naśladowania	52
2.1.2. Naśladowanie Chrystusa w miłości do bliźniego	55
2.2. Święci wzorem do naśladowania	56
2.2.1. Św. Feliks z Noli wzorem do naśladowania	56
2.2.1.1. Pieśni ukazujące postać św. Feliksa	56
2.2.1.2. Życie św. Feliksa	59
2.2.1.3. Cnoty św. Feliksa godne naśladowania	64
2.2.1.3.1. Ubóstwo	65
2.2.1.3.2. Miłość bliźniego	66
2.2.1.3.3. Służba Kościołowi	66
2.2.1.3.4. Pracowitość	66
2.2.1.3.5. Pokora	67
2.2.1.4. Św. Feliks — przykładem życia	67
2.2.2. Święci przyjaciele Paulina	72
2.3. Podsumowanie	75
Rozdział III
Grzech, nawrócenie i pokuta	81
3.1. Grzech	81
3.1.1. Różne nazwy grzechu	81
3.1.1.1. Pojęcia ogólne	81
3.1.1.2. Pojęcia szczegółowe	82
3.1.2. Grzech Adama i jego skutki	84
3.1.3. Szatan sprawcą grzechu i jego odpowiedzialność	87
3.1.4. Wyznanie grzechów i przebaczenie	88
3.2. Nawrócenie	90
3.2.1. Pojęcie nawrócenia u Paulina z Noli	90
3.2.2. Osobiste doświadczenie nawrócenia w życiu Paulina	91
3.3. Pokuta	95
3.3.1. Odnowienie w łasce	95
3.3.2. Konieczność pokuty za życia	96
3.4. Podsumowanie	97
Rozdział IV
Eklezjalny wymiar powołania	102
4.1. Kościół — rzeczywistość nadprzyrodzona	103
4.1.1. Kościół — Ciało Chrystusa, Chrystus — Głową Kościoła	103
4.1.1.1. Chrystus Głową Kościoła	103
4.1.1.2. Kościół Ciałem Chrystusa	104
4.1.2. Kościół — Oblubienica Chrystusa	106
4.1.3. Obrazy Kościoła	107
4.1.3.1. Okręt (nauis)	108
4.1.3.2. Arka Noego i litera T (tau)	109
4.1.3.3. Kościół płodną matką odkupionych	110
4.2. Kościół — struktura ludzka i widzialna	110
4.2.1. Hierarchiczna struktura Kościoła	111
4.2.1.1. Biskupi	111
4.2.1.1.1. Biskupi Rzymu	111
4.2.1.1.2. Biskupi galijscy	116
4.2.1.1.3. Biskupi afrykańscy	119
4.2.1.2. Kapłani (prezbiterzy)	120
4.2.1.3. Diakoni	121
4.3. Podsumowanie	121
Rozdział V
Ideał monastyczny	127
5.1. Początki ruchu monastycznego	127
5.2. Ruch monastyczny na Zachodzie	128
5.3. Paulin z Noli i jego wspólnota monastyczna	129
5.3.1. „Klasztor” (monasterium) Paulina w Noli	129
5.3.2. Życie członków wspólnoty nolańskiej	132
5.3.2.1. Życie modlitwy	132
5.3.2.2. Życie pokutne	133
5.3.2.3. Życie pracowite	138
5.4. Ubóstwo	138
5.5. Podsumowanie	139
Zakończenie	143

WSTĘP

Paulin z Noli ¹ należy do znamiennych postaci chrześcijaństwa zachodniego przełomu IV i V wieku. Zajmował szczególne miejsce wśród najwybitniejszych poetów tego okresu, a znajomość sztuki poetyckiej znajduje swoje odzwierciedlenie w jego pieśniach. Był też osobistością ówcześnie znaną i rozpoznawalną. Nie tylko ze względu na swoje wysokie pochodzenie, ale przede wszystkim dzięki swoim rozwijanym zdolnościom i działalności odgrywał poważną rolę w świecie politycznym cesarstwa. Po swoim nawróceniu natomiast, dzięki swojej radykalnej postawie ascetycznej, a później pełniąc urząd biskupa w Noli był znanym i szanowanym w świecie chrześcijańskim.

Utrzymywał znajomość z wieloma wybitnymi postaciami Kościoła galijskiego, italijskiego, afrykańskiego i innymi. Wśród jego przyjaciół i korespondentów znajdujemy takie osoby, jak między innymi Ambroży z Mediolanu, Augustyn z Hippony, Hieronim ze Strydonu, Rufi n z Akwilei, Wiktrycjusz z Rouen. O jego często zażyłych relacjach przyjaźni dowiadujemy się z jego bogatej korespondencji i epistolografi i jego przyjaciół. Choć nie napisał żadnego traktatu teologicznego, przez co nie nazywa się go teologiem, to jednak zapisał się w historii chrześcijaństwa, jako ten, którego teologia i życie wzajemnie się przenikały. Dzisiaj moglibyśmy go nazwać teologiem życia duchowego, ponieważ jego życie ascetyczne i doskonałe naśladowanie Chrystusa pozwalało mu na osobiste doświadczenie Boga Trójjedynego, którego inni przedstawiali w swoich teologicznych dziełach. Nie oznacza to jednak, że nasz Autor nie podejmował żadnych zagadnień teologicznych, wręcz przeciwnie, w jego pismach znajdujemy teksty trynitarne, chrystologiczne, eklezjologiczne, ascetyczne.

Kilka danych biograficznych.

Paulin (Pontius Meropius Anicius Paulinus)² urodził się około 355 ³ roku w Bordeaux w Akwitanii w bogatej rodzinie senatorskiej, która miała swoje posiadłości w Galii, Hiszpanii i Italii. Naukę gramatyki i retoryki pobierał w słynnej szkole poety Auzoniusza. Przeszedł szybką i błyskotliwą karierę polityczną tzw. cursus honorum, będąc edylem, pretorem, senatorem i prawdopodobnie pełnił urząd konsula suff ecta w drugiej połowie 378 roku. W latach 379-381 był gubernatorem Kampanii. Wówczas zwrócił szczególną uwagę na wielką cześć wiernych do św. Feliksa z Noli.

Po śmierci Gracjana, gdy imperatorem zostaje Walentynian II, kończy się kariera polityczna Paulina, który powraca do rodzinnego Bordeaux. Jako zwolennik poprzedniego cesarza wraz ze swoją rodziną przeżywa poważne trudności, prześladowania i oskarżenia i jest narażony nawet na utratę swoich dóbr. Jego brat zostaje skazany na śmierć i zabity ⁴. Po tych wydarzeniach Paulin opuszcza Akwitanię i udaje się do Hiszpanii. Tam żeni się z bogatą arystokratką Terazją. W latach 383- -388 odwiedza różne miasta ówczesnego imperium, gdzie spotyka znanych ludzi: w Vienne poznaje Wiktrycjusza, biskupa Rouen i Marcina z Tours, w Mediolanie ma możliwość słuchania biskupa Ambrożego. Pouczony przez kapłana Amandusa, przyjmuje w 389 roku chrzest z rąk biskupa Bordeaux Delfi na. Po chrzcie wraca do Hiszpanii, gdzie przychodzi na świat jego syn Celsus, który po ośmiu dniach umiera.

To tragiczne wydarzenie sprawia, że Paulin i Terazja sprzedają swoje posiadłości i postanawiają rozpocząć życie ascetyczne.

¹ Na temat życia i pism Paulina z Noli oraz niektórych opracowań, zob. B. Altaner — A. Stuiber, Patrologia (tłum. P. Pachciarek), Warszawa 1990, ss. 356-357.

² A. Baudrillart, Saint Paulin éveque de Nole 353-431, Paris 19052; P. Fabre, Essai sur la chronologie de l'oeuvre de Saint Paulin de Nole, Paris 1948; A. Mencucci, San Paolino Vescovo di Nola, Siena 19892; A. Ruggiero — H. Crouzel — G. Santaniello, Paolino di Nola. Momenti della sua vita e delle sue opere, Nola 1983.

³ Nie znamy dokładnej daty urodzin Paulina, stąd różne propozycje u różnych autorów. Rok 355 podaje P. Fabre, Saint Paulin de Nole et l'amitié chrétienne, Paris 1949, s. 16; natomiast A. D. Booth, Sur la date de la naissance de Saint Paulin de Nole, [w:] Classical Views 1, 1982, na ss. 57-64 mówi nawet o roku 348.

⁴ O okolicznościach śmierci brata Paulina pisał U. Moricca, La morte violenta di un fratello di Paolino da Nola, [w:] Didaskaleion 4, 1926, ss. 85-90.

opr. aw/aw

« ‹ 1 › »

oceń artykuł