Świętość Sługi Bożego Jana Pawła II

4 listopada 2005 r. we wspomnienie liturgiczne św. Karola Boromeusza w katedrze na Wawelu odbyła się uroczystość otwarcia procesu rogatoryjnego dotyczącego życia i heroiczności cnót Sługi Bożego Jana Pawła II (Karola Wojtyły). W pierwszej publicznej sesji Trybunału, której przewodniczył metropolita krakowski abp Stanisław Dziwisz, uczestniczyli: kardynałowie Franciszek Macharski, Marian Jaworski i Stanisław Nagy; biskupi, kapłani, osoby konsekrowane oraz liczni wierni. Był obecny także postulator ks. prał. Sławomir Oder z Rzymu. Po odśpiewaniu Nieszporów ku czci św. Karola Boromeusza członkowie Trybunału Rogatoryjnego złożyli przysięgę wiernego wypełnienia obowiązków oraz dochowania tajemnicy. Pracami Trybunału kieruje bp Tadeusz Pieronek jako sędzia i delegat abpa Stanisława Dziwisza. Poniżej zamieszczamy przemówienie metropolity krakowskiego.

Wraz z Kapitułą Metropolitalną z radością witam wszystkich obecnych. Zgromadziła nas tu dzisiaj miłość do naszego niezapomnianego Ojca Świętego Jana Pawła II.

Bardzo serdecznie dziękuję za obecność Księżom Kardynałom, Biskupom z Krakowa i Biskupom krakowskim.

Szczególne pozdrowienie i podziękowanie kieruję do naszych władz.

Niech Bóg za przyczyną Sługi Bożego obdarzy nas swoim błogosławieństwem i pokojem.

I. Rozpoczęcie procesu

Uczestniczymy w wydarzeniu, które otwiera jedną z ważniejszych kart historii Kościoła krakowskiego i powszechnego, a także naszej Ojczyzny. W liturgiczne wspomnienie św. Karola Boromeusza w katedrze wawelskiej, miejscu drogim sercu każdego Polaka, a tak istotnym dla życia i posługi ks. kard. Karola Wojtyły, został ustanowiony Trybunał Rogatoryjny. Jego zadaniem, jak już mieliśmy sposobność się dowiedzieć, będzie przesłuchanie miejscowych świadków, zebranie świadectw o życiu i heroiczności cnót Sługi Bożego Jana Pawła II z jego krakowskich lat, a więc do wyboru na Papieża.

Prace krakowskiego Trybunału Rogatoryjnego będą stanowić ważny wkład w wielkie dzieło przeprowadzenia procesu beatyfikacyjnego, którego podjęła się diecezja rzymska z ks. kard. Camillem Ruinim, wikariuszem Ojca Świętego dla Rzymu, na czele. Krótkie przypomnienie rozpoczęcia rzymskiego procesu z pewnością pogłębi i umocni naszą wdzięczność dla Ojca Świętego i Jego Wikariusza — wdzięczność Kościoła, który jest w Krakowie, dla Kościoła, który jest w Rzymie.

Mamy świeżo w pamięci te niezliczone tłumy z całego świata, przybywające do Rzymu i godzinami oczekujące na możliwość wejścia do Bazyliki św. Piotra, by oddać hołd zmarłemu Ojcu Świętemu i polecić się Jego wstawiennictwu u Boga. Pamiętamy też z dnia Jego pogrzebu tę wielką prośbę zgromadzonych na placu św. Piotra: Santo subito! Wielkie wołanie Ludu Bożego i wszystkich ludzi dobrej woli o natychmiastowe wpisanie Jana Pawła II do Martyrologium — Księgi świętych i błogosławionych Kościoła powszechnego.

To wielkie wołanie wziął do serca i dobrych rąk ks. kard. Camillo Ruini i poniósł je do Ojca Świętego Benedykta XVI, który w święto Matki Bożej Fatimskiej, 13 maja — w dniu dwudziestej czwartej rocznicy zamachu na Papieża — ogłosił dyspensę od przepisu mówiącego o konieczności odczekania pięciu lat od śmierci w przypadku Sługi Bożego Jana Pawła II (Karola Wojtyły).

I znów mamy świeżo w pamięci tę rzeszę, która przyszła na plac i do bazyliki św. Jana na Lateranie, by w wigilię uroczystości Świętych Apostołów Piotra i Pawła uczestniczyć w Nieszporach i historycznym wydarzeniu rozpoczęcia przez ks. kard. Camilla Ruiniego procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego. Mamy świeżo w pamięci także Jego słowo--świadectwo, wypowiedziane sercem, o życiu i działalności Jana Pawła II — słowo, z którym utożsamiał się Lud Boży, nagradzając je wielokrotnie oklaskami.

Ojcze Święty! Kościół krakowski pragnie Cię dziś zapewnić o swej miłości, wierności i synowskim oddaniu oraz o głębokiej wdzięczności za każde Twoje słowo o Papieżu Janie Pawle II i za to, że — jak zapewniłeś podczas audiencji generalnej 6 lipca — podzielasz naszą radość z otwarcia procesu beatyfikacyjnego. Tę radość, którą możemy przeżywać dzięki Twojej łaskawej decyzji.

Księże Kardynale! Kościół krakowski z najgłębszą czcią i miłością dziękuje Ci, że idąc za głosem serca, wziąłeś w swe dobre ręce wielką sprawę beatyfikacji Biskupa powołanego przez Boga ze Stanisławowej stolicy na stolicę Piotrową. Z wielką radością przyjęliśmy Twoje świadectwo o Ojcu Świętym Janie Pawle II jako «darze dla Rzymu i całego świata» (por. przemówienie, «L'Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 9/2005, s. 42). Nas, Polaków, bardzo wzruszyły i zapadły głęboko w nasze serca Twoje słowa: «Na zakończenie jako Włoch pragnę wyrazić ogromną i szczególną wdzięczność Janowi Pawłowi II za miłość i troskę, jaką otaczał nie tylko Rzym, ale i całą swoją 'drugą ojczyznę', Włochy. Dziękuję też serdecznie siostrzanemu Kościołowi krakowskiemu i umiłowanej Polsce, gdzie Karol Wojtyła otrzymał życie, wiarę i swe podziwu godne chrześcijańskie i ludzkie bogactwo, by stać się darem dla Rzymu i całego świata» (tamże, s. 46).

Najczcigodniejszy i umiłowany Księże Kardynale! Naszą wdzięczność i wszystkie uczucia pragnę wyrazić staropolskim «Bóg zapłać!»

II. Osoba Sługi Bożego

Ojcze Święty Janie Pawle II, chciałeś iść do człowieka ze słowem poezji, ale Bóg miał wobec Ciebie inne plany. Pozwól, że razem z Tobą pójdziemy po Twoich śladach na krakowskiej ziemi, by z nich na nowo odczytać tajemnicę Twego życia.

Bogactwo osoby Jana Pawła II jest tak wielkie, że nie sposób ukazać go w krótkiej prezentacji. To zadanie podejmie proces rogatoryjny. Chciałbym tutaj podkreślić niektóre cechy Jego duchowości, które zawsze uderzały każdego, kto się z Nim zetknął.

W homilii na 50. rocznicę śmierci Brata Alberta (1966 r.) Ks. Kard. Karol Wojtyła powiedział:

«Im bardziej Bóg udziela się duszy, im bardziej się do niej przelewa przez dary Ducha Świętego, tym bardziej rzuca ją na kolana. Tak właśnie na kolana rzucona została dusza Adama Chmielowskiego przed niewypowiedzianym majestatem Boga, świętością i miłością Boga. Ale Bóg w przedziwny sposób działa w dziejach człowieka. Oto rzucając go przed sobą na kolana, każe mu równocześnie uklęknąć przed jego braćmi, bliźnimi. Tak właśnie stało się w życiu Brata Alberta: rzucony na kolana przed majestatem Bożym, upadł na kolana przed majestatem człowieka?»

Tak mówił Sługa Boży o Bracie Albercie, ale w tych słowach chyba możemy odnaleźć także jego samego: na kolanach przed majestatem Boga i na kolanach przed majestatem człowieka.

1. Na kolanach przed majestatem Boga

Na kolanach przed majestatem Boga Ojciec Święty był zawsze, od dzieciństwa począwszy, aż po ostatnią chwilę życia. A być na kolanach przed Bogiem to znaczy mieć żywą świadomość nieskończonej wielkości Boga, a zarazem tego, że jest bliski człowiekowi. Z tej świadomości i z miłującego serca rodzi się potrzeba modlitwy, pokornej rozmowy z Bogiem. Trzeba dodać, że z Bogiem rozmawiał nie tylko na kolanach, ale często także leżąc krzyżem (zob. Kalendarium, s. 160).

Umiłowanie modlitwy wyniósł z domu rodzinnego, a tej miłości uczył się od ojca, którego życie po przedwczesnej śmierci żony «stało się jeszcze bardziej życiem ciągłej modlitwy». Kiedy syn budził się w nocy, zastawał ojca na kolanach, tak jak na kolanach widywał go zawsze w kościele (por. DT, s. 22). Wedle świadectwa jednego z kolegów, «Karol miał taki zwyczaj, że po przepracowaniu każdego przedmiotu wychodził do drugiego pokoju i stamtąd wracał po kilku minutach. Kiedyś drzwi były niedomknięte i zauważyłem, że Karol modli się na klęczniku» (Kalendarium, s. 34).

Intensywne i głębokie życie modlitwy obejmowało różne formy tej rozmowy z Bogiem: od najprostszego pacierza dziecka po modlitwę brewiarzową kapłana, a także kontemplację. W Krakowie czy w Watykanie był wierny takim praktykom modlitewnym, jak codzienne rozmyślanie, adoracja Najświętszego Sakramentu, różaniec, «Anioł Pański», litanie do Serca Pana Jezusa i do Matki Bożej oraz świętych. Nigdy ich nie skracał ani nie przyspieszał, dając rozmowie z Bogiem pierwszeństwo przed innymi zajęciami. Jako Papież wyznał, że nigdy nie opuścił modlitwy brewiarzowej.

Głęboko w serce zapadły mu słowa św. Anzelma «Karmię was tym, czym sam żyję». Jako kapłan miał świadomość, że «posługa słowa jest objawieniem tego, co zostało naprzód przygotowane na modlitwie», że «prawdy głoszone muszą być wewnętrznie przeżyte, muszą znaleźć się najpierw w przestrzeni modlitwy, medytacji» («L'Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1996, s. 39).

Być na kolanach przed Bogiem to nade wszystko być na kolanach przed Jezusem Chrystusem Eucharystycznym. Dlatego Msza św. była dla Sługi Bożego sprawą najważniejszą i najświętszą, stanowiła centrum jego życia i każdego dnia. Wyznaje, że jako kapłan nigdy nie opuścił sprawowania Najświętszej Ofiary. Do Mszy św. przygotowywał się przez rozmyślanie, a po jej zakończeniu długo trwał na dziękczynieniu. Klerycy-ceremoniarze do dziś mają w pamięci, z jakim skupieniem odmawiał modlitwy przed pontyfikalną Mszą św. w katedrze wawelskiej.

Jego umiłowanie Eucharystii wyrażało się również w trwaniu u stóp Chrystusa utajonego w Najświętszym Sakramencie. Za wielkie szczęście uważał to, że w domu biskupim była kaplica, że mógł mieszkać i pracować w przestrzeni eucharystycznej Obecności Chrystusa.

Miał jednak świadomość, że bliskość tej kaplicy jest zarazem wielkim zobowiązaniem, «żeby wszystko w życiu biskupa — nauczanie, decyzje, duszpasterstwo — zaczynało się u stóp Chrystusa utajonego w Najświętszym Sakramencie». Z uwagi na to «wszystko» w kaplicy nie tylko się modlił, ale także pisał książki, m.in. studium Osoba i czyn. Do dziś zachował się tam «klęcznik--biurko», przy którym Sługa Boży przygotowywał listy pasterskie i inne ważne teksty teologiczne. Kiedy z racji zajęć fizycznie nie mógł przyjść do kaplicy, wówczas w sposób duchowy wchodził «w przestrzeń Najświętszego Sakramentu» (Wstańcie, chodźmy!, s. 115 n.).

W sakramencie Eucharystii Jezus Chrystus, Odkupiciel człowieka, uobecnił swoją zbawczą Ofiarę, którą złożył na ołtarzu krzyża. Dlatego pobożność eucharystyczna w życiu Księdza Kardynała niejako organicznie związała się z miłością do Jezusa ukrzyżowanego. Dlatego chętnie chodził do kościoła franciszkanów, by odprawić Drogę Krzyżową przy stacjach malowanych przez Józefa Mehoffera.

Tajemnice cierpienia Jezusa i Jego Matki rozważał na kalwaryjskich dróżkach, a w Wielki Piątek dołączał do modlitwy pielgrzymów, głosząc kazanie pasyjne na Górze Ukrzyżowania. Studenci-klerycy budowali się swoim profesorem, który podczas przerw klęczał na posadzce seminaryjnego korytarza przed stacjami Drogi Krzyżowej. W czasie Wielkiego Postu jednoczył się z Chrystusem cierpiącym, śpiewając w swej kaplicy — biskupiej, a potem papieskiej — pieśni o Jego męce i Gorzkie Żale.

Być na kolanach przed Bogiem to także być na kolanach przed Duchem Świętym. Arcybiskup krakowski wiedział, że jako kapłan jest wezwany, «by być człowiekiem Słowa Bożego» i że «człowiek współczesny oczekuje nie tyle Słowa głoszonego, ile poświadczonego życiem». Chcąc «żyć Słowem», trzeba pogłębiać jego znajomość, a temu wysiłkowi powinna «stale towarzyszyć modlitwa, medytacja i prośba o dary Ducha Świętego». Sługa Boży wyznaje, że o te dary modlił się od wczesnej młodości i że pozostał wierny tej modlitwie (por. DT, s. 88 n.).

2. Na kolanach także przed Maryją

Bardzo ważne miejsce w życiu modlitwy Księdza Kardynała miała jego pobożność maryjna, której tradycyjne formy wyniósł z domu rodzinnego i z parafii. Gdy podczas pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny odwiedził Wadowice, dziękował Bogu, że mógł «jeszcze raz spojrzeć w oblicze Matki Bożej Nieustającej Pomocy» (Pielgrzymki do Ojczyzny, s. 152). To przed Jej wizerunkiem w bocznej kaplicy kościoła parafialnego jako uczeń modlił się rano przed lekcjami i w godzinach popołudniowych, po zakończonych lekcjach.

W Wadowicach «na Górce» był klasztor ojców karmelitów, którzy szerzyli kult św. Józefa i karmelitański szkaplerz. Sługa Boży, mając 10 lat, zapisał się do szkaplerza, który stale nosił i z którym poszedł do domu Ojca. Dodam, że był to «prawdziwy szkaplerz» — z sukna, a nie medalik na łańcuszku.

Wspomniano już, że w okresie dębnickim, zapisując się do «Żywego Różańca», spotkał człowieka o głębokim życiu wewnętrznym — Jana Tyranowskiego. Dzięki niemu poznał Traktat o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny, napisany przez św. Ludwika Marię Grignona de Montforta.

Jak wyznaje, pod wpływem Jana i lektury Traktatu Jego «sposób pojmowania nabożeństwa do Matki Bożej uległ pewnej przebudowie». Dotąd bowiem był «przekonany, że Maryja prowadzi nas do Chrystusa», teraz zaś zaczął «rozumieć, że również i Chrystus prowadzi nas do swojej Matki» (DT, s. 29). Trzymając się idei przewodniej naszej prezentacji, można by powiedzieć, że nie tylko Maryja prowadzi nas do uklęknięcia przed Bogiem, ale że także Chrystus prowadzi nas do uklęknięcia przed Jego Matką.

Wśród wielu form pobożności szczególnie bliskie sercu Sługi Bożego było pielgrzymowanie do Maryjnych sanktuariów, zwłaszcza do Częstochowy i Kalwarii Zebrzydowskiej, które zaczęło się już w latach dziecięcych.

Pozwólcie, że na potwierdzenie tego znów przywołam Jego słowa. Gdy był w Kalwarii w pamiętnym 1979 r., ze wzruszeniem wspominał, że wiele razy nawiedzał to sanktuarium Matki Bożej i chodził po dróżkach jako kapłan, a przede wszystkim jako arcybiskup krakowski i kardynał. Przychodził z kapłanami i pielgrzymkami stanowymi. Jednakże najczęściej przychodził sam i wędrował po dróżkach Jezusa i Jego Matki, rozpamiętując Ich najświętsze tajemnice. I wyznał jeszcze, że «prawie żadna z tych spraw, które czasem niepokoją serce biskupa, nie dojrzewała inaczej, jak tutaj, przez przemodlenie jej w obliczu wielkiej tajemnicy wiary, jaką Kalwaria kryje w sobie» (Pielgrzymki..., s. 147 n.).

3. Dopowiedzenie

W świetle tego, co zostało powiedziane, możemy stwierdzić, że Sługa Boży trwał na kolanach przed Bogiem, żył Bogiem i dla Boga. Kto się z Nim zetknął, od razu mógł zauważyć Jego głębokie zjednoczenie z Bogiem. Kontakt z Nim zbliżał do Pana Boga, człowiek zostawał niejako wciągnięty w tajemnicę obecności Bożej. Wiele razy spotykałem ludzi, którzy podkreślali, że od Niego promieniowało światło. Wszystko to płynęło z głębi Jego zjednoczenia z Bogiem przez modlitwę. Nie dzielił swojego życia na zajęcia i modlitwę. On się tym wszystkim modlił, po prostu Jego życie było modlitwą.

Pan Bóg dał Mu wielką łaskę odkrycia modlitwy, a przez modlitwę zjednoczenia z sobą. W życiu modlitwy Sługi Bożego uderza nas ewangeliczna prostota. On wziął sobie do serca przestrogę Jezusa: «Jeśli się nie odmienicie i nie staniecie jak dzieci, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego» (Mt 18, 3). Niektóre z praktyk religijnych, w których Sługa Boży wypowiadał swoją miłość do Chrystusa i Jego Matki, zalicza się do tzw. pobożności ludowej. On — człowiek wielkiego umysłu i o duszy artysty — nie wstydził się szkaplerza i tych prostych form pobożności.

W «Godzinkach o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny», w pieśniach ludowych, jak np. polskie kolędy na Boże Narodzenie, w «Gorzkich Żalach» umiał dostrzec «bogactwo treści teologicznej oraz treści biblijnej» (DT, s. 31). Zachował się własnoręcznie napisany — drobnymi literami na bardzo pożółkłym papierze — akt Jego osobistego poświęcenia się Najświętszemu Sercu Jezusowemu, zakończony słowami: «Wszystko dla Ciebie, Najświętsze Serce Jezusa». Ten akt, złożony w formie szkaplerza, nosił stale ze sobą.

Zjednoczony z Bogiem, był zarazem człowiekiem całkowitego zaufania Bogu. Dlatego trudności i cierpienia, których Mu nie brakowało w życiu, nie załamywały Go, ale umacniały w oddaniu się Bogu, w tym Jego Totus Tuus ego sum. Wyrazem tego zaufania było także Jego ubóstwo. W swoim papieskim testamencie napisał, że «nie pozostawia po sobie własności, którą należałoby zadysponować». I tak było zawsze. On naprawdę żył słowami Chrystusa z Kazania na górze: «Nie troszczcie się zbytnio i nie mówcie: co będziemy jeść? co będziemy pić? czym będziemy się przyodziewać? Przecież Ojciec wasz niebieski wie, że tego wszystkiego potrzebujecie» (Mt 6, 31-32).

4. Na kolanach przed człowiekiem

Podobnie jak święty Brat Albert, Ojciec Święty był na kolanach także przed człowiekiem. Nie jest sprawą przypadku, że jako wikariusz w parafii św. Floriana tej postaci poświęcił utwór dramatyczny, zatytułowany Brat naszego Boga. A tym «bratem» jest człowiek, każdy człowiek, zwłaszcza potrzebujący. Sługa Boży w każdym widział obraz Boga, i takie spojrzenie kształtowało Jego odniesienie do człowieka. Mamy w pamięci Jego ręce wyciągnięte do człowieka, Jego otwarte ramiona przygarniające każdego.

Nawet gdy te ręce zranił niegodziwy człowiek, one nie zacisnęły się w pięść, w geście nienawiści czy chęci odwetu. Te ręce, a wraz z nimi i drzwi w Jego domu biskupim były otwarte dla wszystkich. Przychodzili więc kapłani i przychodzili ludzie świeccy; ludzie prości, jak i ludzie nauki oraz kultury. To przychodzenie nasilało się w okresie świątecznym: było łamanie się opłatkiem i dzielenie święconym jajkiem, ale przede wszystkim sercem.

Jako biskup krakowski, do godziny jedenastej modlił się w kaplicy, a następnie przyjmował tych, którzy chcieli się z Nim spotkać. Zawsze z uwagą i cierpliwie wysłuchał każdego, nigdy nie sprawiał wrażenia, że się śpieszy, że ma ważniejsze sprawy do załatwienia. Miałem szczęście być z Nim blisko czterdzieści lat i mogę zaświadczyć, że nigdy nie skrzywdził człowieka. Szanował każde zdanie wypowiedziane przez drugiego, nawet jeśli się z nim nie zgadzał.

Głęboki był szacunek dla człowieka, a więc głęboki i dla kobiety. Dlatego też nikogo nie dziwiło i u nikogo nie budziło podejrzeń Jego proste, szczere i czyste odniesienie do kobiety. W swoich kazaniach i publikacjach ukazywał piękno kobiecości, bo przecież Bóg stworzył człowieka na swój obraz, a stworzył mężczyznę i niewiastę. A ten szacunek płynął także z Jego głębokiego nabożeństwa do Matki Najświętszej.

Głęboki szacunek dla człowieka, także młodego. Miał świadomość, że młodzież jest przyszłością Kościoła, dlatego już podczas lat krakowskich chętnie spotykał się z ludźmi młodymi, czy to w ośrodkach duszpasterstwa akademickiego czy w ruchu oazowym. Jako Papież wyznał, że tu nauczył się być z nimi, nauczył się, co to znaczy być młodym, jakie to piękne i jakie to trudne zarazem (por. Pielgrzymki..., s. 444). Umiał ukazywać piękno życia, które z Boga pochodzi i do Niego prowadzi. Cieszył się życiem i chyba tym entuzjazmem pociągał młodzież.

W głęboki szacunek, który Sługa Boży okazywał każdemu człowiekowi, wpisuje się obrona jego godności. Lata posługi biskupiej Księdza Kardynała przypadły na czasy komunistycznego totalitaryzmu, udręczenia człowieka i nasilającej się walki ideologicznej. W swoich kazaniach i pismach do władz Pasterz krakowski bardzo zdecydowanie upominał się o poszanowanie godności człowieka i praw osoby ludzkiej, zwłaszcza prawa do wolności religijnej. Była to walka o nowe kościoły i o punkty katechetyczne.

Był ze swoim ludem spragnionym Boga, wiele razy pod gołym niebem odprawiał Pasterkę czy Rezurekcję, by skłonić władze do zgody na budowę kościoła. Bronił człowieka pracy przed traktowaniem go jako narzędzia produkcji, m.in. protestując przeciw przymuszaniu do pracy w niedzielę.

Zakończenie

Karol Wojtyła chciał iść do człowieka jako poeta i aktor, z pięknem słowa i z pięknem ujętym w słowo. Bóg Go powołał, by szedł do człowieka jako kapłan i biskup z tym Słowem, które jest Odkupicielem człowieka.

Jakby tego było za mało, 16 października 1978 r. Bóg Go powołał, by jako następca św. Piotra całej ludzkości niósł Słowo, które jest Drogą, Prawdą i Życiem. Niósł to Słowo w różnych formach swego nauczania, a także w utworach literackich, we wspaniałej harmonii Prawdy i Piękna. Całym swoim życiem powiedział Bogu: Totus Tuus ego sum et omnia mea Tua sunt.

opr. mg/mg