Pojęcia transcendentalne

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Pojęcia transcendentalne

Wyrażenie, którym się posługiwali scholastycy na oznaczenie tych właściwości, które są przynależne bytowi tylko dlatego, że jest bytem, i które przekraczają kategorie pozwalające klasyfikować rzeczy (np. istota, właściwość, czas i przestrzeń). Ostatecznie wylicza się sześć pojęć transcendentalnych: (a) rzeczywistość, (b) byt, (c) jedność, (d) prawda, (e) dobroć i (f) fakt, że się jest czymś. Bytem jest to wszystko dlatego, że istnieje. Św. Tomasz z Akwinu (ok. 1225-1274) wylicza tylko trzy pojęcia transcendentalne: jedność, prawdę i dobroć. Scholastycy często dodawali czwarte tj. piękno, skłonni jednak byli mówić, że jest ono tylko harmonijnym funkcjonowaniem jedności, prawdy i dobra. Hans Urs von Balthasar (1905-1988) domagał się jednak pierwszego miejsca dla piękna, jest ono bowiem pierwszym sposobem, jakim Bóg nas pociąga do siebie w Jezusie Chrystusie. Zob. chwała, doxa, scholastyka, transcendencja.

opr. mg/mg