O pojednanie między wiarą, rozumem i kulturą

27 kwietnia Jan Paweł II przyjął na audiencji w Sali Klementyńskiej członków Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego w związku z 25. rocznicą ogłoszenia Konstytucji apostolskiej «Sapientia christiana» o kościelnych uniwersytetach i wydziałach. W imieniu zebranych Papieża powitał prefekt kongregacji kard. Zenon Grocholewski. «Ty sam, Ojcze Święty — powiedział — chciałeś, aby 'Konstytucja ta pozostała na zawsze niezmienna, obowiązująca i skuteczna, by przyniosła zamierzony i pełny skutek, by była sumiennie przestrzegana przez wszystkich, do których się odnosi' (zakończenie Konstytucji). Jedynie w duchu tych dyspozycji i przy ich poszanowaniu kongregacja mogła z czasem zaproponować ewentualne zmiany, aby Konstytucja odpowiadała nowym wymogom Kościoła i kultury (por. art. 93). 25 lat po jej promulgowaniu Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego jest tutaj, Ojcze Święty, aby również w imieniu tych, którzy są z nią związani: wielkich kanclerzy, rektorów, dziekanów, profesorów, studentów, bibliotekarzy, sekretarzy i współpracowników wydziałów i uniwersytetów kościelnych na całym świecie, podziękować Ci za niezawodne wskazówki, jakie dałeś Kościołowi w tej Konstytucji apostolskiej. Ty sam jako wybitny i gorliwy promotor kultury i mądrości chrześcijańskiej, profesor filozofii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim aktywnie uczestniczyłeś w przygotowaniu tego dokumentu, od chwili gdy jako arcybiskup krakowski zostałeś w 1973 r. mianowany członkiem ówczesnej Świętej Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego, aż do Twojego wyboru na Następcę Piotra w październiku 1978 r. Świadczą o tym dokumenty ówczesnych sesji plenarnych. Życzenie, które wyraziłeś 14 marca 1978 r. na sesji plenarnej poświęconej ostatnim korektom dokumentu, do dziś zachowuje swą aktualność i oryginalność. Obronie prawa Kościoła do zakładania i erygowania własnych wydziałów i uniwersytetów powinno towarzyszyć stałe dążenie do podnoszenia poziomu naukowego kościelnych ośrodków uniwersyteckich, nie tylko po to, aby mogły one konkurować z uniwersytetami państwowymi i cieszyć się międzynarodowym uznaniem, lecz również po to, aby skutecznie pełniły one ewangelizacyjną i prorocką misję Kościoła w trudnym dialogu ze współczesnym światem nauki». Zwracając się do zgromadzonych, Papież podkreślił znaczenie Konstytucji «Sapientia christiana», która w posoborowej dobie przypomniała o konieczności głoszenia Dobrej Nowiny i wiernego wypełniania nauczycielskiej misji Kościoła, tak aby Ewangelia mogła nadal wpływać na sposób myślenia współczesnych ludzi i do głębi przenikać dzisiejszą kulturę.

Księże Kardynale, czcigodni Bracia w biskupstwie i kapłaństwie, drodzy Bracia i Siostry!

1. Bardzo się cieszę, że zechcieliście upamiętnić 25-lecie Konstytucji apostolskiej Sapientia christiana, którą podpisałem niemal na samym początku mego pontyfikatu. Ta Konstytucja jest dla mnie bardzo ważna, ponieważ ściśle dotyczy wypełniania «munus docendi» Kościoła. «Zadanie nauczania» jest szczególnie ważne w dzisiejszej rzeczywistości, którą charakteryzuje z jednej strony zdumiewający postęp techniczny, a z drugiej najróżniejsze sprzeczności, podziały i napięcia.

W rzeczywistości Ewangelia wydaje dobre i trwałe owoce tylko w takiej mierze, w jakiej — będąc nieustannie głoszona «w porę, nie w porę» (por. 2 Tm 4, 2) — wpływa na sposób myślenia i do głębi przenika kulturę (por. Sapientia christiana, Wstęp, I). Takie jest właśnie wzniosłe powołanie, które wyróżnia kościelne uniwersytety i wydziały: mają one dokładać wszelkich starań, by łączyć i jednoczyć świat nauki i kultury z prawdą wiary, pomagając odkrywać zbawczy porządek Bożego planu w rzeczywistości tego świata.

Zgłębiać i przekazywać Boże misterium

2. Cieszy mnie wzrost ilości kościelnych szkół wyższych. Ich podstawową misją nadal jest zgłębianie i przekazywanie Bożego misterium, objawionego nam przez Chrystusa. To Duch Święty, zesłany na Kościół, wprowadza nas w to misterium i kieruje nami, abyśmy je poprzez studium coraz bardziej zgłębiali (por. Hbr 6, 4).

Wśród wydziałów kościelnych szczególnym prestiżem cieszą się teologia, prawo kanoniczne i filozofia, zarazem spoczywa na nich wielka odpowiedzialność «ze względu na ich wyjątkową naturę i ich znaczenie dla Kościoła» (Sapientia christiana, art. 65). Jednakże obok tych podstawowych dyscyplin na wydziałach kościelnych obecne są też inne dziedziny wiedzy, takie jak historia Kościoła, liturgika, pedagogika, muzyka sakralna.

W ostatnich latach podjęto wiele starań, aby odpowiedzieć na aktualne potrzeby; szczególną uwagę poświęcono np. bioetyce, studiom nad islamem czy ruchom migracyjnym. W związku z tym pragnę wyrazić poparcie dla inicjatyw mających na celu pogłębienie więzi między Bożym objawieniem i nowymi dziedzinami wiedzy, które rodzą się w dzisiejszej rzeczywistości.

Odpowiadać na problemy współczesnego człowieka

3. Dziś bardziej niż kiedykolwiek kościelne uniwersytety i wydziały muszą mieć udział w przygotowywanej przez Boga «wielkiej wiośnie» chrześcijaństwa (por. Redemptoris missio, 86). Współczesny człowiek przywiązuje szczególną wagę do pewnych wartości, takich jak ochrona godności osoby, obrona słabych i odtrąconych, poszanowanie środowiska, odrzucenie przemocy, ogólnoświatowa solidarność itp. W świetle Konstytucji apostolskiej Sapientia christiana akademickie instytucje Kościoła powinny kształtować tę wrażliwość zgodnie z Ewangelią, Tradycją i Magisterium. Wiadomo, jak bardzo współczesny świat jest zagrożony coraz głębszymi podziałami, na przykład na kraje bogate i ubogie. Źródłem tych podziałów jest oddalenie się człowieka od Boga.

W różnych encyklikach starałem się wskazać drogę prowadzącą do głębokiego pojednania wiary i rozumu (por. Fides et ratio), dobra i prawdy (por. Veritatis splendor), wiary i kultury (por. Redemptoris missio), praw państwowych i praw moralnych (por. Evangelium vitae), Wschodu i Zachodu (por. Slavorum apostoli), Północy i Południa (por. Centesimus annus) itp. Kościelne instytucje kulturalne winny przyjąć to nauczanie, zgłębiać je, stosować i rozwijać płynące z niego wnioski. Zgodnie ze swym powołaniem, mogą się w ten sposób przyczynić do uwolnienia człowieka od lęku i zabliźniania jego wewnętrznych rozdarć.

Posłuszeństwo wiary i «odwaga rozumu»

4. Znane są współczesne zagrożenia indywidualizmu, pragmatyzmu i racjonalizmu, które przenikają również do środowisk zajmujących się oświatą. Kościelne instytucje kulturalne, kierując się gorliwą miłością, winny starać się zawsze łączyć posłuszeństwo wiary z «odwagą rozumu» (Fides et ratio, 48). Nauczyciele uniwersyteccy nie mogą zapominać, że działalności dydaktycznej musi zawsze towarzyszyć wysiłek zgłębiania prawdy, zwłaszcza prawdy objawionej. Dlatego powinni łączyć naukową ścisłość, jakiej wymaga od nich działalność akademicka, z pokorą i gotowością do otwierania się na słowo Boże, spisane bądź przekazywane, pamiętając zawsze, że autentyczna interpretacja Objawienia została powierzona «samemu tylko żywemu Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła», który wypełnia tę misję w imieniu Jezusa Chrystusa (por. Dei verbum, 10).

5. Z okazji 25-lecia Konstytucji apostolskiej Sapientia christiana pragnę gorąco podziękować wszystkim, którzy w Kościele wypełniają misję nauczania oraz prowadzą badania naukowe: rektorom, dziekanom, władzom uniwersytetów i wydziałów kościelnych, nauczycielom akademickim i ich współpracownikom, a także Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego i Urzędowi ds. Uniwersytetów, działającemu w ramach tej dykasterii. Każdemu wyrażam wdzięczność za wielkoduszne poświęcenie, z jakim wykonuje swą pracę.

Wszystkich zachęcam, by nadal wypełniali swą ważną misję ewangelizacyjną, jaką jest poznawanie Objawienia, i tworzyli tę «żywą syntezę» prawd objawionych i wartości ogólnoludzkich, z której wyrasta «mądrość chrześcijańska» (Sapientia christiana, Wstęp, I). Współczesny świat tak bardzo jej potrzebuje.

6. Z zapewnieniem, że modlę się za waszą pracę, wszystkim i każdemu z osobna udzielam specjalnego Błogosławieństwa Apostolskiego.

opr. mg/mg